بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد که مدتی است، عده‌ای از اشخاص که یک پای آنها در شرکت‌های سبدگردان، مشاورسرمایه‌گذاری یا دیگر نهادهای مالی است، با جمع آوری سرمایه افراد، اقدام به تشکیل سبد غیر رسمی می‌کنند. این اشخاص با داشتن دانش اندک در حوزه تحلیل سهام،علوم مالی و دسترسی به برخی اطلاعات نهانی دست به چنین اقدامی زده،اعتماد متقاضیان تشکیل سبد را جلب کرده و با گرفتن کارمزد و تضمین سود، بدون هیچ دردسری سبدهای میلیاردی تشکیل می‌دهند.آنها بدون داشتن هیچ گونه مجوز رسمی از سازمان بورس و اوراق بهادار،پرداخت نکردن هزینه‌های جانبی از جمله مالیات،عدم ثبت شرکت،جذب نیروی انسانی و صرف دیگر هزینه‌ها به درآمدهای چشمگیری دست پیدا می‌کنند. این افراد در ابتدا با جذب سرمایه نزدیکان، سبدهای خود را تشکیل داده و پس از مدتی با شکل‌گیری یک رزومه از فعالیت در این زمینه، اعتماد دیگر اشخاص را برای جذب سرمایه‌های بیشتر به دست می‌آورند.
بی تعهدی به سرمایه مردم
علی آهو، مدیر سبد شرکت سبدگردان کاریزما در خصوص شیوه کار سبدگردان‌های غیرمجاز گفت: برخی از این اشخاص با استفاده از شبکه‌های اجتماعی، کانال‌های تلگرامی و یا تشکیل سایت‌های مشاور سرمایه‌گذاری بدون مجوز سازمان بورس، اقدام به انتشار سیگنال‌های خرید و فروش سهام کرده و تلاش داشته سرمایه‌های افراد را جذب کنند. وی تصریح کرد: برخی دیگر نیز از طریق فروش حساب کاربری ویژه اعضا توسط سایت‌های غیرمجاز اقدام به فروش سیگنال خرید و فروش سهام می‌کنند.البته در این بین برخی افراد نیز با برگزاری کلاس‌های آموزش سرمایه‌گذاری در بورس بدون مجوز سازمان تحت عنوان آموزش سرمایه‌گذاری در بورس با روش بنیادی - تکنیکال،با انگیزه سودجویی و ارائه سیگنال‌هایی که قابلیت آزمون ندارند برای جذب سرمایه اقدام می‌کنند که در این بین افرادی با دانش و آگاهی پایین به امید کسب سودهای سرشار سرمایه خود را به دست این اشخاص می‌دهند. آهو گفت: در صورتی که پول در کد بورسی شخص باشد و شخص فاقد صلاحیتی پیشنهاد انجام قرارداد سبدگردانی را بدهد مشمول سبدگردانی غیرمجاز می‌شود.
شریک شدن در سود حاصله
علی آهو در خصوص اینکه نحوه درآمدزایی سبدگردان‌های غیر رسمی به چه صورت است، گفت: در ابتدا بحث تقسیم نامناسب ریسک بین سبدها مطرح است. آنها در برابر زیان سرمایه جذب شده مردم مسئولیتی ندارند و به راحتی سرمایه افراد را در سهم‌هایی با ریسک بالا سرمایه‌گذاری کرده و در صورت کسب بازدهی منفی، برای سبدگردان متخلف تعهد و ضرری ایجاد نمی‌شود. البته در صورتی که بین سبدهای فوق، سبدی بتواند در ازای تحمل ریسک بالا، بازده بالایی کسب کند، سبدگردان غیرمجاز در سود حاصله خود را شریک می‌کند.
