از اصول اولیه بیمه در تمامی رشتهها پوشش ریسک بیمه در سطح وسیع است، پوشش اتکایی بیمه اتکایی به مفهوم توزیع جهانی ریسک است. این بیمه خسارت‌هایی که در طول زمان اعتبار قرارداد اتفاق می‌افتد را پوشش می‌دهد، تا شرکت بیمه بتواند ریسک‌های یکسان را برای سهام خود جمع آوری کند. ولی اگر مجموع این ریسک‌‌ها مازاد بر ظرفیت نگهداری تشخیص داده شود، وجود قرارداد اتکایی کمک می‌کند تا شرکت تعادل مالی خود را حفظ کند. بیمه‌گر اتکایی، بیمه‌گر واگذارنده را در مقابل زیان‌های سنگین مالی که ممکن است با وقوع خسارت‌های بزرگ یا تعداد زیادی خسارت در ابعاد کوچک و متوسط که در یک زمان محدود وارد شوند، حمایت‌‌‌می کند. در حقیقت بیمه اتکایی یعنی" بیمه ریسکی که بیمه‌گر واگذارنده آن را بیمه کرده است". البته قراردادهای اتکایی با سایر رشته‌‌های بیمه متفاوت است. طبق قوانین اکثر کشورها، شرکت‌های "بیمه مستقیم" مجبور به عقد قراردادهای بیمه اتکایی هستند تا منافع مشتریان محفوظ بماند. اما این نوع بیمه در کشورمان وابسته به مراودات سیاسی است و هر گونه تنش و التهاب باعث ایجاد مشکل در این نوع قرارداد‌ها می‌شود. البته باید به این نکته اشاره کرد که مشکلات سیاسی تنها بر صنعت بیمه تاثیر‌گذار نیست و کل اقتصاد را در بر می‌گیرد. در این میان ممکن است چالش بیمه اتکایی بیشتر از سایر رشتهها باشد.
حذف نرخ اجباری بیمه اتکایی؛ به تدریج
معصوم ضمیری، مدیر عامل بیمه پاسارگاد با اشاره به چالش‌های بیمه اجباری اتکایی گفت: نرخ اجباری بیمه اتکایی در بیمه مرکزی مطابق اساسنامه و برنامه‌های همسو با اقتصاد بایدکاهش یابد.
وی افزود: این نرخ در بیمه عمر 23 درصد و در بیمه‌های غیر عمر 13 درصد است، که قبلا 50 و 25 درصد بوده که به تدریج این نرخ‌ها کم شده و باید متناسب با شرایط اقتصادی آرام آرام حذف شود. البته این نرخ‌های اخذ شده توسط بیمه مرکزی طبق قانون برای پرداخت خسارت‌هاست نه تنها نظارت بر عملکرد شرکت‌های بیمه اتکایی، به گونه ای مانند یک شرکت شریک با شرکت‌های بیمه مستقیم است. ضمیری با اشاره به فعالیت شرکت‌های بیمه اتکایی در شرایط تحریم بیان کرد: بیمه اتکایی یعنی مراودات بین المللی که با وجود تحریم‌ها این شرایط سخت خواهد شد . بنابراین بیمه مرکزی برنامه‌ای تهیه کرده است که شرکت‌های بیمه در صورت نیاز از صندوق‌های بیمه اتکایی با مدیریت بیمه مرکزی و ضمانت دولت استفاده کنند.
هدفمندی بیمه مرکزی در تحریم
مدیر عامل بیمه پاسارگاد ادامه داد: برنامه مد نظر بیمه مرکزی برای دوران تحریم بوده، با توجه به اینکه این تحریم‌ها به طور کامل تمام نشد هنوز هم از این برنامه استفاده می‌شود و بر قرار است. بر این اساس شرکتی اگر بیمه نامه ای صادر کند که خارج از ظرفیت باشد ابتدا به بیمه مرکزی پیشنهاد می‌کند، سپس شرکت‌هایی که حساب اتکایی مشترک دارند و در نهایت حساب اتکایی که دولت با منابع خود آن را تضمین کرده است مورد پوشش قرار می‌گیرند. در حال حاضر شرکت‌های بیمه هیچ مشکلی برای بیمه اتکایی ندارند اما در صورت لزوم باید از این طریق پوشش‌دهی لازم داشته باشند.
شرکت‌های بیمه اتکایی رتبه بندی نمی‌شوند
محمد آسوده، مدیر عامل بیمه اتکایی ایرانیان با اشاره به چالش‌های بیمه اتکایی در صنعت بیمه گفت: عمده‌ترین مشکل بیمه‌های اتکایی تعاملات بین المللی و حضور در صنعت جهانی بیمه است، شرکت‌های بیمه ای برای داشتن بیمه اتکایی باید رتبه‌بندی و اعتبار لازم در دنیا داشته باشند در صورتی که مؤسسات بین المللی شرکت‌های بیمه اتکایی ایران را رتبه بندی نمی‌کنند. وی افزود: نقل و انتقالات پولی(پرداخت حق بیمه، خسارت و...) با سایر کشورها یکی از مهم ترین مشکلات انجام بیمه‌های اتکایی با بازارهای بین المللی است که به نظر می‌رسد با توجه به تحریم‌های آمریکا این مشکل با پیچیدگی‌های بیشتری روبه‌رو شود.
