به گزارش صدای بورس، اما با آغاز سال 2020 و شروع گسترش جهانی ویروس کووید19 همه پیش‌بینی‌ها و تحلیل‌ها سمت و سوی تازه‌ای پیدا کرد. در واقع این ویروس به ظاهر ناچیز توانست همه معادلات را بر هم زند، اقتصاد جهان را به زانو درآورد و بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی را به تعطیلی بکشاند. در این نوشتار نگاهی داریم به وضع بازارهای کامودیتی از ابتدای سال 2020 و آینده‌ای که همچنان مبهم است.
امکان رشد مثبت دراقتصاد جهان
آثار زیان‌بار ویروس کووید19 از همان سه ماه نخست 2020 با کاهش تولید ناخالص داخلی جهان آشکار شد. بر اساس برآورد کارشناسان، در سه ماه نخست امسال نرخ رشد تولید ناخالص داخلی جهان در مقایسه با سه ماه پایانی 2019 بیش از 3 درصد کاهش نشان می‌دهد. در میان اقتصادهای بزرگ، بیشترین افت مربوط به چین و منطقه یورو بوده است. در سه ماه دوم امسال نیز با تشدید بیماری کرونا و تعطیل شدن کسب‌وکارهای متعدد، نرخ رشد اقتصادی جهان بیش از پیش کاهش یافت. در فصل دوم 2020 نرخ رشد تولید ناخالص داخلی جهان بیش از 11 درصد کاهش پیدا کرد. در این میان، هند، مکزیک، منطقه یورو، ایالات متحده و برزیل بیشترین کاهش نرخ رشد اقتصادی را شاهد بودند. با روند کنونی انتظار می‌رود که اقتصاد جهان در پایان سال 2021 یا ابتدای 2022 وارد فاز رشد مثبت شود.
تلاطم در بازار نفت
شاید در کمتر سالی بازار نفت تا این حد شاهد تلاطم بوده باشد. نفت خام در ابتدای سال 2020 حرکت خود را از بالای 63 دلار آغاز کرد اما در چهارمین ماه (آوریل) قیمت قراردادهای تحویل نفت تا منفی 37 دلار در هر بشکه سقوط کرد. در چهار ماه گذشته این کالای استراتژیک در محدوده 40 دلار در نوسان بوده است. عامل اصلی این همه تلاطم، ویروس کرونا و تاثیر مخرب آن بر اقتصاد جهان بوده است. در نمودار زیر، نوسان قیمت نفت خام در یک سال گذشته نشان داده شده است.
در حال حاضر بازار جهانی نفت چشم‌انداز مبهمی دارد. اقتصاد جهان که هنوز تحت تاثیر بیماری کرونا با افت فعالیت‌های تولیدی مواجه است، توان جذب نفت بیشتر را ندارد. تقاضای جهانی نفت خام نسبت به آغاز سال 2020 بیش از یک پنجم کاهش یافته است و امیدی به افزایش آن تا یک سال آینده وجود ندارد. به همین دلیل قیمت‌ها نیز نسبت به ابتدای امسال بیش از 33 درصد کاهش یافته‌اند. برای جلوگیری از سقوط قیمت‌ها، تولیدکنندگان بزرگ نفت جهان در گروه اوپک پلاس، چاره را در کاهش عرضه دیده‌اند. اما در حالی که برخی تولیدکنندگان بیش از سهمیه تعیین شده، تولید خود را کاهش داده‌اند، تعدادی از کشورها اهمیتی به کاهش تولید و عرضه نمی‌دهند. در نشست اخیر کمیته پایش بازار گروه اوپک پلاس، عربستان به عنوان بزرگترین صادرکننده نفت خام جهان از سایر اعضای گروه درخواست کرد تا با پایبندی به سهمیه‌های جدید به کاهش تولید ادامه دهند. این کشور بیش از سهمیه خود دست به کاهش تولید زده است.
کاهش هر بیشتر قیمت
وبسایت اویل پرایس در گزارشی از آغاز روند تولید و صادرات در برخی میادین نفتی لیبی خبر داد و آن را یکی از عوامل کاهش دوباره قیمت نفت اعلام کرد. گرچه میزان تولید کنونی لیبی حدود 100 هزار بشکه در روز است که نسبت به رقم یک میلیون و 200 هزار بشکه در آغاز سال 2020 کاهش چشمگیری نشان می‌دهد، اما کارشناسان می‌گویند هرگونه ورود نفت جدید به بازار جهانی در حالی که روند بهبود تقاضا بسیار ضعیف و شکننده است، به کاهش هر چه بیشتر قیمت‌ها منجر خواهد شد.
براساس آمارهای موجود، در حال حاضر بزرگترین تولیدکنندگان نفت خام جهان به ترتیب ایالات متحده آمریکا، عربستان، روسیه، کانادا، چین، و بزرگترین صادرکنندگان نفت جهان نیز به ترتیب عربستان، روسیه، عراق، کانادا، امارات و کویت هستند.
