اوراق تبعی چیست؟
برای پاسخ به این سؤال باید گفت که در واقع اوراق تبعی نوعی از اوراق اختیار فروش به مدل اروپایی است که به خریداران خودش این امکان را می‌دهد تا دارایی پایه اختیاری که در حقیقت همان سهام پایه در بازار بورس و اوراق بهادار است را با در نظر گرفتن قیمت سهام هنگام عرضه اوراق و نرخ آن بیمه کند. با این کار به عبارتی کسب بازدهی از سهام برای شخص سرمایه گذار میسر می‌شود.
در نتیجه این فرایند است که به نوعی بیمه سهام صورت می‌پذیرد. ذکر این نکته هم بد نیست که گفته شود، عرضه کننده این دست از اوراق: یا شرکت است که به نام ناشر هم شناخته می‌شود، یا سهام‌دار عمده؛ که هدف آنها در اصل ایجاد یک ثبات نسبی و همین طور اطمینان برای سهام است. اوراق تبعی با این که از ریسک زیاد به همراه بازدهی مناسب و چشمگیر برخوردار است، برای سرمایه گذارانی که اهل حرکت‌های ریسکی در بازار هستند خوب به نظر می‌آید.
در ادامه این بخش به این موضوع می‌پردازیم که چه سازوکاری باید برای اوراق اختیار فروش تبعی در نظر گرفته شود. در کشور ما این شیوه بسیار متفاوت نسبت به کشورهای دیگر جهان است. برای این منظور ابتدا باید سهام پایه یا به عبارتی، سهامی را که برای آن اختیار فروش تبعی انتشار می‌شود، را در اختیارش داشته باشد. مطالعه مقاله "چگونه در بازار پایه معامله کنیم" را توصیه می کنیم.
نحوه خرید اوراق اختیار فروش تبعی به چه صورت است؟ به طور فرض اوراق تبعی قرار است که برای سهام سایپا منتشر شود، موعد انتشار هم دهم دی ماه است. برای این کار شما باید پیش از این که اوراق تبعی را بخرید، باید سهام سایپا را از بازار بورس در پرتفوی خود خریداری نمایید. این در اصل نخستین تفاوتی است که در ایران و سایر کشورها درباره این موضوع وجود دارد.
به طور مثال اگر تمایل داشته باشید که به مقدار ۵۰ هزار اوراق اختیار شرکت خودرو سازی ملی سایپا را در پرتفوی خود داشته باشید، این الزام وجود دارد که پیش از اعمال نمودن دستور خریداری کردن این اوراق، به میزان پنجاه هزار سهم در پرتفوی خودتان از این سهم داشته باشید تا اوراقش هم به شما برسد. در اصل چیزی به اسم انواع اوراق تبعی وجود ندارد و تنها همین موردی که درباره‌اش صحبت می‌شود در جهان و ایران مرسوم است و مورد معامله هم قرار می‌گیرد.
۵ نکته مهم درباره اوراق تبعی که باید بدانید
در مورد اوراق تبعی دانستن نکات زیر می‌تواند بسیار مفید باشد:
- این نوع اوراق از نوع اختیار فروش الگوی اروپایی هستند و در اصل بدین معنا است که در موعد سر رسید قابل اعمال می‌شوند.
- این قبیل از اوراق در بازار ثانویه توانایی معامله را ندارند و فقط در زمان عرضه شدنشان توسط ناشر است که می‌شود برای معامله مورد بهره‌برداری قرار بگیرند.
- اینکه درصد سود و زیانی که نصیبتان می‌شود چه مقدار است با در نظر گرفتن نوسان قیمتی که سهام در طول بازده سررسیدی خودش تجربه خواهد کرد و این که شما سهام پایه را در چه زمانی و چه قیمتی خریداری کرده‌اید محاسبه می‌گردد. (مطالعه مقاله نوسان گیری چیست می تواند مفید باشد. )
- این را هم در نظر بگیرید که اگر بر طبق قانون و مقررات موجود حتی در حالتی که درخواست اعمال اوراق را به کارگزاری‌تان بفرستید، در صورتی که نرخ روز سهام پایه در موعد سر رسید کمتر از قیمت اعمال آن باشد، اوراق سررسید شده شما محسوب نخواهد شد. (در مقاله "لیست بهترین کارگزاری های بورس" لیستی از کارگزاری های برتر از دید کاربران را قرار داده ایم که مطالعه آن می تواند مفید باشد.)
