دامنه نوسان مزایایی ظاهری و اولیه مانند کاهش نوسانات بازار، محافظت سرمایه‌گذاران در مقابل دستکاری قیمت را فراهم می‌کند ولی در مقابل سبب تداوم نوسانات، صف نشینی و رفتارهای غیرتحلیلی در تصمیم گیری می‌شود. موضوع مهم دیگر در رابطه با دامنه نوسان پدیده صف نشینی و سرخطی است که این مسئله در برخی موارد منجر به تخلفات، رانت یا سواستفاده می‌شود. چالش‌های ناشی از این تخلفات باعث شد تا مقررات سفارشات در ساعت شروع پیش گشایش تغییر کند که از جمله این تغییرات می‌توان به محدودیت تعداد سفارش در سرخط عرضه‌های اولیه برای هر کد و محدودیت زمانی در ارسال پیاپی سفارش‌ها اشاره کرد. علاوه بر این موضوع ممنوعیت کارگزاران از ارسال سرخط از ایستگاه‌های معاملاتی در ساعت شروع پیش‌گشایش از دیگر محدودیت‌های ایجاد شده است.
دامنه نوسان میزان تغییرات قیمت(کاهش یا افزایش) قیمت در یک روز است.تجربه کاهش دامنه نوسان در شهریور ماه ۱۳۸۲ درس‌های بسیاری برای فعالان بازار به همراه داشت، موضوعی که پس از لغو حجم مبنا از شهریور ماه همان سال وضع شد. دامنه نوسان در دوره فوق بین صفر تا منفی ۲ بوده است ، به عبارت دیگر، هیچ سهامی نمی‌توانست رشد قیمتی داشته باشد، این موضوع نه تنها نتوانست مانع از شکل‌گیری حباب در بازار شود، بلکه سبب تشدید پدیده صف‌نشینی فعالان بازار در نمادهای مختلف شد و پس از دو هفته با عقب نشینی دبیر کل وقت، تغییر کرد. افزایش دامنه نوسان در دوران ریاست بعدی سازمان بورس صورت گرفت و سپس در دوران رکود ناشی از حباب شکل گرفته در سال‌های ۸۲ و۸۳، دامنه کاهش یافت و پس از آن طی چندین سال این عدد افزایش یافت و امروز به سطح ۵ درصد رسیده است. تجربه دیگری نیز در بازار پایه و با وجود نداشتن دامنه نوسان اتفاق افتاد. بررسی نوسانات این بازار حاکی از تعادل بازار بوده که این موضوع در شرکت‌های بازار پایه می‌توانست به الگویی برای سایر بازارها نیز تبدیل شود، اما در مقابل دامنه نوسان ۱۰ درصد در بازار پایه وضع شد که آثار آن خروج بازار از تعادل و ایجاد پدیده صف نشینی بوده است!
پدیده صف نشینی مانند ناهار مجانی در اقتصاد عمل می‌کند! به این معنی که ارزش ذاتی یا تمایل خریداران برای خرید در قیمت‌هایی به مراتب بالاتر از قیمت فعلی است در نتیجه با توجه به عرضه‌های کم، جایگاه در صف جایگزین تحلیل شده و از اهمیت اساسی در کسب بازده برخوردار است.اهمیت جایگاه را می‌توان اینگونه توضیح داد که در واقع خریداران صرفا با قرارگیری در نقطه جایگاه ابتدایی شانس بیشتری برای خرید دارند و بدین ترتیب ماهیت بازار از حالت تحلیلی خارج شده و رفتارهای غیر منطقی مثل رفتار توده وار تشدید پیدا می‌کند. این موضوع خود می‌تواند عامل مهم جهت بروز حباب در بازار باشد؛ زیرا شکل‌گیری صف در چند روز سبب جلب نظر طیف گسترده‌ای از سهامداران آگاه و ناآگاه خواهد شد .همچنین باعث می‌شود همه برای استفاده از این فرصت اقدام به ارسال سفارش خرید در آستانه قیمت و تشکیل صف در روزهای بعد کنند.تمامی این مسائل منجر به تشدید حباب می‌شود. در نتیجه محدود شدن دامنه اثر معکوس بر تعادل بازار داشته و مانعی برای جلوگیری از حبابی شدن بازار است.
- سید فرهنگ حسینی-مدیر عامل گروه صنعتی و معدنی امیر
- شماره ۳۴۸ هفته نامه اطلاعات بورس- صفحه ۳