معاملات گواهی سپرده کالایی از سال ۹۴ و با سکه طلا وارد بورس کالای ایران شد. همچنین در بهمن ماه سال بعد گواهی سپرده کالایی زعفران و پس ازآن آتی زعفران به ترتیب پا به این عرصه گذاشتند که از موفق‌ترین ابزارهای بورس کالا بودند. در سال جاری هم گواهی سپرده و سپس قرارداد آتی زیره آغاز به‌کار کرد. البته چندی پیش هم پس از راه‌اندازی معاملات گواهی سپرده پسته، نوبت به قرارداد آتی این محصول رسید.
به نظر می‌آید عرضه این محصول صادراتی و ارزآور سبب رشد کیفی صادرات پسته، اطلاع همگانی از قیمت‌های شفاف، ایجاد رقابت در معاملات داخلی و خارجی، فروش مستقیم و نقدی محصول به جای معاملات چکی و مدت‌دار، تقویت برند پسته ایرانی و جلوگیری از رقابت مخرب تجار و در نهایت شناسایی بازارهای هدف جدید شود. با توجه به اهمیت موضوع مذکور، بیان اظهارنظرهای مطرح شده توسط مسئولان، صاحب‌نظران و نمایندگان خانه ملت در خصوص ورود پسته به معاملات گواهی سپرده و قراردادهای آتی بورس کالا، قابل تامل است.
فراهم بودن ابزارهای معاملاتی و انبارهای استاندارد
مدیر کالایی کارگزاری سهم آشنا درخصوص معاملات محصولات کشاورزی در بورس‌های کالایی گفت: این معاملات دارای سابقه‌ای بسیار طولانی در بورس‌های معتبر دنیا هستند. البته در ایران نیز از زمان تأسیس بورس کالا رویکرد ویژه به کارکردهای بورس درخصوص معاملات محصولات کشاورزی وجود داشته و بستر بورس کالا با توجه به قابلیت‌های بسیار بالایی که در انواع معاملات و ابزارهای نوین مالی داراست، می‌تواند راهگشای معاملات محصولات کشاورزی به‌عنوان ابزاری قدرتمند در کنار کشاورزان و سایر فعالان حوزه اقتصادی کشاورزی قرار بگیرد.
محمدرضا اسلامی افزود : در سال‌های گذشته هرچند با نوسان معاملات محصولات کشاوزی در بورس مواجه بودیم اما هرگز نمی توان از موفقیت‌های قابل توجه طرح قیمت تضمینی در بورس کالا، معاملات آتی زعفران، معاملات گواهی سپرده کالایی وغیره چشم پوشی کرد.
اسلامی با اشاره به این نکته که ارزش صادرات محصول زعفران ایران در سال 97 مبلغی در حدود 350 میلیون دلار بود، ادامه داد: این در حالی است که در همین سال ارزش صادرات پسته در حدود یک میلیارد دلار برآورد شده که نشان از ارزآوری 3 برابری این محصول دارد و نیاز به یک مرجع قیمت‌گذاری را بیش از پیش آشکار می‌کند. این کارشناس بازار بیان داشت : اگرچه بورس کالای ایران به عنوان یکی از ارکان مهم اقتصادی کشور می‌تواند نقش مهمی را در این زمینه ایفاد کند اما به نظر می‌رسد معاملات آتی پسته به دلیل تولید بالای این محصول در کشور مورد توجه فعالان این حوزه قرار خواهد گرفت.
البته با توجه به مقدار قابل توجه صادرات پسته، قیمت ارز برنوسانات قیمتی این محصول را همانند زعفران نمی‌توان نادیده گرفت. همچنین بالاترین درصد پسته تولیدی در استان کرمان است که معاملات پسته در بورس کالا در قالب معاملات آتی و سپرده کالایی می‌تواند کمک شایانی به رونق معاملات این محصول و همینطور شناخته شدن پسته ایرانی در بازارهای جهانی کند.
اسلامی با ذکر این نکته که ورود پسته به بورس کالا در سال 1387 بود که در آن زمان مورد توجه فعالان بازار قرار نگرفت و موجب حذف موقت آن از بازار سرمایه شد، اظهار کرد: اما اکنون بورس کالا با فراهم آوردن بیشتر ابزارهای معاملاتی برروی محصول پسته، دست پر گام به میدان گذاشته و علاوه بر انبارهای استاندارد پذیرش شده فرآیند پذیرش انبارهای جدید نیز با جدیت تمام در حال اهتمام است.
مدیرکالایی کارگزاری سهم آشنا مزایای ورود معاملات پسته در بورس کالا را زمان و دامنه نوسان مناسب برای انجام معاملات، معافیت‌های مالیاتی مربوط به محصولات کشاورزی و ابزارهای نوین مالی، مشخصات کیفی استاندارد، نحوه خرید و فروش ساده، بستری شفاف برای کشف نرخ و پوشش ریسک کشاورزان و فعالان این حوزه ناشی از نوسانات نرخ ارز دانست.
وی پیش بینی کرد : با رویکرد مناسب بورس کالا و همراهی سایر نهادهای مربوط به محصولات کشاورزی در ایران شاهد رشد روز افزون اینگونه معاملات و تنوع بیشتر ابزارهای نوین مالی برروی پسته و سایر محصولات کشاورزی در بورس کالا خواهیم بود.