- دانستن این نکته هم مفید است از آن جایی که این اوراق تبعی توانایی معامله مجدد را دارا نیستند، در نهایت هم سهام پایه‌ای که موضوعیت این اوراق را دارد تا زمان انتهایی معاملات، قابلیت معامله‌اش را از دست می‌دهد و بدون شک باید به این موضوع نیز توجه جدی نمایید.
طرح بیمه سهام چیست؟
در واقع همان اوراق تبعی است که توسط شرکت‌ها به فروش می‌رسد. این اوراق را شرکت منتشر می‌کند و در اصل متعهد هم می‌شود که تعداد معینی از سهام شرکتش را با یک قیمت مشخص که در اصطلاح به آن قیمت اعمال می‌گویند در زمان مشخص یا به عبارت دیگر همان تاریخ اعمال، از سهام‌داران بازار خریداری نمایند.
شرکت‌هایی که در اصل انتشار دهنده اوراقی از این دست هستند، پیش از فروش اوراقشان باید به منتشر نمودن اطلاعیه عرضه برای اعلام عمومی فاکتورها و خصیصه‌های آن اقدام کنند. اوراق تبعی نیز این قابلیت را به صورت مجدد ندارد و تنها در یک دفعه در موعد مقرر مورد معامله قرار می‌گیرند.
در طرف دیگر خریدار هم این توانایی را ندارد که تعداد بیشتری از اوراق را به نسبت سهام پایه ای که خریده است، خریداری کند. به همین خاطر هم است که اوراق اختیار فروش دارای اعتبار در انتهای هر روز معاملاتی این توانایی را دارد که معادل دارایی سهام‌دار در سهم پایه باشد؛ بنابراین می‌توان گفت عرضه کننده اوراق تبعی یا شرکت (به آن ناشر هم می‌گویند) است یا سهام‌دار عمده که هدفشان ایجاد یک ثبات نسبی و قابل اطمینان برای سهام خواهد بود.
به گزارش صدای بورس، طی یکی دو روز اخیر از سوی مجموعه‌های مختلفی اوراق تبعی شرکت‌ها منتشر شده که در ادامه مشخصات بعضی از این اوراق را از نظر می‌گذرانید:
لیست اوراق تبعی خودرو با قیمت اعمال ٣۶٨٠ ریال (جدول ۱)
جدول ۱
لیست اوراق تبعی شبهرن با قیمت اعمال ٧۴۵٩٠ ریال (جدول ۲)
جدول ۲
اوراق تبعی ومعادن با قیمت اعمال ۱۹۰۸ تومان (جدول ۳)
جدول ۳
اوراق تبعی وبملت با قیمت اعمال ۶۷۷۰ ریال (جدول ۴)
جدول ۴
اوراق تبعی رمپنا با قیمت اعمال ۳۴۸۲۰ (جدول ۵)
جدول ۵
اوراق تبعی کاوه با قیمت اعمال ۲۵۴۷۷ (جدول ۶)
جدول ۶
اوراق تبعی وپارس با قیمت اعمال ۵۹۲۰ ریال (جدول ۷)
جدول ۷
اوراق تبعی وصندوق با قیمت اعمال ۱۹۹۲۶ ریال (جدول ۸)
جدول ۸
اوراق تبعی شیراز با قیمت اعمال ۷۳۴۸۰ ریال (جدول ۹)
جدول ۹
اوراق تبعی شفن با قیمت اعمال ۳۱۸۰۶۰ ریال (جدول ۱۰)
جدول ۱۰
اوراق تبعی جم با قیمت اعمال ۵۰۰۵۰ ریال (جدول ۱۱)
جدول ۱۱
اوراق تبعی رانفور با قیمت اعمال ۳۲۱۲۰ ریال (جدول ۱۲)
جدول ۱۲
اوراق تبعی ونفت با قمیت اعمال ۱۵۳۳۰ ریال (جدول ۱۳)
جدول ۱۳
لیست تمام اوراق تبعی منتشر شده تا این لحظه (جدول ۱۴)
جدول ۱۴