بخش معدن و صنایع معدنی ایران به عنوان یکی از بزرگ‌ترین حوزه‌های تولید و اشتغال، طی سال 97 نقش تعیین کنندهای در تولید، صادرات، توسعه، اشتغال و نیز ایجاد ثبات اقتصادی در شرایط تحریم ایفا کرده است. این حوزه علاوه بر افزایش تولید، سهم قابل توجهی در صادرات (21 درصد کل صادرات) داشت. در این میان سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران – به عنوان بال توسعه ای بخش معدن و صنایع معدنی وزارت صنعت معدن و تجارت - توانست در راستای نقشه راه معدن و صنایع معدنی و نیز استراتژی توسعه و توانمندسازی، با جلب مشارکت بخش خصوصی در سرمایه‌گذاری، نقش موثری جهت راه اندازی 20 طرح و پروژه عمده معدن و صنایع معدنی ایفا کند. ارزش سرمایه‌گذاری این طرح‌ها از 2 میلیارد دلار نیز عبور کرد. این سازمان در عین حال با هدف تقویت بخش اکتشاف، انجام 149 هزار متر حفاری را در کارنامه سال قبل به ثبت رساند. ایمیدرو از سال گذشته تقویت همکاری‌ها با بخش خصوصی و همفکری با تشکل‌های تخصصی را در دستور کار قرار داده است.
مشارکت جویی از بخش خصوصی
تولید: نگاهی به عملکرد بخش تولید نشان می‌دهد بخش اعظم حوزه معدن و صنایع معدنی در سال 97 با رشد تولید همراه بود که این امر حاصل سیاست‌گذاری‌ها و اجرای استراتژی مشارکت جویی از بخش خصوصی است.
رشد تولید انواع محصولات فولادی
فولاد: تولید فولاد خام و محصولات فولادی طی سال 97 نسبت به سال 96 به ترتیب 13 و 9 درصد رشد یافت. شرکت‌های فولاد ساز کشور در سال 97، حدود 24 میلیون و 670 هزارتن فولاد خام تولید کردند. این رقم در مدت مشابه سال 96، حدود 21 میلیون و 884 هزار تن بود. علاوه بر این طی سال 97، حدود 21 میلیون و 542 هزار تن انواع محصولات فولادی (کلاف، تیرآهن، ورق عریض، میلگرد، ورق گرم و غیره) در کشور تولید شد که در مقایسه با سال 96 (19 میلیون و 776 هزار تن)، حاکی از رشد 9 درصدی است. همچنین طی سال گذشته، 26 میلیون و 359 هزار تن آهن اسفنجی تولید شد که نسبت به آمار سال 96 (22 میلیون و 560 هزار تن)، 17 درصد رشد نشان می‌دهد.
سنگ آهن: رقم کلی تولید سنگ آهن در سال 97 به 86 میلیون تن رسید که یک درصد بیش از تولید سال ماقبل محسوب می‌شود. سال 96 میزان تولید این ماده معدنی به 85 میلیون تن رسیده بود.
زغال سنگ: میزان تولید کنسانتره زغال سنگ در کشور به 1.5 میلیون تن رسید. پیش بینی می‌شود این میزان تولید در سال 98 به 1.8 میلیون تن افزایش یابد.
افزایش تولید آند و کاتد مس
زنجیره مس: میزان تولید آند و کاتد مس شرکت صنایع ملی مس ایران طی سال 97 به ترتیب 56 و 54 درصد افزایش یافت. شرکت‌های زیر مجموعه شرکت ملی صنایع مس ایران شامل «مس سرچشمه» و «مس میدوک» طی سال 97، 313 هزار و 784 تن مس آند تولید کردند. این رقم در سال 96، 201 هزار و 234 تن بود. میزان تولید کاتد شرکت‌های «مس سرچشمه» و «مس میدوک» طی سال 97، حدود 247 هزار و 384 تن بود. این آمار در سال 96، 160 هزار و 128 تن بود.
طی سال 97، شرکت‌های«مس سرچشمه»، «مس سونگون» و «مس میدوک»، یک میلیون و 174 هزار و 486 تن کنسانتره مس تولید کردند. میزان تولید سال 96، یک میلیون و 141 هزار و 189 تن بود که حاکی از افزایش 3 درصدی این محصول است.
سهم 21 درصدی از ارزش كل صادرات غیرنفتی
صادرات: طی سال 97، بیش از 9 میلیارد و 226 میلیون دلار محصولات معدنی و صنایع معدنی صادر شد كه زنجیره فولاد با 4.1 میلیارد دلار صادرات در رتبه نخست زنجیره معدن قرار دارد.
در سال 97، بیش از 57 میلیون و 707 هزار تن انواع محصولات معدنی صادر شد. این در حالی است كه میزان صادرات وزنی این محصولات در سال 97، پنج درصد نسبت به سال 96 كاهش داشته است. البته بخش معدن و صنایع معدنی طی مدت مذکور، سهم 21 درصدی از ارزش كل صادرات غیرنفتی را به خود اختصاص داد.
طرح‌های توسعه: راه اندازی 20 طرح با سرمایه 2.2 میلیارد دلاری.
