سازمان بورس و اوراق بهادار یکی از بازوهای شفافیت در کشور محسوب می‌شود. سازمانی که شرکت‌های پذیرفته شده در آن با قرار گرفتن در سایه تالار شیشه‌ای آن از هر زمان دیگری شفاف‌تر عمل می‌کنند.
اگرچه سازمان بورس، ناشران را موظف به افشای اطلاعات مالی و انتشار صورتهای مالی می‌کند، اما با این وجود تالار شیشه‌ای یکی از سازمان‌هایی است که خود هنوز به اتاق شیشه‌ای که مدنظر دولت و حاکمیت بوده تبدیل نشده است. در واقع مقام ناظر در حالی شرکت‌ها را الزام به ارتقای شفافیت و انتشار اطلاعات مالی می‌کند که در قبال خودش تا به حال این وظیفه خطیر را انجام نداده است. این مسئله در حالی مطرح است که سازمان بورس بر اساس مفاد قانونی ملزم به انتشار صورت های مالی خود است . حال اینکه چرا تاکنون اقدامی انجام نداده،پرسش های بسیاری در ذهن ایجاد می کند .
مستند قانونی الزام به شفافیت ناشر و ناظر
بنابر اصلاحیه ماده شش قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی شرکت ها و بنگاه های اقتصادی متعلق به اشخاص حقوقی، حسب مورد موظفند :نسبت به ارائه اطلاعات کامل مالی خود جهت ثبت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار مطابق قوانین و مقررات مربوط عمل کنند. بنگاه های مذکور موظفند در صورت لزوم نسبت به مطابقت ساختار و شیوه گزارشگری مالی برابر قوانین و مقررات بازار سرمایه اقدام کنند. البته سازمان بورس و اوراق بهادار هم موظف است در صورت درخواست شورای رقابت گزارش های مالی مربوطه را ارائه کند.)
الزام ناظر و زیر مجموعه به شفافیت
بنابر سیاست‌های اجرایی اصل ۴۴ سازمان بورس ناظر و مسئول شفافیت است. در سیاست‌های اجرایی اصل۴۴ قید شده است که این سازمان مسوول دریافت و انتشار اطلاعات نهادهای عمومی غیردولتی است. صورتهای مالی سازمان بورس تا به حال منتشر نشده است. البته این عدم انتشار به معنای دست‌نیافتنی بودن این اطلاعات نیست با این حال این اطلاعات باید انتشار عمومی داشته باشد چرا که سازمان بورس یک نهاد عمومی غیردولتی و متولی شفافیت است. همچنین نه تنها سازمان بورس موظف است که صورتهای مالی خود را به منظور ارتقا شفافیت منتشر سازد ،بلکه شرکت‌هایی چون شرکت اطلاع رسانی و خدمات بورس، شرکت مدیریت فناوری بورس تهران و سایر شرکت‌های تابعه این سازمان نیز باید به هنگام انتشار اطلاعات از سوی سازمان بورس در گزارش‌های تلفیقی این سازمان لحاظ شوند.
اجرای شفافیت منوط به نظر شورا و مجمع
حسن قالیباف اصل رییس سازمان بورس و اوراق بهادارگفت: ارتقا شفافیت یکی از مسائل کلیدی است که مدنظر قرار داده‌ام و در سال جاری برای آن برنامه‌هایی دارم.
قالیباف اصل در پاسخ به این پرسش که آیا سازمان بورس قصد انتشار اطلاعات مالی خود را دارد افزود: این موضوع از نظر ما هیچ مانعی ندارد.شخصا هیچ منعی برای انتشار اطلاعات مالی مشاهده نمی‌کنم .علاوه بر این عدم نشر این صورتهای مالی باعث ایجاد شائبه‌های مختلفی می‌شود.البته برای شفافیت و پاسخگویی لازم است که این اطلاعات به استحضار عموم برسد. همچنین در حال حاضر هنوز مجمع سازمان تشکیل نشده و لازم است که مجمع برگزاری شود. این موضوع باید در شورای عالی بورس طرح شود تا در مورد آن تصمیم‌گیری شود.
