پرسشی که در ذهن اکثریت فعالان بازار سرمایه بیشتر از همیشه خودنمایی می‌کند چگونگی روند آتی نماگر اقتصادی است. با توجه به ابهامات موجود در عرصه جهانی و از آنجایی‌که بخش عمده ای از تحولات بورس کالایی متاثر از کالاهای اساسی پایه بوده، بدیهی است که بازار به نوسانات قیمت جهانی کالاهای پایه و هم چنین نرخ ارز حساسیت نشان دهد. از سوی دیگر یکی از بازوهای ناظر بر فعالیت بازار سرمایه، بورس کالاست که با فراهم کردن بستری برای کشف قیمت در نتیجه عرضه و تقاضا رابطه تنگاتنگی با وضعیت نرخ‌های جهانی دارد. از آن مهم تر اینکه بورس کالا نماگری است که علاوه بر تسهیل مبادلات فیزیکی، وضعیت اقتصادی داخلی کشور را پیش از هر نماگری در بازار سرمایه به تصویر می‌کشد. چرا که رونق اقتصادی به معنای گسترش فعالیت اقتصادی و در نتیجه افزایش حجم مبادلات بورس کالا تلقی می‌شود؛ در حالی که کاهش فعالیت‌های اقتصادی در نتیجه رکود، سبب افت حجم مبادلات بورس کالا می‌شود. بنابراین برای تحلیل بهتر روند پیش رو، این گزارش عملکرد فعلی بورس کالارا در مقایسه با دوره مشابه سال گذشته بررسی می‌کند. درآمد ارائه خدمات بورس کالا به ترتیب شامل: ۱)درآمد حاصل از کارمزد معاملات، ۲)حق درج کالای عرضه شده، ۳)حق عضویت کارگزاران و حق پذیرش بوده که بر حسب بازارها بر اساس دسته بندی ذیل تفکیک می‌شود.
درآمد بورس کالا در گرو بازار فیزیکی
جدول مقایسه‌ای شماره ۱ عملکرد نیم سال اول سال جاری با دوره مشابه سال قبل را نشان می‌دهد. طبق این جدول، ارزش کل معاملات طی ۶ ماهه سال ۹۷ بالغ بر ۱۰۸ هزارمیلیارد تومان بود که با افت ۳۴ درصدی در نیم سال اول امسال به عدد ۷۲ هزارمیلیارد تومان رسید. این در حالی است که درآمد کارمزد شرکت در همین بازه زمانی با رشد قریب به ۴۰ درصدی از ۴۲ میلیارد تومان به ۵۸ میلیارد تومان افزایش یافت. با درنظر گرفتن حجم مبادلات هریک از بازارها در کنار سیاست‌های تعیین نرخ کارمزد، اینطور بر می‌آید که در حال حاضر بخش عمده درآمد فعالیت شرکت بورس کالا به درآمد حاصل از کارمزد معاملات بازار فیزیکی اختصاص می‌یابد. بنابراین در ادامه عملکرد تفصیلی بازار فیزیکی در سال جاری منتهی به ۳۰ مهرماه و مقایسه آن با سال قبل بررسی می‌شود.
