انتقاد به عدم افشای صورت‌های مالی سازمان بورس و اوراق بهادار به قدری تکراری و نخ‌نما شده که دیگر توانی در منتقدان باقی نگذاشته است.
توضیح واضحات اینجاست که سازمان بورس به عنوان نهاد ناظر بر شفافیت شرکت‌های بورسی، قدمی برای شفافیت صورت‌های مالی خود برنمی‌دارد. این در حالی است که همواره در لوایح مختلف قانونی و از طریق مسئولان اجرایی بارها به لزوم اجرایی شدن این مهم اشاره شده است.
حتی اهمیت این موضوع به جایی کشیده شد که رییس جمهور روحانی اوایل تابستان جاری لایحه «شفافیت» را به مجلس ارسال کرد.
البته هنوز از سرنوشت آن خبری نیست. موارد مذکور در حالی مطرح است که هر مرتبه رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار با لبخندی، سازمان را موظف به افشای اطلاعات صورت‌های مالی سازمان دانسته اما در عمل کاری انجام نشده است.
الزام مجلس و عدم تمکین ناظر
محمدرضا پورابراهیمی، نماینده مردم کرمان و راور در مجلس شورای اسلامی در مراسم تودیع و معارفه روسای پیشین و جدید سازمان بورس در مرداد ماه 1395، ضمن تاکید بر شفافیت در اقتصاد گفت: بحث افشای کامل اطلاعات مالی نهادها اولین موضوعی است که از رئیس جدید بورس اوراق بهادار تهران انتظار می رود آن را پیگیری کند.
وی افزود: برای ادامه راه، چاره‌ای جز شفافیت اطلاعات و اجرای کامل این قانون نداریم، علاوه بر این که بحث افشای کامل اطلاعات مالی نهادها یکی از قانون‌های مهمی است که مجلس روی آن پافشاری دارد.
پس از گذشت مدتی شاپور محمدی رئیس تازه‌وارد سازمان بورس نتوانست انتظارات مجلس را برآورده کند، از این رو بار دیگر محمدرضا پورابراهیمی رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس در اواخر سال 95 در خصوص لزوم افشای اطلاعات سازمان بورس تاکید کرد: نهادهای ناظر از جمله سازمان بورس و بانک مرکزی باید طبق تکلیف قانونی، صورت‌های مالی خود را افشا کنند.
وی ادامه داد: البته ممکن است مطابق قانون نهاد ناظر اطلاعاتی داشته باشد که قابل افشا نباشد اما طبق آنچه در قانون تکلیف شده است آنها باید صورت‌های مالی‌شان را در معرض عموم قرار دهند.
نشنیدن صدای اعتراض، گریز از شفاف سازی
اواسط سال 95، رئیس سازمان بورس برای اولین بار درباره این موضوع به صورت شفاف صحبت کرد و گفت: صدای رسانه‌هایی که خواستار افشا و شفاف سازی صورت‌های مالی سازمان بورس شدند را شنیده و در این راستا اقداماتی انجام داده و به زودی این مهم اجرایی می‌شود. با این حال پس از گذشت 3 سال هنوز خبری از افشای اطلاعات مالی این نهاد نشده است.
همچنین در آخرین واکنش تابستان 98، شاپور محمدی در جلسه هم اندیشی با مدیران ارشد بازار سرمایه و شرکت‌های برتربورس افزود :شفاف‌ترین بنگاه‌های تولیدی و خدماتی در بورس حضور دارند و می‌توان به جرات گفت بازار سرمایه شفاف ترین نهاد اقتصاد است. دبیر شورایعالی بورس با اشاره به اینکه قصد داریم در سال جاری علاوه بر کمیت افشای اطلاعات کیفیت آنها را نیز افزایش دهیم تصریح کرد: با همکاری اهالی بازار سرمایه شاهد افزایش شفافیت بیشتر در بازار سرمایه خواهیم بود که این مسئله زمینه‌ای برای رونق جذب سرمایه‌های جدید در بورس می‌شود. البته نکته مهم اینجاست که رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در حالی بازار سرمایه را شفاف‌ترین نهاد اقتصادی می‌داند که این سازمان همواره از شفافیت گریزان بوده و در مقابل تمامی فشارهای وارد شده برای افشای اطلاعات مقاومت کرده است.
عزم دولت بر شفاف سازی عملکرد
فرهاد دژپسند وزیر اقتصاد و دارایی در ابتدای مسئولیت خود به تدوین طرح «شفافیت» اشاره داشت. از سوی دیگر پس از وزیر اقتصاد، محمود واعظی رییس دفتر رییس جمهور نیز خبر از اتمام بررسی لایحه شفافیت در هیأت دولت و فرستادن آن برای تصویب به مجلس داد.
در این راستا رئیس جمهور نیز با تاکید بر اینکه شفاف سازی عملکرد دولت (به معنای عام) از جمله شاخص‌های حکمرانی مطلوب است، گفت: ارتقای وضعیت این شاخص از طریق آگاهی مستمر و بدون تبعیض شهروندان از فرآیندها و امور مربوط به سازوکارهای حاکمیتی فراهم می‌شود.
همچنین با عنایت به اینکه افزایش شفافیت دولت، نظارت و اعتماد عمومی نسبت به حاکمیت را به دنبال داشته و مشارکت همگانی (مردم و دولت) برای مبارزه با فساد را تقویت خواهد کرد،بر این اساس لایحه شفافیت برای طی مراحل قانونی به مجلس ارسال شد.
