لیلی شهیر؛ هفته نامه اطلاعات بورس/ از ابتدای راهاندازی بورس کالای ایران، بازار فلزات و در سرحلقه آن بازار فولاد همیشه به عنوان یکی از مهمترین محصولات استراتژیک مورد توجه بوده است. با توجه به این موضوع و اهمیت بازار فولاد حامد سلطانی نژاد، مدیرعامل بورس کالا در سخنانی ضمن اشاره به امکان شفافسازی بورس کالا در انجام معاملات فولاد گفت: « بهتر آن است که کل زنجیره فولاد در بورس کالا عرضه شود و شفافسازی فقط بخشی از ساختار زنجیره تولید به صلاح زنجیره تولید نیست بلکه باید کل زنجیره شفاف باشد و فرآیند کشف قیمت آن هم مشخص باشد و این مهم در بورس کالا میتواند اتفاق بیفتد. در این راستا، شفافسازی نباید مخصوص صنایع بالادستی باشد بلکه باید صنایع پایین دستی نیز با شفافیت در حوزه تولیدشان گام بردارند.»
بر این اساس برخی فعالان بازار فولاد، ضمن مثبت ارزیابی کردن این تصمیم معتقدند این اقدام به شرطی عملی است که در قدم نخست بورس کالا همه تولیدکنندهها را برای پذیرش و معامله در بورس کالا دعوت کند تا در این شرایط عرضهها و قیمتها به شکل هماهنگتری انجام گیرد. همچنین بورس کالا باید شرایط و امکاناتی مانند وجود معافیتهای معاملاتی مختلف و توسعه ابزارها را فراهم کند تا عرضهکنندگان تمایل بیشتری برای حضور به این بورس داشته باشند. ضمن اینکه باید در نظر گرفت، محصولات مورد عرضه، متقاضی کافی داشته باشند.
ضرورت تغییرو اصلاح ساختار بورس کالا
هر چند بنابر قوانین اگر دربورس کالا چند هفته محصولی خرید نشود باید برای عرضه مجدد آن قیمتها کاهش پیدا کند، اما به دلیل دولتی یا خصولتی بودن اغلب عرضهکنندههای این بازار، آنها میتوانند اقدام به خرید با قیمت بالای موجود کنند تا قیمتها در بازار کاهش پیدا نکند.
علی محمد ابویی، رئیس سندیکای لوله و پروفیل فولادی با بیان این مطلب گفت: بنگاهها و شرکتهای خصوصی و به طور کلان، اصناف و آحاد مردم تمایل چندانی به عرضه یا خرید در بورس کالا ندارند. البته در حال حاضر ، عمده عرضهکنندگان در این بورس دولتی یا خصولتی هستند که این شرکتها هم بیشتر به عنوان دفاتر فروش خود از این بازار استفاده میکنند؛ ناگفته نماند که فروشنده در بورس کالای ما تقریبا تاثیرگذار است در حالیکه این موضوع در بورسهای بزرگ دنیا معکوس است.
به اعتقاد این فعال بازار فولاد، بورس کالا ابتدا باید موانع داخلی خود را برطرف کند؛ همچنین قوانین آن مستقل شود به این معنی که از حالت شرکت سهامی خارج شده و به عنوان نهادی زیر نظر شرکت بورس اوراق بهادار درآید نه به عنوان شرکتی زیر نظر هیأت مدیرهای که خود از عرضهکنندگان عمده همان بورس هستند؛ البته باید نمایندگانی از وزارت صنعت ومعدن، سازمان بورس، سازمان حمایت، اتاق بازرگانی ایران، قوه قضاییه در بورس کالا حضور داشته باشند تا به شفافتر شدن این بازار کمک کنند. در مجموع تحقق این دیدگاه ،ضرورت تغییر ساختار در بورس کالا را دو چندان میسازد .
ابویی افزود : با توجه به اینکه زنجیره عرضه فولاد زیر نظر چنین هیأت مدیرهای است، کل زنجیره راغب به ورود در بورس کالا نیست مگر اینکه بورس کالا شفافتر شود و قیمتهای اعلامی در بورس کالا با قیمتهای بینالمللی هماهنگی بیشتری پیدا کند. زیرا قیمتها بیشتر تحت تاثیر عوامل داخلی تغییر میکند. این در حالی است که مسئولان در تعیین قیمت نهایی، قیمتهای بینالمللی را با هزینه حمل و نقل و عوارض کشور به عنوان قیمت پایه در نظر میگیرند که بر این مبنا قیمتهای داخلی با قیمتهای جهانی بین 20 تا 25 درصد فاصله دارد.
رئیس سندیکای لوله و پروفیل فولادی باز بینی قوانین بورس کالا منطبق بر نظرات وزیر اقتصاد با هدف اصلاح ساختاری عمیق و شفافتر شدن منافع مصرفکننده را مورد تاکید قرار داد و اظهار داشت.: در چند سال اخیر اطلاعاتی که برای تأمین اقلام داخل کشور به دست میآید، منتهی به اطلاعات و بنگاههای دولتی شده و براین اساس مردمی بودن بورس کالا زیرسوال است. البته در شرایط کنونی صنایع بالادستی عرضه کننده در بورس کالا برای مصرفکنندگان و صنایع پایین دستی با اعلام دلایلی نظیر اشتغال زایی فراوان ، وجود تحریمهای داخلی و ... شرایط سختی را ایجاد کردهاند.