مدیر سبد شرکت سبدگردان کاریزما به روش دیگر درآمدزایی سبدگردان‌های غیرمجاز اشاره می‌کند و گفت: بعضاً ممکن است افراد خاطی با شرکت‌های کارگزاری ارتباطات خاصی برقرار کرده و با انتقال کدهای سرمایه‌گذاران به یک کارگزاری خاص و با انجام تعداد زیادی معامله (over trading) در کارمزد معاملات آنها شریک شوند که در این حالت نیز تعهد در قبال بازدهی سبد سرمایه‌گذار از درجه اهمیت ساقط می‌شود.
دستکاری درقیمت سهام و معاملات
این فعال بازار سرمایه با اشاره به اینکه سبدگردان‌های غیرمجاز با دستکاری معاملات نیز می‌توانند برای خود درآمد ایجاد کنند، بیان داشت: سبدگردان غیرمجاز با دستکاری قیمت سهام و هماهنگی‌های پشت پرده برای جهت دهی به معاملات با استفاده از کد سرمایه‌گذاران اقدام به درآمدزایی می‌کند که این مورد در صورت وقوع، برای صاحبان کد بورسی که بی‌خبر از این مسایل هستند ایجاد مسئولیت و دردسر خواهد کرد. وی تصریح کرد: بنابراین به علاقمندان سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی توصیه می‌شود با مراجعه به شرکت‌های سبدگردان دارای مجوز از سازمان بورس اقدام به سرمایه‌گذاری در قالب سبد اختصاصی یا صندوق سرمایه‌گذاری مشترک کنند و فریب افراد سودجو با وعده‌های دروغین کسب سودهای رویایی در زمان کوتاه را نخورند.
معرفی به نهادهای قضایی
سعید فلاح‌پور معاون نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس و اوراق بهادار به ممنوعیت فعالیت سبدگردان‌های غیررسمی اشاره کرد و گفت: اشخاصی که اقدام به سبدگردانی بدون داشتن مجوز می‌کنند بلافاصله پس از شناسایی به دادگاه و نهادهای قضایی ارجاع داده می‌شوند. این مقام مسئول در خصوص اشخاصی که در این حوزه فعالیت غیر قانونی داشته‌اند شناسایی شده‌اند یا خیر، افزود: تا کنون مواردی از سوی اهالی بازارسرمایه به سازمان بورس گزارش شده که بلافاصله اقدامات قانونی علیه آنها انجام شد. فلاح پور با اشاره به این که شناسایی و گزارش فعالیت این اشخاص از طریق همه معاونت‌های سازمان بورس و بیرون سازمان انجام می‌شود، تصریح کرد: تمام بخش‌های سازمان و اشخاص فعال در بازار سرمایه که گزارش فعالیت سبدگردان‌های غیر مجاز را به سازمان بورس اطلاع می‌دهند، بلافاصله علیه مجرمین برخورد قانونی لحاظ خواهد شد.
شناسایی در صورت شکایت
مصطفی صفاری مدیرعامل شرکت سبدگردان سرمایه ایرانیان در خصوص فعالیت سبدگردان‌های غیر مجاز گفت: اگرچه بشدت مخالف شکل‌گیری سبدگردان‌های غیر رسمی هستیم و جریمه هم برای آنها تعیین شده است، اما قطعا سازمان باید با این گونه موارد برخورد کند. وی تصریح کرد: ما همیشه نمونه قراردادهای خود را به قسمت بازرسی سازمان بورس می‌فرستیم. اما سازمان بورس در برخورد با سبدگردان‌های غیر مجاز سازمان بورس و اوراق بهادار عملیات میدانی انجام نمی‌دهد و تنها درصورتی که شکایتی صورت گیرد پیگیری می‌کند. مدیرعامل سبدگردان سرمایه ایرانیان بیان کرد: بهترآن است که برای همه کارگزاران و نهادهای مالی ابلاغیه‌ای ارسال شود که در صورت انجام چنین تخلفاتی و احراز جرم برخورد قانونی می‌شود. اما به طور کلی شاهدیم که اطلاع رسانی در این زمینه ضعیف است.
