چندی است که بازارسرمایه در راستای بهبود شرایط عرضه اولیه و شفافیت اقدام به ارائه روش جدیدی برای عرضه اولیه کرده است. بوک بیلدینگ یا ثبت سفارش، سمبلی از شفافیت بازار در عرضه اولیه معرفی می‌شود، چرا که با این روش، تمام بازیگران بازار در کشف قیمت سهام نقش و مشارکت دارند. این روش، هم به معامله‌گران و کارگزار و هم به سهامداران آنلاین و عادی اجازه می‌دهد که با ثبت سفارش، در کشف قیمت سهام مورد معامله نقش داشته باشند. از بین رفتن شائبه ناعادلانه بودن تخصیص‌ها و موانع کشف قیمت منطقی، از جمله مهم‌ترین دستاوردهای روش بوک بیلدینگ است. در این روش، هر کارگزار تنها قیمت پیشنهادی مشتریان خود را در سامانه مشاهده می‌کند و اشرافی بر قیمت‌های پیشنهادی سایر کارگزاری‌ها ندارد. به این ترتیب، بوک بیلدینگ موجب از بین رفتن حرکت توده‌وار در کشف قیمت‌ها شده و از سوی دیگر، مسیر تخصیص غیرمنصفانه را نیز سد کرده است. در روش قبلی، فعالان بازار نقشی در کشف قیمت سهام نداشته‌اند ولی بوک‌بیلدینگ فرصت کشف قیمت و مداخله در آن را برای سهامداران فراهم می‌کند.
یکی دیگر از مشکلات روش پیشین، سرعت سامانه معاملات و از بین رفتن فرصت خرید برای خیل عظیم سهامداران بود که با روش بوک بیلدینگ و تعیین بازه زمانی طولانی‌تر، این مسئله مرتفع شد. همچنین در این بازه فشار کمتری به سامانه معاملات وارد آمده و اختلالات گذشته تکرار نخواهد شد. از دیگر نکاتی که همیشه مغفول بوده و کنترل آن دشوار بود، دریافت عرضه اولیه از چندین کد توسط یک شخص بود که با بوک بیلدینگ این مسئله کاملا منتفی شد و هر شخص با کد معاملاتی شخصی خود تنها مجاز به گرفتن یک بار عرضه اولیه است. البته این موضوع در روش بوک‌بیلدینگ به نوع دیگر مطرح شده که ممنوعیت آن نیازمندی سخت‌گیری‌های دیگری است که در این مجال نگنجد.
نکته مثبتی که در باب ثبت سفارش وجود دارد، فقدان مشاهده سفارش دیگران و ایجاد جو متشنج هنگام تخصیص عرضه اولیه است. در این مورد اصطلاح "اتاق تاریک" می‌تواند توصیف‌کننده خوبی باشد. روش ثبت سفارش مانند معامله در اتاق تاریک است و سرمایه‌گذار هنگام ثبت سفارش از سفارش‌های دیگر سرمایه‌گذاران بی‌خبر است؛ بنابراین سرمایه‌گذار تحت تأثیر جو بازار قرار نمی‌گیرد و با نظر شخص یا تحلیل اقدام به معامله می‌کند.
تعیین دامنه قیمتی در این روش، می‌تواند از جهتی مفید باشد که سرمایه‌گذار قبلا از خرید اقدام به بررسی شرکت یا مطالعه کند و در صورت ارزنده بودن سهم را با توجه به دامنه خریداری کند. این موضوع می‌تواند، طیف متنوعی از سفارش‌ها با قیمت‌های مختلف را دربر داشته باشد و عدالت حکم فرما شود. البته تجربه نشان داده که معمولا سهم در سقف قیمتی کشف قیمت می‌شود و عملا بازه قیمتی بی‌معناست. این موضوع نیز صرفا به علت عدم تخصیص مناسب ایجاد شده و اگر با دید تحلیلی به عرضه اولیه نگاه کنیم و با توجه به ارزندگی سهم خریداری شود این مسئله نیز به مرور مرتفع خواهد شد.
با جود این محاسن، یکی از معایب این روش تعداد برابر برای هر مشتری اعم از حقیقی بزرگ، حقیقی کوچک و حقوقی است که این موضوع تبعاتی را در پی دارد و بسیاری از مشتریان بزرگ از این باب اظهار خوشایندی نداشته و با توجه به سرمایه و گردش خود انتظار بیشتری در عرضه‌های اولیه از کارگزاران دارند. البته همه مدل‌هایی که در کشورهای دیگر مورد بررسی قرار گرفته این است که بر روی قیمت پایه دامنه نوسان تعیین می‌شود و یکی از حسن‌های این روش انتشار گزارش ارزیابی قیمت است که عدم تقارن اطلاعاتی نیز به دنبال آن کاهش می‌یابد. از آنجایی که روش مذکور در بسیاری از کشورها انجام شده، مورد تایید قرار گرفته و مشکلات آن نیز به مرور حل خواهد شد.
- ماهنامه بازار و سرمایه - پرونده ویژه