شفافیت بورس کالا با ورود کل زنجیره فولاد
جواد عشقی نژاد، فعال بازار سرمايه نیز در رابطه با ورود کل زنجیره فولاد به بورس کالا تصریح کرد: در این میان بحث انرژی نکته قابل توجهی است؛ این موضوع نه فقط در خصوص فولاد بلکه در خصوص برخی دیگر از محصولات تولیدی صنعتی مانند سيمان نیز صدق میکند. به این معنی که ما در واقع به جای فروش محصول به فروش انرژی میپردازیم. در این راستا باید بررسی کرد که به ازای فروش هر تن فولاد چقدر انرژی (از نوع برق یا گاز) مصرف میشود. بر این اساس باید دید در نسبت قیمتهای جهانی، میزان هزینه تولید به صرفه و قابل توجیه است و آیا بخش انرژی هم در بورس کالا وارد خواهد شد؟ البته بورس انرژی در این زمینه فعال است اما این کار به شکل غیرعملیاتی و با قیمت پایینتر از قيمتهاي جهاني و قابل رقابت انجام میشود.
عشقی نژاد این اقدام بورس کالا را در جهت کمک به رونق بورس انرژی و البته شفافیت صنعت فولاد دانست و گفت: اگر قیمت انرژی و سنگ آهن به طور جهانی محاسبه شود، متوجه بالا رفتن هزینهها خواهیم شد که ناشی از هزینه نیروی انسانی و دیگر مواردی است که سبب بالا رفتن بهای تمام شده میشود.
البته با توجه به این موضوع در شرایط و هزینههای کنونی درواقع ما بیشتر در حال فروش انرژی خود هستیم که برای رفع این مشکل باید قبل از عرضه، هزینه انرژی را به قیمت رقابتی جهانی محاسبه و سپس ارزیابی کنیم که بهای تمام شده محصول، قابل رقابت با محصولات سایر تولیدکنندگان جهان است یا خیر. البته در مجموع ورود کل زنجیره فولاد در بورس کالا به شفافیت این بازار کمک میکند اما اگر در این روند قیمت انرژی را به طور جهانی بررسی کنیم در مییابیم که بهای تمام شده محصول، قابل رقابت با قیمتهای جهانی نیست.
وی در خصوص امکان ایجاد قراردادهای بلند مدت در بورس کالا گفت: اگر این قراردادها با قیمت ثابت و دامنه محدود و مشخصی انجام شود در سمت تقاضا مورد استقبال قرار میگیرد و شاید تولیدکننده هم بتواند با تأمین مالی از این طریق نیازهای خود را برطرف کند ولی اگر قیمتها شناور باشد، قراردادهای بلندمدت با عرضه روزانه تفاوتی نخواهد داشت و مصرفکننده نمیتواند بر اساس قیمت از پیش تعیین شدهای معادلات اقتصادی خود را پایهریزی کند.
وجود مولفههای بسیاردر تعیین قیمت
این فعال بازار در ارزیابی روند عرضه و معاملات فولاد مبارکه تصریح کرد: طبیعی است که این شرکت به عنوان بزرگترین تولیدکننده محصولات فولادی کشور در تعیین قیمتها نقش مهمی داشته باشد. باید گفت در خصوص تعیین قیمت مولفههای زیادی وجود دارد و نمیتوان یک جانبه آن را ارزیابی کرد اما در نگاهی دیگر باید دید که قیمتهای اعلامی فولاد مبارکه چقدر با قیمت جهانی فولاد هم راستایی و همسویی دارد. البته به طور قطع فاصلهای بین خواسته متقاضی و اعلام نظر عرضه کننده وجود دارد اما اگر این شکاف عمیق شود تبدیل به نارضایتی خواهد شد.
اتخاذ معافیتهای معاملاتی مختلف و توسعه ابزارها
عشقی نژاد با تاکید بر اتخاذ شرایط لازم برای ورود همه عرضهکنندگان فولادی به بورس کالا اظهار داشت : بورس کالا باید شرایط و امکاناتی (مانند وجود معافیتهای معاملاتی مختلف و توسعه ابزارها) را فراهم کند تا عرضهکنندگان تمایل بیشتری برای حضور به این بورس داشته باشند. ضمن اینکه باید در نظر گرفت، محصولات مورد عرضه، متقاضیان کافی را داشته باشند. البته باید در نظر گرفت که برخی از تولیدکنندهها به دلیل وجود شفافیت مالیاتی در بورس کالا، تمایلی به حضور در این بورس نداشته و ترجیح میدهند که از طریق واسطهها معاملات خود را انجام دهند.