صفاری بیان داشت: اگرچه مواردی را به سازمان گزارش داده‌ایم، اما تا کنون اطلاع‌رسانی از سوی سازمان بورس صورت نگرفته که چند سبدگردان غیرمجاز به مرحله دادگاهی رسیده‌اند. در دنیا نیز این موضوع از حساسیت زیادی برخوردار است چرا که مدعی العموم سازمان بورس است.
نمی‌توانیم مردم را متقاعد کنیم!
محمدعلی شیری‌زاده مدیر حقوقی و انتظامی سازمان بورس هم در خصوص سبدگردان‌های غیرمجاز گفت: فهرستی از سبدگردان‌های غیر مجاز نداریم که به آنها اخطار دهیم که دست از فعالیت خود بردارند. البته اسامی سبدگردان‌های مجاز که دارای مجوز قانونی فعالیت هستند در سازمان موجود است. وی افزود: سازمان بورس و اوراق بهادار به دنبال ردیابی سبدگردان‌های غیر مجاز است. البته یکی از وظایف مدیریت نظارت برنهادهای مالی سازمان بورس، شناسایی فعالیت‌های غیرمجاز ارکان بازار، تهیه گزارش نظارتی و معرفی به مراجع قضایی برای برخورد قانونی و پیگیری‌های لازم، تا حصول نتیجه در این خصوص است.
شیری زاده با تاکید بر این که همه این فعالیت‌های غیر قانونی را نمی توان یکجا کشف کرد، گفت: دقیقا
نمی دانیم که سبدگردان‌های غیر مجاز با چه روش‌هایی فعالیت می‌کنند. عده‌ای به صورت بازاریابی تلفنی و گروه دیگر با رفتن به تالار بورس به صورت حضوری به جذب اعتماد اشخاص می‌پردازند .این مقام مسئول با اشاره به این که به محض گزارش فعالیت سبدگردان‌های غیر مجاز به سازمان،اقدامات قانونی انجام می‌شود بیان داشت: طبق بند 1 ماده 49 قانون بازار اوراق بهادار، حبس مجرم از یک تا شش ماه،جزای نقدی یک تا سه برابر سود بدست آمده ویا هر دو مجازات اعمال خواهد شد. مدیر حقوقی و انتظامی سازمان بورس در پاسخ به این پرسش مبنی بر این که سازمان برای اطلاع رسانی مردم در این خصوص چه اقداماتی انجام داده، گفت: به هر روشی مردم را متقاعد می‌سازیم که به این افراد اعتماد نکنند بی فایده بوده و مردم به این اشخاص اعتماد کرده و سرمایه خود را به دست سبدگردان‌های غیر رسمی می‌دهند. البته شرکت اطلاع رسانی بورس تا کنون چندین انیمیشن برای هشدار و آگاهی در این خصوص تولید کرده اما چندان تاثیرگذار نبوده است. چراکه ترجیح مردم این است که به سبدگردان‌های غیر رسمی مراجعه کنند.
نداشتن آمار شفاف
مدیر حقوقی و انتظامی سازمان بورس در پاسخ به این پرسش که چه تعداد سبدگردان غیر مجاز از سوی سازمان شناسایی و برخورد قانونی با آنها صورت گرفته بیان داشت: در حال حاضر آمار دقیقی از تعداد سبدگردان‌های متخلفی که مورد پیگیری قرار گرفتند را در دست نداریم. چراکه در این خصوص، مردم به صورت مستقیم به مراکز قضایی مراجعه می‌کنند، و این مسئله باعث شده آمار شفافی نداشته باشیم. مطالعه مقاله "سبدگردانی چیست" را پیشنهاد می کنیم.
- سیمین سعیدی- خبرنگار
- شماره ۲۸۹ هفته نامه اطلاعات بورس - صفحه ۵