به گزارش صدای بورس، اصولا اقتصاد بیشتر به دلیل عدم شفافیت اطلاعات، وجود رانت برای برخی افراد که می‌توانند به اطلاعات خاص دسترسی پیدا کنند و به واسطه سوءاستفاده از این اطلاعات به سمت غیرشفاف شدن حرکت می‌کند. البته متولیان بازار سرمایه همواره این بازار را شفاف دانسته و خواستار شیشه‌ای شدن شرکت‌ها به واسطه حضورشان در بورس شده‌اند.
مدیران در دسترس نیستند
پیگیری‌های انجام گرفته بسیار برای گفت‌وگو با اعضای هیأت‌های پذیرش بورس و فرابورس هر دو، بی‌نتیجه ماند. بسیاری از مدیران در هفته گذشته به هیچ عنوان در دسترس نبودند و برای روشن شدن زوایای این مسئله همکاری لازم را نداشتند. به نظر برخلاف تعطیل نبودن بورس در پی محدودیت‌های اخیر و تعطیلی بسیاری از مشاغل، مدیران مربوطه هم به تعطیلات رفته‌اند و از این رو به هیچ عنوان در دسترس نیستند.
ضرورت‌های افشای اطلاعات
یکی از مواردی که می‌تواند به افزایش شفافیت در بورس کمک کند اطلاع‌رسانی اتفاقات، افشای اطلاعات مهم و موضوعاتی است که روی قیمت سهم و تصمیم سهامداران در کوتاه مدت و بلند مدت تاثیرگذار است. علاوه بر این تصمیماتی که در رابطه با شرکت‌های متقاضی ورود به این بازار و ناشران درخواست‌کننده پذیرش شرکت‌های زیرمجموعه خود در بورس گرفته می‌شود نیز از مواردی است که با توجه به تاثیرگذار بودن آن باید اطلاع‌رسانی شود.
ناشر مکلف به افشای فوری
در این راستا می‌توان به عدم اطلاع‌رسانی مصوبات جلسه‌های هیأت پذیرش بورس و فرابورس اشاره کرد. طبق مقررات موجود ناشر موظف است تغییر بااهمیت در پیش بینی عملکرد شرکت یا برنامه های آتی مدیریت را به همراه دلایل مربوطه، بلافاصله افشا و گزارش مربوط را به سازمان ارائه کند، در صورتی که تاخیر در افشای اطلاعات منجر به اشاعه اطلاعات یا داد و ستد متکی بر اطلاعات نهانی و یا فعالیت نامتعارف بازار شود، ناشر مکلف به افشای فوری آن اطلاعات است.
توجیه قابل تامل
برخی مسئولان افشای مصوبات هیأت پذیرش را بی‌اهمیت دانسته و جزییات این جلسات را تنها ارسال مدارک و یا کاغذبازی‌هایی جهت تکمیل فرآیندهای پذیرش قلمداد می‌کنند؛ به نظر این دسته از مسئولان افشای مصوبات جلسات هیأت پذیرش امری غیرضرور است اما بر خلاف این عقیده تصمیمات هیأت پذیرش در این جلسات و اطلاعاتی که در این بین رد و بدل می‌شود و به علاوه مفاد تاثیرگذار مصوبات جلسه پذیرش بر سهامداران بالادستی که قصد پذیرش شرکتی را دارند تاثیرگذار است و حیاتی بودن این امر بر کسی پوشیده نیست و لازم است که در خصوص افشای مصوبات جلسات هیأت پذیرش تجدید نظر شود.
تمرکز بر مفاد صریح قوانین
البته طبق ماده۲ قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات هر شخص ایرانی حق دسترسی به اطلاعات عمومی را دارد، مگر آن که قانون چنین دسترسی را منع کرده باشد. همچنین در ماده۵ این قانون نیز آمده است که موسسات عمومی مکلفند اطلاعات موضوع این قانون را در حداقل زمان ممکن و بدون تبعیض در دسترس مردم قرار دهند.اطلاعاتی که متضمن حق و تکلیف برای مردم است باید علاوه بر موارد قانونی موجود از طریق انتشار و اعلان عمومی به آگاهی مردم برسد. ماده۷ قانون انتشار عنوان می‌کند که مؤسسه عمومی نمی‌تواند از متقاضی دسترسی به اطلاعات هیچ گونه دلیل یا توجیهی جهت تقاضایش مطالبه کند.