زمینه ای برای بهبود تجارت داخلی و توسعه صادرات
مدیر بورس کالا و انرژی کارگزاری بانک پاسارگاد در خصوص رویکرد جدید بورس کالا گفت : با وجود تلاش‌هایی که در سال‌های اخیر برای توسعه و رونق معاملات آتی در بازارسرمایه رخ داد، خروج سکه طلا از معاملات بازار آتی بورس کالا، شوک بزرگی به این بازار وارد کرد. البته اقدامات مطلوبی در یک سال گذشته برای ورود دارایی‌های پایه و کالاهای بیشتر به این بازار انجام شد که از جمله آن می‌توان به معاملات آتی زیره، رونق معاملات زعفران و همچنین ورود مجدد پسته به این بازار اشاره کرد.
حسین نوروزی زاده یکی از سیاست‌های اصولی بورس کالا در قبال بازار معاملات آتی را، استفاده از کالاهایی عنوان کرد که دارای مزیت اقتصادی و بازار پر رونق داخلی و بین‌المللی هستند و گفت: بنابر اعلام مسئولان این بخش، پسته به عنوان سومین محصول کشاورزی و دارایی پایه معاملات آتی در بورس کالا قابل معامله شد. نوروزی زاده تصریح کرد : ایران به عنوان قطب تولید پسته پس از ایالات متحده آمریکا دومین صادرکننده این محصول در دنیا شناخته می‌شود. البته پسته به عنوان ارزآورترین محصول کشاورزی ، بی‌تردید پس از پذیرش محصول فیزیکی در رینگ‌های معاملاتی داخلی و بین المللی بورس کالا، راه‌اندازی معاملات گواهی سپرده ، رونمایی از معاملات آتی ودر آخر تکمیل این چرخه ، کمک شایانی به کشاورزان، فعالان این حوزه و صادرکنندگان این محصول استراتژیک جهت بهبود تجارت داخلی و توسعه صادرات طلای سبز خواهد داشت.
همه ذی نفعان منتفع می‌شوند
عضو هیأت مدیره مجمع ملی خبرگان کشاورزی گفت: بورس کالا در شرایطی مقدمات عرضه پسته به شکل گواهی سپرده و قرارداد آتی را فراهم کرده که در صورت فراهم شدن برخی زیرساخت‌ها در بخش کشاورزی، این بورس می‌تواند میزبان عرضه انواع محصولات کشاورزی از جمله غلات و زیتون نیز باشد. علی خان محمدی افزود: اصلی ترین مزیت عرضه پسته در بورس، شفاف سازی قیمت این محصول برای اطلاع همگان است، به شکلی که باغداران به مرور از قیمت‌های واقعی ثبت شده بر تابلوی بورس مطلع و دیگر محصولشان را ارزان به واسطه‌ها نمی فروشند.
عضو هیأت مدیره مجمع ملی خبرگان کشاورزی با اشاره به اینکه برخی موارد باعث ایجاد بعضی مقاومت‌ها در برابر عرضه و رونق معاملات کشاورزی در بورس کالا می‌شود، بیان داشت : معامله پسته یا هر نوع محصولی در بورس کالا، به معنای اختلال در معاملات سنتی نیست و اگر مخالفت یا انتقادی در این خصوص مطرح می‌شود، بیشترمربوط به دلالان بازارهای سنتی بوده که نگران از دست دادن منافع خود هستند. اما موضوع اینجاست که بورس در کنار بازار سنتی قرار می‌گیرد. خان محمدی تاکید کرد : اگرچه سال گذشته، بازار پسته با مشکلاتی از جمله تغییرات آب و هوایی و کاهش تولید مواجه شد؛ اما به نظر می‌آید با ورود پسته به بورس کالا، امسال شرایط بهتری رقم بخورد و همه فعالان این بازار از کشاورز تا تاجر و صادرکننده از بورسی شدن پسته منتفع شوند.
بازار سنتی شفاف می‌شود
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس یکی از کارکردهای بورس را تجمیع منابع مالی دانست و افزود: یکی از ضعف‌ها در حوزه صادرات محصولات کشاورزی این است که محصولات به صورت خرد عرضه می‌شوند و با عرضه پسته در بازار بورس این مشکل رفع خواهد شد. محمد رضا پورابراهیمی با تاکید بر شفافیت قیمت محصولات در بورس کالا، ایجاد مکانیسم کشف قیمت و حمایت از تولیدکننده را در اولویت اهداف عرضه پسته در بورس کالا اعلام کرد و گفت: در حال حاضر بازاری سنتی غیرشفافی داریم که با عرضه پسته در بورس کالا به یک بازار رسمی شفاف تبدیل می‌شود. همچنین منظور از شفافیت قیمتی این است که همه بدانند در لحظه، نوع مشخصی از پسته که صادر می‌شود، چه قیمتی دارد؛ در این صورت صادرکننده و تولید کننده متضرر نمی‌شوند.
کاهش حضور واسطه‌ها و دلالان
عضو هیأت رئیسه کمیسیون اقتصادی مجلس، ورود پسته به بورس کالا را گام نخست برای به دست آوردن جایگاه قبلی پسته در بازارهای جهانی دانست و گفت: بورس کالا می‌تواند در شفاف سازی قیمت‌ها کمک بسیاری به باغداران و کشاورزان کند. احمد انارکی محمدی افزود : با وجود اینکه بسیاری از کشاورزان و باغداران با بازار سرمایه آشنایی کامل ندارند، اما زمانی که اسم بورس به میان آمده و امکان ثوقیق گواهی سپرده پسته به عنوان ضمانت فراهم شده است، بانک‌ها نیز حمایت بهتری از فعالان بازار دارند و کشاورزان از این نظر سود می‌کنند. عضو هیأت رئیسه کمیسیون اقتصادی مجلس بیان داشت: اگر کشاورزان به بورس کالا اعتماد کنند، بخش قابل توجهی از مشکلات نظیر حضور واسطه‌ها و دلالان کاهش می‌یابد.
- شماره 335 هفته نامه اطلاعات بورس - صفحه 6