آسوده در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه برخی معتقدند علاوه بر تحریم‌های بین المللی موضوع خود تحریمی یکی دیگر از مسائلی است که اقتصاد را درگیر خود کرده آیا این خود تحریمی در صنعت بیمه هم نمایان شده است؟ گفت: بنده خیلی با مفهوم خود تحریمی در اقتصاد موافق نیستم اما در خصوص فعالیت‌های بیمه و بیمه اتکایی وضع مقررات بیش از حد و با ورود به جزئیات از سوی مراجع متعدد، موانعی را برای توسعه صنعت بیمه ایجاد کرده و می‌کند.
به عقیده بنده در شرایط عادی لازم است عملیات بیمه‌های اتکایی تنها توسط شرکت‌های بیمه اتکایی انجام شود و شرکت‌های بیمه مستقیم از ورود به قبول بیمه‌های اتکایی خودداری کنند.
برخی شرکت‌ها ملزومات را ندارند و گله مندند
مدیر عامل بیمه اتکایی ایرانیان ادامه داد: برخی شرکت‌های بیمه ای، سرمایه، چارچوب و هدف، توانگری و دیگر توانمندی‌های لازم برای فعالیت در این نوع بیمه را ندارند بنابراین برای اخذ از بیمه مرکزی با مشکل مواجه اند. وی خاطر نشان کرد: صنعت بیمه فشار تحریم‌ها را قبلا به خود دیده و مناسب با آن برنامه ای تعیین و فعالیت‌ها را اداره کرد بنابراین باز هم باید سیاست‌ها را اتخاذ کند تا تحریم تاثیرجدی بر این صنعت نگذارد.
تعداد کم شرکت‌های اتکایی بیمه؛ رقابت ناسالم
علی اکبر اکرامی، مدیر عامل بیمه امید در این باره افزود: شرکت بیمه اتکایی، شرکتی است که شرکت‌های بیمه دیگر را که خود از ضررهای احتمالی مصون نیستند، بیمه می‌کند. یعنی در صورت ایجاد خسارت این نوع شرکت‌های بیمه باید در بازه زمانی کوتاه مبلغ خسارات را پرداخت کند تا به فعالیت اقتصادی آنها خدشه ای وارد نشود. وی ادامه داد: در پروژه‌های بزرگ نفت و گاز و ... که نیازمند سرمایه‌های بزرگ است اگر با شرایط تحریم مواجه باشیم و صنعت بیمه ای ما دچار چالش باشد بهتر است شرکت بیمه اتکایی خارجی نقش آفرینی کنند.
اکرامی با اشاره به چالش‌های صنعت بیمه به خصوص بیمه‌های اتکایی گفت: در حال حاضر صنعت بیمه با چالش خاصی روبه‌رو نیست اما بیمه مرکزی مسئولیت بیمه اتکایی را تنها به شرکت‌های خاصی واگذار می‌کند که بسیار محدود است، دوم اینکه مراودات بین المللی بسیار سخت شده است. مدیر عامل بیمه امید بیان کرد: چون تعداد شرکت‌های بیمه اتکایی کم است این شرکت‌ها رقابتی ناسالم دارند، اما اگر تعداد شرکت‌های این نوع بیمه افزایش یابد قطعا بازار رقابت گرم می‌شود.
تداخل و تناقض قوانین
یونس مظلومی، مدیرعامل بیمه تعاون با اشاره به اینکه چالش صنعت بیمه قوانین دست و پاگیر است گفت: قوانین دست و پا گیر صنعت بیمه بزرگترین چالش این صنعت است، برای انجام کارهای حداقلی مانند افزایش سرمایه به حدی قوانین سختگیرانه وجود دارد که ماه‌ها باید رایزنی‌های مختلفی انجام داد. وی افزود: مشکل اقتصاد ما تحریم خارجی نیست بلکه خود تحریمی است، درست است که رویدادهای سیاسی تاثیراتی در روند اقتصادی یک کشور دارد اما اختلاف نظر مسئولان اقتصادی و قوانین سختگیرانه امور را با چالش‌های زیادی روبه‌رو کرده است، بر این اساس بایدبا رویکرد نرم‌تری در برخی امور جلو رفت تا پیشرفت‌هایی را داشته باشیم. مدیر عامل بیمه تعاون ادامه داد: تداخل و تناقض قوانین در صنعت بیمه یکی از بزرگ ترین چالش‌ها محسوب می‌شود البته این مشکل تنها مختص به بیمه‌ها نیست و متاسفانه تعداد زیاد آیین نامه‌ها و تبصره‌ها همه صنعت‌ها را با مشکل روبه‌رو کرده است.
نمی‌توان اعتراضی داشت
مظلومی با اشاره به مشکلات بیمه اتکایی در میان دیگر زیرمجموعه‌های بیمه اظهار کرد: با توجه به اهمیت چنین بیمه ای هنوز تعداد شرکت‌های بیمه اتکایی بسیار محدود است از طرفی، نرخی که بیمه مرکزی بابت بیمه اتکایی اجباری دریافت می‌کند قانون و یک الزام است چون بیمه مرکزی از زمان تاسیس تا کنون هم بیمه گر اتکایی شرکت‌های بیمه داخلی بوده و هم یک نهاد نظارت کننده بر صنعت بیمه‌ها، بنابراین نمی توان اعتراضی به این نرخ‌ها داشت بلکه باید تدابیری برای کاهش این نرخ‌ها در نظر گرفته شود.
*مجتبی میرحسینی/ خبرنگار
- شماره ۲۶۲ هفته نامه بورس - صفحه ۱۱