سازمان‌بورس و اوراق‌بهادار در چند ساله اخیر تلاشی را برای تنوع بیشتر به ابزارهای بازارسرمایه صورت داده که روند رو به رشدی را به نمایش گذاشته است . در سال 95قراردادهای اختیار خرید و فروش سهام راه‌اندازی و سال گذشته نیز قراردادهای آتی سبد سهام نهایی شد. امسال نیز در دیدار نوروزی فعالان بازار، رئیس سازمان بورس در قالب 30برنامه عملیاتی تدوین شده، برای سال 98 از راه‌اندازی short sellingیا ترجمه آن فروش استقراضی خبر داد.
قراردادهای آتی و آپشن از جمله ابزارهای مهار ریسک در بازارهای جهانی ارزیابی می‌شوند که با دوطرفه‌سازی بازار به سرمایه‌گذاران فرصت مهار ریسک تغییر بازار و همچنین سرعت‌بخشی به تعادل بازار را می‌دهد. همچنین با راه‌اندازی فروش استقراضی سرمایه‌گذاران می‌توانند در هنگام پیش‌بینی روند کاهشی قیمت سهام اقدام به فروش سهامی کنند که آن را در تملک خود نداشته و اصطلاحا قرض کرده‌اند و در هر زمان که تشخیص دادند، می‌توانند با خرید سهام از بازار قرض دریافتی خود را تسویه کنند. این مساله باعث می‌شود که سرمایه‌گذار با دو طرفه شدن بازار فرصت کسب سود از روند منفی بازار را داشته باشد و با خرید و جایگزینی سهام قرض گرفته شده به بازار کمک کند که زودتر به تعادل رسیده و از افت بیشتر جلوگیری شود.
در همین حال باید به یک کارکرد مهم دیگر فروش استقراضی نیز توجه داشت و آن خاصیت تعادل‌بخشی به بازار و جلوگیری از تشکیل حباب قیمتی است. در واقع هرگاه معامله‌گران احساس کنند که سهمی بیش از اندازه رشد کرده است و با ارزش‌های بنیادی فاصله گرفته است، می‌توانند اقدام به فروش استقراضی سهم کنند و این امر باعث می‌شود نماد با تعادل قیمتی مواجه شود. در واقع این ابزار اجازه تشکیل حباب را نمی‌دهد و از سوی دیگر مانع از افت سنگین نیز می‌شود، چون منطقی است. فرض کنیم که رشد حباب‌گونه اگر مورد چالش فروش‌های استقراضی قرار نگیرد، در مرحله بعدی جای خود را به افت‌های سنگین می‌دهد؛ از این‌رو ابزار فروش استقراضی کمک شایانی به جلوگیری از رشدهای غیرمنطقی و افت‌های سنگین بعد از آن می‌کند.
هرچند باید توجه داشت که به دلیل نوع خاص این ابزارها به کارگیری آنها نیازمند تجربه و دانش مالی قوی است، در همین حال تجربه راه‌اندازی ابزارهای قبلی نشان داده که به دلیل محدودیت‌های که در بازار سهام است، فراگیری این ابزارها به کندی و دشواری صورت می‌گیرد. به طور مثال در مورد قرارداد آتی سبد سهام فراهم نبودن زمینه نرم‌افزاری لازم و همچنین محدودیت‌های معاملاتی نظیر حجم مبنا و دامنه نوسان مانع از ارزیابی دقیق بازار از میزان ریسک و بازدهی این ابزارها شده است. در مورد فروش استقراضی هم انتظار اولیه به همین‌گونه است و بدون برخورداری از یک سیستم معاملات قوی و به روز نمی‌توان انتظار فراگیری سریع این ابزار را داشت، اما می‌توان انتظارداشت با کاهش مشکلات در این زمینه‌ها، بازار در آینده شاهد استفاده بیشتر از معاملات ابزار مشتقه باشد.
- احمد اشتیاقی-مدیرعامل شرکت کارگزاری بانک آینده
- شماره ۳۰۶ هفته نامه اطلاعات بورس - صفحه ۱۵