در ماه‌های اخیر و بعد از جهش قیمت‌ها در بازارهای ارز، طلا، مسکن، خودرو، لوازم خانگي و پس از آن تلاطم قیمت‌ها در بازار کالاهاي مصرفي، کارشناسان انتظار داشتند که قیمت‌ها در بازار سهام هم رشد کند و شاخص بورس هم مثل ساير بازارها صعودي شود اما جهش و رشدي که بازار سرمايه در چند ماهه اخير داشت به قدري زياد بود که برخي مي‌گويند اين رشد کاذب بوده و ممکن است بازار سرمایه در ماه‌هاي آينده روندي منفي را طي کند. از سوي ديگر بسياري از کارشناسان، اين رشد را منطقي دانسته و مي‌گويند بازار سرمايه تا هنگامي که بازار ارز رشد کند، به رشد خود ادامه دهد، چرا که از یک طرف نقدینگی بی ثبات راه خود را به بازار سهام باز کرده و از طرف دیگر قیمت سهام بسیاری از شرکت‌ها که بر اساس دلار محاسبه مي‌شود همچنان رشد خواهد کرد.
بیشترین حاشیه سود از محل صادرات
البته رشد نرخ ارز در ماه‌های اخیر باعث شده ارزش شرکت‌ها از لحاظ دارایی‌ها افزایش یابد که این موضوع در قیمت سهام شرکت‌های بورسی مشهود است. همچنین قیمت سهام برخی از شرکت‌ها به صورت آنی از تغییرات نرخ ارز تاثیر می‌پذیرد که در اثر افزایش مداوم نرخ ارز، قیمت سهام اين شرکت‌ها تحت تاثیر قرار گرفته و به رشد شاخص بورس هم کمک کرده است. در واقع مي‌توان گفت، قیمت‌ها در بازار سرمايه با تاخير نسبت به ساير بازارها از جمله طلا، مسکن و خودرو، با نرخ جديد ارز تطبيق پيدا کرده است. در اين ميان، شرکت‌هایی که صادارات محور بودند، بیشترین حاشیه سود را داشتند، اگرچه اين سود با در نظر گرفتن جهش قیمت در بازارهای موازی (طلا و ارز) طبیعی به نظر مي‌رسد اما ریسک‌های سیستماتیک سیاسی و هراس از دور تازه تحریم‌های آمريکا، فعالان بازار را اندکي نگران مي‌کند، چرا که تهدیدات سیاسی و هراس از تحریم‌ها، امیدها برای سودآور شدن بورس را کم رنگ مي‌کند.
رشد سود سهام تحت تأثیر رشد نرخ ارز
وحید زندیه، کارشناس ارشد معاونت سرمایه‌گذاری و توسعه شرکت سرمایه‌گذاری خوارزمی درباره رشد بیش از 66 درصدی شاخص کل بورس در شش ماهه اول سال جاری گفت: از جمله دلایل می‌توان به انتظارات فعالان بازار از رشد سودآوری شرکت‌ها به‌ویژه در حوزه شرکت‌های صادرات محور و دارای تراز مثبت ارزی (متأثر از رشد نرخ ارز) و صنایعی که از رشد تورم انتظاری منتفع می‌شوند (متأثر از رشد نرخ فروش محصولات) اشاره کرد.