دور باطل افشای صورت مالی
سایتی تحت عنوان «سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات» راه‌اندازی شد، تا مخاطبان به اطلاعات سازمان‌ها دسترسی داشته باشند. این در حالی است که پس از عضویت در سایت و درخواست صورت‌های مالی سازمان بورس و اوراق بهادار، سایت مذکور در جواب این پیام را داد: «عطف به اطلاعات درخواستی، با کد رهگیری 1566731609034، ثبت شده در سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات، به اطلاع می‌رساند، پیرو هماهنگی به عمل آمده با شورای عالی بورس و اوراق بهادار در خصوص افشای صورت‌های مالی سازمان بورس و اوراق بهادار، صورت‌های مالی مذکور، متعاقباً، مطابق با نظر شورای عالی بورس و اوراق بهادار افشا خواهد شد.» با این حساب می‌توان گفت که طرح دولت برای ایجاد شفافیت نیز راه به جایی نبرد و در این سایت، کاربر را بار دیگر به شورای عالی بورس و اوراق بهادار ارجاع می‌دهد. این در حالی است که رئیس شورای عالی بورس وزیر اقتصاد است که همواره شعار شفافیت نهادهای مالی را سرمی دهد.
نبود اراده برای انتشار صورت مالی
ارگانی که باید بر سازمان بورس نظارت داشته باشد، وزارت اقتصاد است. وزیر اقتصاد از یکسو حرف از ارائه و تصویب طرح شفافیت در مجلس می‌زند و ازسوی دیگر با اینکه در شورای عالی بورس حضور و توانایی اعمال نفوذ دارد، قدمی برای شفافیت صورت‌های مالی این سازمان برنمی‌دارد. با این اوصاف می‌توان گفت که اراده قوی برای به سرانجام رساندن این پرونده وجود ندارد. درواقع شعار شفافیت سردادن در شرایطی که امکان عملی شدن آن وجود ندارد، شبیه پز عالی و جیب خالی است. البته این موضوع جنبه‌های متفاوتی دارد و نمی‌توان به همین سادگی آن را تحلیل کرد. برخی از پرداختی های سازمان بورس و برخی دیگر سرمایه هنگفت چند صد میلیاردی خوابیده در حساب سازمان بورس و اوراق بهادار را دلیل این عدم شفافیت می‌دانند.
سازمان بورس از کسی حرف‌شنوی ندارد
غلامحسین دوانی، عضو جامعه حسابداران رسمی گفت: یکی از بحران‌های جهان کنونی، بحران عدم شفافیت است که باعث شده بسیاری از مردم دنیا به حکومت‌هایشان اعتماد نداشته و رابطه ملت و دولت به بدترین شکل آن که عدم‌اعتماد، بی‌اطمینانی و فساد است ظهور می کند.
دوانی افزود: لذا مدتهاست دولت‌ها درصدد برآمده‌اند تا رابطه دولت و ملت را در فرآیند شفافیت، پاسخگویی ، مسئولیت‌پذیری و حسابدهی بازتعریف کنند تا از طریق بهبود کارایی، پاسخگویی و شفافیت، این اعتماد را
بهبود بخشند.
عضو جامعه حسابداران رسمی با محکوم ساختن سازمان بورس و اوراق بهادار در خصوص عدم ارائه صورت‌های مالی خود بیان داشت: مدتهاست که این سازمان به ارائه شفاف اطلاعات خود تکلیف شده، اما در واقعیت مقام ناظری برای اجرایی شدن این مهم وجود ندارد. البته سازمان بورس نیز از کسی حرف‌شنوی ندارد. وزارت اقتصاد نیز به دلیل پرهیزاتی که دارد به این موضوع
ورود نمی‌کند.
ضرورت اصلاح ساختار برای افزایش شفافیت ناظر
محمدعلی احمدزاده اصل، عضو هیأت مدیره شرکت ملی مس ایران ضمن تاکید بر فراگیر بودن شفافیت گفت: دامنه شفافیت کلیه ارکان از جمله نهاد متولی و ناظر بازار سرمایه را در برمی گیرد، اما وقتی بحث دولت و سازمان‌های دولتی و وابسته پیش می‌آید، باتوجه به وجود ساختار دولتی و حاکمیتی، امکان اجرایی شدن آن کمتر می‌شود و در پاره‌ای از مواقع دولت نه‌تنها شفافیت بلکه نقد و نظر در این خصوص را برنمی‌تابد.
وی افزود: از این‌رو ارائه اطلاعات مالی شفاف سازمان بورس و اوراق بهادار امری است که باید به تدریج شاهد آن باشیم و همین که در حال حاضر سازمان قائل به وجود شفافیت است باید ارج نهاده و درصدد اصلاح ساختار برای شفافیت هرچه بیشتر باشیم. عضو هیات مدیره شرکت ملی مس ایران اضافه کرد: در عین حال چاره‌ای به جز اعتماد نداریم، البته انتظار بر این است با گذشت زمان، تجربه ،تدبیر بیشتر و مطلوب‌تر، مسئولان سازمان بورس، زمینه ایجاد فضای نقد و بررسی و افزایش شفافیت در آینده نزدیک را فراهم کنند تا شاهد کارایی بیشتر بازار از منظر شفافیت اطلاعات در رابطه با نه‌تنها کلیه شرکت‌های ناشر بورسی، بلکه در خصوص ارکان بازار هم باشیم.
- شماره324 هفته نامه اطلاعات بورس- صفحه4