اطلاعات نهانی و رانت
با این وجود باید این موضوع را در نظر گرفت که احتمالا موارد افشا بستگی به مصوبات سازمان بورس دارد.مصوبات شورای عالی بورس منتشر می‌شود و در دسترس عموم قرار می‌گیرد اما در مورد مصوبات جلساتی چون هیأت پذیرش چنین اتفاقی رخ نمی‌دهد.شرکت‌هایی که قصد پذیرش در بورس را دارند قطعا دارای اطلاعات نهانی هستند و با پذیرش شرکت قبل از آن که اقدام به انتشار عمومی خبر پذیرش شرکت‌ها شود عده‌ای از این اطلاعات برخوردارند.در حقیقت شرکت‌هایی که پذیرش شده‌اند و یا در شرف پذیرش قرار دارند بیشترین رانت و شکاف اطلاعاتی را در دست دارند. علت این است که ناشران چارچوب‌های اولیه را می‌دانند و تکالیف افشا را انجام می‌دهند اما معمولا شوک اطلاعاتی در مرحله درج نام صورت می‌گیرد.مقدمه درج نام، پذیرش است به دلیل رانت اطلاعاتی بالای این مرحله اطلاع‌رسانی در آن از اهمیت بالایی برخوردار است و قابل مقایسه با ناشران ثبت شده نزد سازمان است.
الزامات افشای فوری
طبق ماده ۱۳ دستورالعمل اجرایی افشای اطلاعات شرکت‌های ثبت شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار، ناشر موظف به افشای فوری اطلاعات مهم است؛ تعلیق یا توقف تمام یا بخشی از فعالیت ناشر و تغییر در نوع فعالیت اصلی ناشر، تحصیل یا واگذاری سهام سایر شرکت ها به صورت مستقیم یا غیرمستقیم که تاثیر بااهمیتی بر وضعیت عملکرد جاری یا آتی ناشر داشته باشد جزو مواردی است که ناشر طبق این دستورالعمل ملزم به افشای آن شده است.
پرسشی در انتظار پاسخ
البته گاهی دیده می‌شود که برخی شرکت‌ها ماه‌ها در فرآیند پذیرش قرار دارند و بی‌شک در این بازه زمانی اتفاقات گوناگونی در ساختار شرکتی که قصد پذیرش در بورس را دارد رخ می‌دهد حتی ممکن است در مواردی مالک شرکت پس از قرار گرفتن در فرآیند پذیرش از درج نام منصرف شود. آیا لازم نیست که چنین اطلاعاتی در اختیار عموم قرار بگیرد و یا تمامی این اتفاقات به این دلیل که شرکت در پروسه پذیرش است فقط و فقط باید در جلسات هیأت پذیرش عنوان شود و این اطلاعات حق درز به بیرون از جلسات را ندارد؟
تاثیرگذاری بر رفتار خریداران
مقرره‌گذارها زمانی که دستورالعمل افشای اطلاعات را مقرر می‌کردند هدفشان افشای اطلاعات به محض رخ دادن اتفاق خاصی بوده است تا از رانت اطلاعاتی جلوگیری کنند.درست است که به جلسات هیأت پذیرش راه می‌یابند هنوز پذیرش نشده‌اند اما موضوع قابل توجه این است که هر زمان پذیرش آن‌ها تصویب شود اطلاعاتی در این شرکت‌ها وجود دارد که می‌تواند بر رفتار خریداران تاثیرگذار باشد.