70 درصد معاملات فولاد مبارکه خارج از بورس کالا
محمد آزاد، رییس اتحادیه فروشندگان آهن و فولاد با ارزیابی مثبت از ورود کل زنجیره فولاد به بورس کالا گفت: به شرطی که بورس کالا همه کارخانهها را برای پذیرش و معامله در بورس کالا دعوت کند، اقدامی مفید است زیرا در این شرایط عرضهها و قیمتها به شکل هماهنگتری انجام میشود. اکنون تنها برخی از تولیدکنندگان در بورس کالا محصولات خود را عرضه میکنند و باقی تولیدکنندگان به طور مستقیم فروش دارند که نوسانات قیمتی هم بیشتر مربوط به همین فروشهای خارج از سیستم بورس کالاست.
وی افزود: نوع محصولات در زنجیره فولاد متفاوت است و کارخانهها حتما باید استاندارد لازم را برای ورود به بورس کالا داشته باشند. البته در این شرایط برخی از تولیدکنندهها به دلیل نداشتن استانداردهای لازم، فروش به طور مستقیم و با قیمت ارزانتر را در پیش میگیرند و به این شکل بازار را به هم میریزند.
آزاد در خصوص روند عرضهها و قیمتگذاری شرکت فولاد مبارکه تصریح کرد: اکنون این شرکت با عرضه حدود 30 درصد کالا در بورس کالا به کشف قیمت میپردازد. با توجه به اینکه شرکت مبارکه به کارخانجات تعهد دارد تا مواد اولیهشان را تأمین کند، پس از کشف قیمت از طریق مچینگ و خارج از بورس کالا به معامله میپردازد البته این روش ایجاد مشکلاتی میکند زیرا ممکن است برخی کالاهایی که در بورس کالا کشف قیمت نشده باشند در لا به لای محصولات کشف قیمت شده به فروش برسند. در این شرایط اگر به جز کشف قیمت انجام معاملات هم در بورس کالا شکل گیرد کمک زیادی به شفافیت معاملات میکرد. بنابراین فقط 30 درصد کالاهای این شرکت در بورس کالا عرضه و 70 درصد آن خارج از بورس کالا معامله میشود که این روند تأثیر قابل ملاحظه ای در مباحث قیمت گذاری ندارد.
عرضه فولاد مبارکه ، همچون دیگر شرکتهای بزرگ
رییس اتحادیه فروشندگان آهن و فولاد تاکید کرد: به نظر بنده بهتر است حتی صادرات شرکت فولاد مبارکه هم از کانال بورس کالا انجام شود تا شفافیت معاملاتی بهتری داشته باشیم البته باید گفت که این روش عرضه، تنها مختص شرکت فولاد مبارکه نیست و دیگر شرکتهای بزرگ تولیدکننده فولاد در سطح جهان هم روشی مشابه در این خصوص دارند.همچنین برای افزایش شفافیت عرضه های فولادی ، بورس کالا به عنوان نهاد متولی باید یک اتاق نظارت متشکل از نمایندگان ارگانهای مختلف به خصوص از کارخانهها، توزیعکنندگان و ... داشته باشد تا کنترل بهتری بر نحوه قیمتگذاری و عرضهها شده و اطمینان بیشتری در این رابطه ایجاد شود.
پیشنهادی قابل تامل
با توجه به مسایلی که مطرح شد یک فعال بازار فولاد در خصوص یکی از پرتقاضاترین محصولات بازار فولاد یعنی ورقهای گرم فولاد تصریح کرد : به طور کلی همه ورقهای فولادی با ضخامتها و گریدهای مختلف به عنوان ورق گرم با نماد HB شناخته میشوند اما در این میان رقابت بیشتر بر سر ورقهای با سایزهای 2 و 2.5 میلیمتر انجام میشود به صورتی که قیمت آن هم نسبت به باقی ورقها افزایشیتر است و این اتفاق به خصوص در مواقعی که قیمتها روند افزایشی دارد عملا در این نوع خاص، بیش از پیش است.
وی تاکید کرد: به نظر میرسد نخستین قدم در اصلاح روند عرضه ورق های گرم، نماد HB ورقهای فولادی در تابلوی معاملات بورس کالاست. به این صورت که نماد 2 و 2.5 میلیمتری را از بقیه سایزهای ورق فولادی جدا کنند تا امکان درخواست برای آن هم جدا شود.همچنین بعد از انجام تفکیک نماد، باید دید که باز رقابت ایجاد شده روی باقی قیمتها بر بقیه قیمتها اثر میگذارد یا خیر. البته به طور حتم اگر طیف مصرفکنندگان در این بازار مجزا شوند، شاهد فضای مناسبتری برای رقابت مناسبتر در خصوص این محصول خواهیم بود.
این معاملهگر فولادی معتقد است: بیش از 95 درصد تولید ورقهای گرم فولادی توسط شرکت فولاد مبارکه انجام میشود که به نظر میرسد، این موضوع بیشترین اثر را روی افزایش قیمت همه گریدهای ورقهای فولاد داشته باشد.
باید توجه کرد با حل این مشکل برای دیگر گریدها هم کشف قیمت بهتری انجام میشود. انجام این کار یا باید توسط فولاد مبارکه از بورسکالا خواسته شود یا اینکه بورسکالا این کار را انجام دهد.