رانت بیش از ۳ هزارمیلیارد تومانی در بازار فیزیکی
طی مدت هفت ماهه امسال مجموع مبادلات فیزیکی بازار بورس کالا قریب به ۱۱ میلیون تن به ارزش ۶۴ هزار میلیارد تومان بوده که این رقم در دوره مشابه سال قبل، حوالی ۱۴ میلیون تن به ارزش ۴۲ هزار میلیارد تومان ثبت شده بود. حجم معاملات نسبت به سال گذشته کاهش ۱۸ درصدی داشت. بخش زیادی از این افت را می‌توان نتیجه سیاست‌های ارز ترجیحی سال گذشته دانست. در ۲۱ فروردین ماه سال ۹۷، نرخ ارز رسمی در حالی ۴۲۰۰ تومان اعلام شد که با رسیدن فصل تابستان، وزارت صمت همان نرخ را مبنای قیمت‌گذاری محصولات صنعتی و پتروشیمی قرار داد. این در حالی بود که با اعمال این سیاست‌گذاری اختلاف فاحش بین نرخ‌های اعلامی بورس کالا و نرخ‌های آزاد ایجاد شد. در نتیجه، تقاضای کاذب محصولات از سوی واسطه‌گران به ضرر تولیدکنندگان واقعی و رانت بیش از ۳ هزارمیلیارد تومانی را برای سودجویان رقم زد. اواسط شهریور ماه ۹۷ بود که با اصلاح سیاست‌های دستوری و افزایش سطح دامنه و در ادامه حذف نرخ ارز ترجیحی قیمت‌گذاری و کشف قیمت براساس عرضه و تقاضا، به مرور تقاضاهای کاذب به نفع تولیدکنندگان کاهش یافت و حجم به روال عادی بازگشت.در طرف دیگر اما رشد ارزش معاملات اتفاق افتاد که این افزایش قابل توجه، مرهون افزایش نرخ محصولات به دنبال افزایش نرخ ارز بود. با این وجود برآورد روند آتی سطح معاملات از چند منظر قابل بررسی است. در وهله اول نرخ ارز و نرخ قیمت‌های جهانی است. در صورتی که نرخ ارز بتواند سطوح حمایتی فعلی خود را حفظ کند و به مرور افزایش یابد و از سوی دیگر نرخ‌های جهانی با بهبود روند توافق تجاری و کاهش تنش سطوح فعلی را تثبیت کند، ارزش معاملات رشد خواهد کرد یا دست کم حفظ خواهد شد. در وهله بعدی وضعیت اقتصادی داخلی کشور است که در صورتی که فضای سیاسی به نفع کشور تسهیل نشود و در بدترین سناریو فضای فعالیت در عرصه جهانی با موانع تازه ای روبه‌رو شود، کاهش حجم رخدادی بدیهی خواهد بود. هرچند به نظر می‌رسد احتمال ادامه روند فعلی معاملات در نتیجه بهبود جنگ تجاری و تقویت قیمت‌ها وجود دارد اما در صورتی که هریک ازمتغیرهای پیش گفته در راستای اثرگذاری تشدید جنگ تجاری و یا تاثیرپذیری از تحریم‌ها و افت تقاضا، تضعیف شوند کاهش حجم و در نتیجه افت قیمت‌ها بیش از پیش اتفاق می‌افتد. بنابراین بررسی و پایش روند معاملات نماگر پیش رو بورس کالا توصیه می‌شود.
افت ۲۰ درصدی سهام بورس کالا
با توجه به موارد مذکور، شرکت بورس کالا در شش ماهه امسال با ۶۱.۵ میلیاردتومان درآمد حاصل از خدمات و ۲۶ میلیارد تومان درآمد حاصل از سرمایه‌گذاری توانسته بالغ بر ۶۳ میلیارد تومان سود خالص کسب کند که این رقم برای ۶ ماهه ۹۷ تنها ۳۸ میلیارد تومان بود. همچنین عملکرد ماهانه شرکت بورس کالا نیز نشان می‌دهد درصورتی که درآمد حاصل از کارمزد معاملات در سطوح ۱۰ میلیاردتومانی حفظ شود، مجموع سود خالص سال ۹۸ شرکت بالغ بر ۱۱۰ میلیارد تومان می‌شود که رکورد بی سابقه‌ای در عملیات شرکت به شمار می‌رود. بدیهی است برآورد فعلی براساس مفروضات فعلی و سیاست نرخ‌گذاری حاکم استوار است و هرگونه تغییر سبب انحراف از مفروضات فعلی می‌شود. از منظر بازاری نیز، هر سهم شرکت در حال حاضر ۱۱۰۰ تومان است که طی یک ماه گذشته ۲۰ درصد افت داشت.
- گوهر صدق نیا-تحلیلگر بازار سرمایه
- شماره۳۲۸ هفته نامه اطلاعات بورس-صفحه۶