اهم آیتم‌های اطلاع‌رسانی
طبق دستورالعمل افشای اطلاعات انعقاد، انحلال یا هرگونه تغییرات اساسی قراردادهای مهم، توقف فعالیت مشتریان یا عرضه کنندگان عمده ناشر، عدم توانایی در اجرای تعهدات و قراردادهای ناشر، اعلام ورشکستگی ناشر یا شرکت مادر آن، خرید یا فروش بااهمیت دارایی های ناشر، افزایش یا کاهش بااهمیت درآمدها و هزینه های ناشر در آینده قابل پیش بینی به همراه دلایل مربوطه همه و همه از مواردی است که نیاز به افشا دارد. هرگونه رویداد و یا تغییر در شرکت های تحت کنترل که اثر با اهمیتی بر فعالیت، وضعیت مالی و نتایج عملکرد شرکت مادر دارد جزو مواردی است که باید اطلاع‌رسانی شود.
ناظر رطب خورده
در عمل نه تنها شاهد افشای چنین اطلاعاتی در مرحله پذیرش شرکت‌ها نیستیم و چنین اطلاعاتی تاکنون در جلسات هیأت پذیرش افشا نشده است بلکه در آشکارترین نمونه می‌توان سازمان بورس را مثال زد که به عنوان متولی اصلی شفافیت، خود رطب‌خورده‌ای است که سال‌ها منع رطب کرده ولی هنوز هیچ یک از اطلاعات و صورت‌های مالی خود را افشا نساخته است. همچنین به علاوه برای تجدید نظر در نحوه اطلاع‌رسانی و افشای اطلاعات، ذره‌بین تیزبینی خود را بر مواردی چون تصمیمات هیأت پذیرش متمرکز نکرده است.
جرم تلقی شدن عدم افشای اطلاعات مهم ناشر
قاسم محسنی، کارشناس ارشد بازار سرمایه درگفت‌وگویی به بیان برخی مسائل پیرامون علل افشا نشدن مصوبات هیأت‌های پذیرش پرداخت.
چرا مصوبات جلسات هیأت پذیرش در حالی که می‌تواند تاثیرگذاری قابل توجهی داشته باشد، اطلاع‌رسانی نمی‌شود؟
اگر اطلاعات بر روی قیمت سهم و یا هر گونه اوراق بهادار شرکتی که سهامی عام است و تقاضای پذیرش داده تاثیرگذار باشد طبق قانون این موضوعات باید توسط خود شرکت اطلاع‌رسانی شود.هیأت پذیرش در این میان تکلیفی برای اطلاع‌رسانی ندارد.شرکت به شرطی که این اطلاعات بر روی قیمت و اوراق بهادارش تاثیرگذار باشد باید زمانی که هیأت پذیرش تصمیمات را به شرکت ابلاغ کرد این اطلاعات را به عنوان اطلاعات مهم اطلاع‌رسانی کند.
اگر زمان پذیرش اتفاقات مهمی در شرکتی که قصد پذیرش دارد رخ دهد آیا لازم به اطلاع‌رسانی است؟
اگر پذیرش یا عدم پذیرش سهم شرکت در بازارهای بورس یا فرابورس بر قیمت تاثیرگذار باشد به عنوان اطلاعات مهم تلقی می‌شود باید توسط شرکت به اطلاع عموم برسد.
اگر موردی اتفاق بیفتد که ناشر این اطلاعات را افشا نکند، در این صورت وظیفه ناظر چیست؟
افشا نکردن اطلاعات مهم توسط ناشر جرم تلقی می‌شود و طبق قانون بازار و اوراق بهادار سازمان بورس باید مدارک جرایم موضوع این قانون را جمع‌آوری و به دادگاه ارجاع داده و به عنوان شاکی موضوع را پیگیری کند.در ابتدا ناظر باید موارد اطلاعات مهم را مشخص کند در حقیقت قبل از اینکه ناشر را مقصر افشا نکردن اطلاعات بدانیم باید بگوییم لازم است که چنین مواردی توسط ناظر مشخص و بخشنامه شود.
گلشن بابادی
منبع: هفته نامه اطلاعات بورس شماره 378