رییس سازمان بورس بیان داشت : برای انتشار اطلاعات ناظر باید به فایده این موضوع نیز توجه کرد، که این اتفاق چه فایده‌ای برای جامعه خواهد داشت؟!
بستر موردنیاز وجود ندارد
روح‌الله دهقان مدیر عامل شرکت مدیریت فناوری بورس نیز در پاسخ به این سوال که آیا شرکت‌های تابعه سازمان بورس از جمله شرکت مدیریت فناوری بورس موظف به افشای اطلاعات خود هستند یا خیر گفت: شرکت‌هایی نظیر مدیریت فناوری بورس سهامی خاص بوده و الزام قانونی برای انتشار اطلاعات مالی خود ندارند .علاوه بر این بستر موردنیاز برای انتشار اطلاعات این شرکت‌ها نیز وجود ندارد.
دهقان با اشاره به تاکید رییس سازمان بورس براجرای شفافیت بیان داشت : با توجه به تمایل اقای قالیباف، سازمان بورس می‌تواند اطلاعات مالی خود را در اختیار عموم مردم قرار دهد، و آن هنگام در گزارش‌های تلفیقی این سازمان، صورتهای مالی شرکت‌های تابعه نیز منتشر خواهند شد. اماافشای این اطلاعات به علت سهامی خاص بودن این شرکت‌ها منتشر نمی‌شود.
ناظر در اقلیت مطلق برای انتخاب حسابرس
باتوجه به اینکه سهام سازمان در بازار عرضه نمی‌شود در نتیجه شاخص، و منافع سهامداران از افشا یا عدم انتشار اطلاعات ناظر، تحت تاثیر خاصی قرار نمی‌گیرد.
سید مصطفی رضوی معاون اجرایی سازمان بورس و اوراق بهادار هم در گفتگویی به علل منتشر نساختن صورتهای مالی توسط این سازمان پرداخت .
ممکن است در آینده‌ای نزدیک مدیریت سازمان بورس دست به افشای اطلاعات مالی این سازمان بزند، با توجه به این که تا به حال این اطلاعات منتشر نشده است؟
باید این امیدواری را داد که سازمان در جهت توسعه شفافیت برای انتشار صورتهای مالی خود اقدام کند. سازمان بورس برای انتشار این اطلاعات مشکلی ندارد . در چندین نوبت طی سال‌های گذشته در مجمع عمومی و یا شورای سازمان بورس این موضوع مطرح شد، ولی با این حال نتیجه‌ای قطعی در مورد انتشار و افشای صورتهای مالی به دست نیامد .
علت نرسیدن به نتیجه قطعی چه بود؟
با توجه به اینکه طی دو سال اخیر در سازمان بورس حضور یافته ام در این خصوص اطلاع چندانی ندارم چرا که این موضوع به سال‌های قبل بر می‌گردد.به طور کلی در گذشته رویه‌ای وجود داشت که باعث شد افشای اطلاعات سازمان بورس انجام نگیرد، اما در شرایط فعلی به نظر می‌رسد بستر مناسبی برای انتشار اطلاعات مالی سازمان وجود دارد. علاوه بر آن رییس و هیات مدیره سازمان بورس نیز با این موضوع موافقند.پیچیدگی در صورتهای مالی سازمان وجود ندارد. انتشار صورتهای مالی سازمان بر مسائل اصلی که موضوعاتی چون رقابت، تقارن اطلاعاتی، عدالت و غیره است اثر قابل توجهی ندارد.
افشای صورتهای مالی سازمان چه زمانی ممکن است انجام شود؟
امکان آن وجود دارد که افشای صورتهای مالی پس از تایید مجمع عمومی سازمان انجام شود.همانطور که آقای قالیباف نیز بر مساله شفافیت تاکید دارند به نظر می‌رسد افشای اطلاعات مالی سازمان صورت گیرد. با این حساب سازمان بورس می‌تواند با توسعه شفافیت موجود از این طریق به الگویی برای شفافیت در بازار سرمایه بدل شود.باید این نکته را مدنظر قرار داد باتوجه به اینکه سهام سازمان در بازار عرضه نمی‌شود در نتیجه شاخص، و منافع سهامداران از افشا یا عدم انتشار اطلاعات ناظر تحت تاثیر خاصی قرار نمی‌گیرد. با این حال افشای اطلاعات سازمان بورس یک انتظار به جا است و باید انجام شود.