سود جویی و سوداگری
البته در دو سوی معادله نفت، واردکنندگان و صادرکنندگان همواره مترصد استفاده از شرایط بحرانی هستند. در بحران امروز، واردکنندگان امکان دسترسی به نفت ارزان را پیدا کرده‌اند. طی ماه‌های اخیر چین و هند به عنوان دو مصرف‌کننده بزرگ نفت خام در آسیا، ذخایر استراتژیک خود را با نفت ارزان پر کرده‌اند. به گزارش رسانه‌های هند، این کشور با استفاده از فرصت کاهش قیمت‌ها و افت تقاضا، در چند ماه گذشته میلیون‌ها بشکه نفت خام به قیمت 19 دلار خریداری کرده است. چینی‌ها نیز که به گفته برخی منابع، بزرگترین ذخایر نفت خام جهان را در اختیار دارند، در این مدت با خرید نفت ارزان‌قیمت، اقدام به پر کردن ذخایر خود کرده‌اند.
بحران بدهی
اویل پرایس در گزارشی دیگر به قلم ایرینا اسلاو از بحران بدهی اقتصادهای نفتی خبر داده و نوشته است، ابوظبی، دوبی، بحرین و عربستان دست به انتشار اوراق قرضه زده‌اند. وقتی درآمدهای نفتی سرشار و جریان نقدینگی ادامه دارد، مشکلی وجود ندارد. اما با سقوط قیمت‌ها، این کشورها برای تامین هزینه‌ها تا زمان افزایش دوباره قیمت نفت مجبور به انتشار اوراق قرضه می‌شوند. مشکل اینجاست که کسی نمی‌داند چه زمانی قیمت‌ها دوباره اوج می‌گیرند و این یک نقطه ضعف برای اقتصادهای نفتی است. این دسته از کشورها که برای کسب درآمد تنها به یک محصول وابسته هستند، در مواجهه با شرایط بحرانی همیشه یک روش برای مقابله دارند: کاهش بودجه عمومی و استقراض.
پیش‌بینی های دشوار
پیش‌بینی آینده بازار در شرایط کنونی بسیار دشوار است. البته بیشتر کارشناسان بر این باورند که تا پایان سال 2020 قیمت نفت خام در محدوده 37 تا 45 دلار در نوسان خواهد بود. گولدمن ساکس پیش‌بینی کرده که قیمت نفت خام در اواخر سال آینده به بیش از 60 دلار خواهد رسید. در صورت تقویت ارزش دلار و افزایش عرضه برخی تولیدکنندگان ممکن است قیمت نفت تا سطح 35 دلار هم کاهش پیدا کند. در غیر این صورت، تا بالای 45 دلار نیز صعود خواهد کرد.
سقوط طلایی
فلز زرد سال 2020 را از محدوده 1530 دلار آغاز کرد و در ماه آگوست به بالاترین رکورد تاریخ معاملات دست یافت و از مرز 2050 دلار در هر اونس عبور کرد اما در ادامه روندی نزولی در پیش گرفت و در آغاز معاملات هفتگی بازارهای جهانی (آخرین روز شهریور ماه) با سقوطی چشمگیر مواجه شد و تا سطح 1900 دلار پایین آمد. فیل استریبل، تحلیلگر ارشد بازار از شرکت «بلو لاین فیوچرز» در این باره گفت: بازارهای سهام و طلا در روز دوشنبه (21 سپتامبر) شاهد هجوم فروشندگان بودند. البته دیگر کامودیتی‌ها همچون کالاهای کشاورزی، انرژی و فلزات نیز تحت فشارهای مختلف هستند. یک طرف این معادله، دلار قرار دارد که در روزهای اخیر شاهد قدرت گرفتن دوباره آن بودیم.
بانک کردیت سوئیس نیز در گزارشی به پیش‌بینی قیمت طلا پرداخته و نوشته است: بسته به چند عامل، قیمت طلا ممکن است تا سطح 1765 دلار سقوط کند یا به 2300 دلار افزایش یابد. با توجه به رشد ارزش دلار این احتمال وجود دارد که طلا در کوتاه‌مدت تا سطح 1765 دلار یا حتی 1726 دلار سقوط کند اما در بلندمدت انتظار داریم با عبور از مقاومت 2075 دلار به 2175 دلار و سپس 2300 دلار افزایش پیدا کند.
نمودار زیر نشان‌دهنده مسیر حرکت طلا از ابتدای سال 2020 است.
بازار سرد فولاد
پیش‌بینی‌ها از کاهش تقاضای جهانی برای فولاد در سال 2020 خبر می‌دهند. البته تازه‌ترین پیش‌بینی انجمن فولاد جهان نشان می‌دهد که میزان کاهش تقاضا کمتر از رقمی است که در ماه ژوئن اعلام شده بود. در ماه ژوئن، میزان کاهش تقاضای جهانی فولاد معادل 6.4 درصد پیش‌بینی می‌شد اما در گزارش جدید انجمن جهانی فولاد این رقم منفی 2.3 درصد اعلام شده است.
همچنین کاهش فعالیت‌های تولیدی و ساخت‌وساز در جهان از جمله عوامل افت تقاضا و مصرف فولاد به شمار می‌روند.
حبیب علیزاده
منبع: هفته نامه اطلاعات بورس شماره 369