در سال گذشته، 20 طرح و پروژه عمده در بخش معدن و صنایع معدنی راه اندازی شد. این طرح‌ها مشتمل بر واحد 800 هزار تنی احیای مستقیم فولاد استانی سبزوار، گندله سازی 2.5 میلیون تنی مجتمع فولاد خراسان، توسعه فولادسازی و نورد پیوسته 850 هزار تنی مجتمع فولاد سبا، فاز نخست 90 مگاواتی نيروگاه هرمز - غدیر و اکسین، باند دوم 121 کیلومتری جاده خواف - سلامی در محدوده مجتمع معدنی سنگان، احیای مستقیم 1.55 میلیون تنی چادرملو، فولادسازی یک میلیون تنی بردسیر (میدکو)، گندله سازی 2.5 میلیون تنی سیرجان (میدکو)، واحد 50 هزار تنی کاتد مس میدکو، آهن اسفنجی 1.85 میلیون تنی گل گهر، طرح سولفوره معدن انگوران، گازرسانی به منطقه ویژه اقتصادی لامرد، احداث دایک و سیل بند ضلع غربی منطقه ویژه اقتصادی لامرد، احداث راه دسترسی به معادن شمال شهرستان خوی، احداث راه اصلی به معادن باریت عبد الصمدی شهرستان مریوان، احداث راه دسترسی 4.7 کیلومتری به معادن طلای زرشوران و طرح احداث کارخانه اسید سولفوریک سرچشمه (ملی مس) است.
میزان سرمایه‌گذاری طرح‌های مذکور، 2 میلیارد و 175 میلیون دلار بود که برای 3890 نفر به طور مستقیم و 23 هزار و 670 نفر غیر مستقیم اشتغال زایی شد.
اکتشاف: 102 هزار متر حفاری اکتشافی.
ایمیدرو در سال 1397 به رغم فشارهای خارجی و تاثیرات تحریم، 149 هزار متر حفاری اکتشافی انجام داد. عملیات اکتشافی انجام شده شامل اکتشافات عمومی، شناسایی و پی جویی بوده که عمدتا معطوف به سنگ آهن، زغال سنگ، بوکسیت، عناصر نادر خاکی، طلا و مس است. مجموع هزینه‌های اکتشافی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران و شرکت‌های تابعه و وابسته در سال 97 از 1168 میلیارد ریال عبور کرد. براساس تقسیم بندی‌های صورت گرفته، کل عملکرد اکتشافی ایمیدور به دو بخش «پهنه‌های اکتشافی» و «پروژه‌های اکتشافی» تقسیم بندی می‌شود.
سیاست‌ها و برنامه‌ها:توجه به ساختار و تعامل با دستگاه‌ها و نهادها.
یکی از نکات مورد توجه ایمیدرو، توجه به ساختار و ساختار گرایی بوده است. در این میان با همکاری مدیران بخش‌ها و شرکت‌های مختلف، کمیته‌هایی در حوزه‌های مالی، زیرساختی، محیط زیستی و... با این نگرش شکل گرفته است. همزمان، ایجاد تعامل با دستگاه‌های مختلف همچون بانک مرکزی، مجلس شورای اسلامی و تشکل‌های بخش خصوصی انجام پذیرفته به طوری که تلاش می‌شود تصمیم‌گیری‌های این سازمان در فضای ارتباط دوسویه و خرد جمعی اتخاذ شود. همچنین تاکید بر مسئولیت اجتماعی از اولویت‌های اجرای طرح‌های ایمیدرو است که در این میان توجه به حقوق مردم منطقه به ویژه در اشتغال و رفاه اهمیت وافری دارد.
توجه به اکتشاف: یکی دیگر از رویکردهای سال جدید، تمرکز بیش از پیش به اکتشاف است که پایه رشد تولیدات معدن و صنایع معدنی محسوب می‌شود.
آموزش: اولویت دهی به آموزش کیفی نیروی انسانی بخش معدن و صنایع معدنی، مد نظر این سازمان است به طوری که بتوان با نیاز سنجی، برنامه‌ها را از پایین به بالا ارائه و تعریف کرد. همکاری‌هایی که طی سال‌های گذشته با مراکز علمی و دانشگاهی آغاز شده، خود نوید بخش توجه بیشتر به آموزش و پژوهش کاربردی، با هدف توسعه اشتغال و کارآفرینی است.
روش‌های نوین تأمین مالی: با توجه به موانع خارجی و مشکلات ناشی از تحریم، تعامل بیشتری بین سازمان و ذینفعان در جهت فعال سازی پتانسیل‌های موجود برقرار شده است.
در این میان بهره گیری از توان بازار سرمایه، به منظور تأمین مالی با ابزارهای نوین، از دیگر برنامه‌های در دستور کار ایمیدرو به شمار می‌آید که در شرایط کنونی اهمیت بیشتری یافته است. هم اینک شرایط اولیه برای اجرای ابزارهای جدید تأمین مالی مهیا شده و مقدمات مورد نیاز فراهم شده است. ایمیدرو این اقدام را در راستای توانمندسازی بخش خصوصی انجام می‌دهد به طوری که میدان داری توسعه در اختیار این بخش قرار گیرد.
طرح‌های توسعه: افتتاح 3.5 میلیارد دلار طرح و پروژه.
همچنین بر اساس پیش بینی‌های انجام شده تا پایان سال 98 ارزش طرح‌هایی که در بخش معدن و صنایع معدنی به بهره برداری میرسد از 3.5 میلیارد دلار عبور خواهد کرد که شامل پروژه‌های زنجیره فولاد، مس، آلومینیوم و به ویژه زیر ساخت‌ها خواهد بود. البته هم اینک دو طرح آلومینیوم جاجرم و آهن اسفنجی بافت (که از فروردین 98 به تولید رسیده اند) آماده افتتاح رسمی هستند.
- شماره ۳۱۳ هفته نامه اطلاعات بورس - صفحه ۶ ویژه نامه صنعت و معدن