برخی معتقدند در شیوه انتخاب حسابرس و بازرس سازمان بورس اشکالاتی به لحاظ استقلال این حسابرسان وارد است که خود می‌تواند عاملی از عدم شفافیت شود ،آیا حسابرس‌های معتمد سازمان بورس که از طریق خود این سازمان تعیین می شود توانایی مستقل بودن و ایجاد شفافیت را دارند؟
سازمان بورس زیر نظر یک شورای عالی کار می‌کند که شاید بیشتر از اعضای دولتی، اعضای غیردولتی دارد.نهادهای مختلفی نظیر کانون کارگزاران در این شورا نماینده دارند، حسابرس شورای بورس از طریق این شورا انتخاب می‌شود.حسابرس های معتمد سازمان بورس به هیچ وجه از طریق خود سازمان انتخاب نمی‌شوند.حسابرس‌ها در مجمع انتخاب می‌شوند. در این مجمع نیز سازمان تنها یک عضو دارد.سازمان در مرجعی که حسابرس آن انتخاب می‌شود در اقلیت مطلق است.به طور مثال در دو سال گذشته که حسابرس سازمان انتخاب شد، حسابرس سازمان با نظر وزیر وقت اقتصاد و دارایی تعیین شد.سازمان در جلسه‌ای که چنین مواردی را به رای می‌گذارند تنها یک نماینده دارد.اغلب افرادی که در شورای عالی سازمان هستند، از بخش خصوصی بوده و حتی دولتی نیز نیستند.
انتشار اطلاعات سازمان فایده چندانی ندارد
صابر جعفروند آذر رییس مرکز مبارزه با پولشویی سازمان بورس و اوراق بهادار نیز در خصوص الزام قانونی سازمان بورس به انتشار صورتهای مالی خود تصریح کرد : معاونت نظارت بر ناشران یکی از متولیان نظارت بر انتشار اطلاعات مالی ناشران اوراق بهادار پذیرفته شده نزد سازمان و نهادهای عمومی است.به طور مثال مرکز مبارزه با پولشویی سازمان به عنوان نهاد متولی قبل و بعد از انتشار صورتهای مالی نهادها اگر موردی در ارتباط با پولشویی وجود داشته باشد یا گزارش یا شواهدی مبنی بر تخلفی به این مرکز برسد در این موارد وارد عمل می‌شود.
جعفروند گفت : مطابق آیین‌نامه‌ای که مصوب هیات وزیران است و از طرف شورای عالی مبارزه با پولشویی وظایف مرکز مشخص شده و موضوع الزام داشتن یا نداشتن انتشار اطلاعات را تعیین می‌کند. البته در چنین مواردی از طریق این نهاد موضوع قابل پیگیری است اما اگر در اطلاعات منتشر شده موارد مشکوکی وجود داشته باشد به حوزه فعالیت ما مربوط می‌شود.
رییس مرکز مبارزه با پولشویی سازمان بورس اظهار داشت : اگر مطابق با قانون، الزام انتشار اطلاعات سازمان وجود داشته باشد، به عقیده بنده منتشر نشدن این اطلاعات به علت آن است که انتشار این اطلاعات فایده چندانی نسبت به منتشر نشدن آن ندارد. اما به شخصه معتقدم که در نهادهای مالی هر اطلاعاتی که لازم است ، باید افشا شود و گریزی از آن نیست. سازمان بورس نیز بی شک در مواردی که افشای اطلاعات مطابق با قانون است به خوبی پاسخگو خواهد بود.
- گلشن بابادی ، خبرنگار
- هفته نامه ۳۵۷ اطلاعات بورس، صفحه ۴