وی بیان کرد: همچنین در ادامه روند ماه‌های نخستین، شاهد رشد ارزش سهام صنایعی طی هفته‌های اخیر بودیم که از تجهیزات و فناوری‌های وارداتی یا صادراتی بهره می‌برند (متأثر از رشد ارزش جایگزینی ناشی از رشد نرخ ارز). البته در ادامه روند سال جاری، رشد سود سهام شرکت‌های بورسی تحت تأثیر رشد نرخ ارز قابل انتظار است.همچنین در میان فراز و نشیب‌های قیمتی این روزهای بازار سهام آنچه حائز اهمیت بوده اثر تشدید تحریم‌های پیش‌رو است که می‌تواند فروش شرکت‌های مزبور به‌ویژه صادرات محورها را تحت تأثیر قرار دهد و موجب افزایش هزینه‌های عملیاتی و نقل و انتقال وجوه حاصل از فروش شرکت شود؛ هرچند در فضای کنونی بازار، این موضوع را باید برای هر شرکت به‌طور جداگانه تحلیل کرد.زندیه تاکید کرد: لیکن بهترین عامل در کاهش اثر تحریم‌ها، مدیریت فروش در قالب حفظ و یافتن بازارهای فعلی یا جدید است.بر این اساس ابهام موجود بر این مهم (تحقق فروش)، نااطمینانی را رقم می‌زند که سرمایه‌گذاران نهادی و خرد ناگزیر به احتیاط در خرید و فروش سهام شده و تحلیل‌های بنیادی سهام هر یک از شرکت‌ها و پایش عملکرد آنها در شرایط تحریم‌های قبلی و رشد قیمت ارز طی سال‌های 93-1390 می‌تواند چراغ راه باشد. وی افزود: در مجموع، طی نیمه دوم سال جاری، برآیند سه عامل تغییرات فروش ناشی از تأثیر نوسانات نرخ ارز و حذف سقف رقابتی برای کالاهای بورس کالایی، تحقق حجم فروش متأثر از شدت تحریم‌های پیش‌رو و نیز جریان تدریجی تورم عمومی قیمت‌ها در شریان تولیدکنندگانِ محصولات داخلی که به انرژی مورد نیاز برای تحقق مبلغی فروش می‌انجامد، سرنوشت برنده‌ها و بازنده‌ها را در بورس تعیین می‌کند. از این منظر، هنر مدیریت شرکت‌ها در مواجهه با تحریم‌ها (که در تحقق فروش بودجه شده جلوه می‌کند) و کاهش هزینه‌های عملیاتی مهمترین کُنش‌گر بازار در واقعی شدن انتظارات شکل گرفته از رشد سودآوری شرکت‌های بورسی است.
ضرورت حذف رانت
محمد علی احمدزاده اصل، عضو هیأت مدیره شرکت ملی مس ایران درباره افزایش بازدهی صنایع بورسی گفت: صنایع پیش رو در بازار سرمایه، نفت، گاز،پتروشیمی، معادن و فلزات اساسی هستند که در واقع موتور محرک بازار صنایع هستند و حدود 70 درصد ارزش بازار را تشکیل مي‌دهند و اثر بسیار روشنی در کاهش یا افزایش شاخص بورس دارند. این مبنا برای ارزیابی عمدتا صنایع نفت، گازو پتروشیمی و به طبع آنها سایر بخش‌ها مثل بانک‌ها، خودروسازان صنعت سیمان وجود دارد.
وی درباره اینکه نوسانات ارزی چقدر در افزایش بازده تاثیر‌گذار بود و گفت: صنایعی هستند که پتانسیل بالایی دارند خصوصا در حوزه صادرات، چرا که صادرات حوزه ارز آوری است و بسیاری از صنایع ما صادرات محور هستند. البته در حال حاضر نیمی از محصولات پتروشیمی صادر مي‌شود و به همین علت، حتی در شرایط تحریم؛ ارزآوری خوبی برای کشور خواهند داشت، این ظرفیت در این صنایع موجود است و علت اساسی که رشد می‌کنند در همین صادرات محور بودنشان است. در حال حاضر بورس هم به دلیل افزایش نرخ ارز جذاب شده است، این افزایش را چه در بازار آزاد و غیررسمی و چه در بازار ثانویه در نظر بگیریم فرقی نمی‌کند، چرا در واقع تقاضا برای کالاها بیشتر مي‌شود و این موضوع بر روند شرکت‌های بورسی تاثیر مثبت گذاشته است.
وي افزود: شرکت‌ها باید بتوانند قیمت‌های بالاتری را تخفیف دهند، به عنوان نمونه، در محصولات فولادی اتفاقی که افتاده پایه ارز را رقابتی کردند، وزارت صنعت هم اگر قصد دارد رانت‌ها را از بین ببرد، باید در سایر موارد همین کار را انجام دهد. همان طور که ملاحظه مي‌کنید در برخی بازارها مثل مس و فولاد، قیمت‌ها 60 درصد افزایش پیدا کرده است، در پتروشیمی هم ممکن است چنین اتفاقاتی بیفتد که باعث مي‌شود سودآوری شرکت‌ها بهتر شود، دلیلش هم این است که رانتی که حذف می‌شود در بازدهی شرکت‌ها تاثیر‌گذار است. این موضوع مي‌تواند تاثیر بلند مدتی هم در بازار بگذارد و باعث شود، شرکت‌ها و سهامدارانشان، برنامه‌های توسعه‌ای را اجرا کنند. از سوی دیگر، اگر فضای رانتی حاکم باشد این تاثیرات کوتاه مدت است و در نهایت خواهیم دید که شرکت‌ها هیچ بهره‌ای از افزایش نرخ‌ها در آینده نخواهند برد .همچنین فضای رانتی موجود، در بازار التهاب قیمتی ایجاد مي‌کند و پول‌ها به بازار سرمایه و به چرخه تولید و صنعت بازنمی گردد، بلکه از طریق سفته بازی به جیب دلال‌ها مي‌رود. وی درباره اینکه اگر بخواهیم بازدهی بازار سرمایه،روند کاهشی در پیش نگیرد، چه تدابیری را باید اتخاذ کنیم، گفت: باید این محدودیت‌ها را بردارند،فضایی که هرگونه رانت برای هر سازمان، شرکت، نهاد و یا وزارتخانه‌ای ایجاد کند، باید از بین برود، قیمت‌ها باید واقعی و رقابتی شود، در آن صورت انتظار می‌رود منابع و نقدینگی‌ها از طریق مختلف از جمله بازار بورس، به چرخه تولید وصنعت باز آید.
رشد پایدارتری خواهیم داشت
ابراهیم قزل گل، کارشناس ارشد سبدگردانی درباره روند مثبت بازدهی بورس در ماه‌های گذشته‌گفت: از آنجایی که بیشتر صنایع ما صادرات محور هستند با رشد قیمت ارز امید به افزایش سودآوری این شرکت‌ها که شاکله بازار سرمایه را تشکیل می دهند باعث افزایش قیمت سهام آنها شد. وی افزود: از طرفی بالا رفتن ارزش جایگزینی دیگر شرکت‌ها نیز منجر به رشد ارزش بازار این دسته از شرکت‌ها شد.
هر چند شایان ذکر است افزایش نرخ ارز با افزایش قیمت سهام لزوما رابطه خطی ندارد، چرا که در صورت افزایش نامعقول نرخ ارز، بازار آن را به حساب افزایش ریسک‌های سیستماتیک می‌گذارد و ممکن است به نقطه شکست این ارتباط برسیم، یعنی جایی که دیگر با رشد هر چه بیشتر قیمت ارز نه تنها شاهد افزایش ارزش بازار شرکت‌ها نباشیم، بلکه بازار با بحران خروج سرمایه مواجه شود. البته می‌توان گفت هنوز این اتفاق نیفتاده و در صورت کاهش نرخ ارز و تثبیت آن بازار با اطمینان بیشتری سهم می‌خرد و رشد پایدار تری خواهیم داشت.
قزل گل بیان داشت: در نیمه دوم امسال، روی لبه تیغ راه خواهیم رفت، باید دید تعاملات ایران و غرب آیا به تعادل و عقب نشینی دو طرف می‌رسد یا خیر، چون برای هر کدام مي‌توان سناریوهای متفاوتی را تجسم کرد. مطمئنا در صورت توافق جدید، بازار مسیر راحت‌تری خواهد داشت خصوصا گروه‌های خودرویی، پالایشی، بانک و بیمه. اما روی دیگر سکه نیز وجود دارد که واقعا نمی‌توان پیش‌بینی کرد در صورت تحریم‌های نفتی چه چیزی در انتظار بازار است. البته هرچه باشد خیلی خوشایند نخواهد بود.
وی تاکید کرد: بدون شک بخش اعظم این نوسانات مربوط به افزایش نرخ ارز بوده است چرا که شرکت‌ها باید گپ و تورم موجود بین ارزش شرکتشان و ارز را پر کنند.
البته در این میان، تصمیمات مدیریتی آنچنان قابل توجهی که بتوان گفت منجر به کنترل بازار یا افزایش اعتمادسازی برای سرمایه‌های سرگردان شده باشد، اتخاذ نشد. وی گفت: برای ذخیره سودی که تا بدین جا سرمایه‌گذاران به دست آورده‌اند باید به سراغ سهام بنیادی که کمتر رشد کرده و آینده قابل اعتمادی دارند رفت و سبدی از این سهام تشکیل شود. همچنین در کنار آن بخش کوچکی از پرتفوی را به سهام کوچکتر با قابلیت رشد بالا تخصیص دهند. نکته دیگر آنکه دریافت مشاوره از شرکت‌های مشاوره سرمایه‌گذاری و سبدگردانی هم مدنظر قرار گیرد.
- شماره ۲۷۱ هفته نامه بورس - صفحه ۵