به گزارش صدای بورس، با رشد روزافزون تعداد افرادی که وارد بورس می‌شوند طی یک سال گذشته، بسیاری از زیرساخت‌های بورس اوراق بهادار، اعم از هسته معاملات، کارگزاری‌ها، شرکت‌های OMS و غیره با مشکلات جدی مواجه شدند. در ماه های ابتدایی سال جاری بسیاری از سهامداران به دلیل کندی هسته معاملات با مشکلات جدی مواجه شدند.
در نهایت یک شرکت نرم افزاری ایرانی توانست ظرفیت هسته معاملات را بهبود ببخشد تا این مشکل تا حدود زیادی حل شود، اما در دیگر سوی ماجرا، کارگزاری‌ها قرار دارند که برخی از این کارگزاری ها توان ارائه خدمات مطلوب به سرمایه‌گذاران و مشتریان را نداشته و این افراد در ماه‌های گذشته با مشکل جدی روبرو بوده‌اند.
این مشکلات شامل کندی و قطعی سامانه معاملات، عدم بروز رسانی دارایی ها، پاسخگو نبودن به موقع سیستم پشتیبانی و.... بوده است.
جهت روشن شدن مسائلی که پیرامون کارگزاری ها وجود دارد، به سراغ روح‌الله میرصانعی، دبیرکل کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار رفته‌ایم تا مسائل سهامداران را با وی مطرح و پاسخ هایی برای مطالبات مردم بگیریم.
بخش نخست گفت و گو با دبیرکل کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار را در ادامه می‌خوانید:
به عنوان اولین سوال بفرمایید، آیا بر عملکرد کارگزاری ها نظارتی صورت می‌گیرد؟
میرصانعی: طبق قانون بازار اوراق بهادار نظارت بر نهادهای مالی و تشکل‌های خود انتظام، سازمان بورس است. یعنی سازمان بورس و اوراق بهادار بر همه نهادهای مالی اعم از کارگزاری‌ها نظارت می‌کند.
به صورت دوره‌ای و سرزده بر عملکرد کارگزاری‌ها نظارت می‌شود
آیا دستورالعمل، بخشنامه و قوانین مدونی در زمینه نظارت بر کارگزاری‌ها وجود دارد؟
میرصانعی: سازمان بورس برای انجام این نظارت‌ها یک دستورالعملی دارد که بعضا برخی از اختیارات نظارتی خودش را به بورس‌ها تفویض کرده است. بنابراین برخی از بورس‌ها براساس این دستورالعمل که اختیارات سازمان بورس به آنها تفویض شده بر کارگزاری‌ها نظارت می‌کنند. بخش نظارت این بورس‌ها نیز بر کارگزاری ها نظارت می‌کنند؛ یعنی با مراجعه به کارگزاری‌ها، دفاتر مالی و فرآیند عملیات انجام شده در این کارگزاری ها را بررسی می‌کنند. تطبیق آنچه در این کارگزاری ها رخ داده با آنچه قوانین و مقررات و دستورالعمل ها از کارگزاری ها خواسته است، جزئی از این نظارت است. بنابراین مرجع نظارتی بر کارگزاری ها در وهله اول، سازمان بورس و اوراق بهادار است و در مراحل بعدی بورس‌ها هستند.
نحوه نظارت بر کارگزاری‌ها چگونه است؟ دوره ای است یا به صورت سرزده صورت می‌گیرد؟
میرصانعی: این نظارت به صورت دوره‌ای است. اما اگر بورس ها احساس کنند، در روندهای موجود در یک کارگزاری تخلفی صورت گرفته و یا قوانین به درستی رعایت نشده‌اند، می‌توانند به صورت اتفاقی و سرزده نیز این نظارت را انجام دهند. یعنی نوع نظارت بورس‌ها بر کارگزاری ها، براساس مورد خاصی که پیش می‌ید می‌تواند سرزده و یا به صورت دوره‌ای باشد.
تفاوت بین تخلفات، اختلافات و جرایم در بورس
در صورتی که فرد از کارگزاری شکایت داشته باشد، چگونه می‌تواند این شکایت خود را مطرح کند؟
میرصانعی: ما در بازار سرمایه سه نوع ناهنجاری در این زمینه یعنی اختلافات بین تمام فعالان در بازار سرمایه داریم. این اختلافات می‌تواند بین افراد و سهامداران با کارگزاری ها باشد و یا هر نهاد دیگری در بورس. یک مدل مربوط به تخلفات است. نوع دوم به اختلافات بین تمام ارکان بازار سرمایه ارتباط پیدا می‌کند و مدل آخر هم جرایم است.
منظور از تخلفات در بورس چیست؟
میرصانعی: تخلفات یعنی نهادی در سازمان بورس، مقررات را به درستی اجرایی نکند. این تخلف می‌تواند جزیی و یا عمده باشد. به عنوان مثال قرار بوده است، ده روز پیش از برگزاری مجمع، یک ناشر اطلاع رسانی انجام دهد، یعنی مدارک و مستندات را ده روز پیش از برگزاری مجمع به سازمان بورس ارسال کند که 9 روز پیش از مجمع این کار صورت گرفته است. یعنی در اینجا یک تخلف جزیی انجام شده است. این نوع تخلفات بسیار جزیی هم در بازار سرمایه وجود دارد. زمانی که عبارت تخلف استفاده می‌شود، نباید ذهن متمرکز بر تحلفات خیلی بزرگ شود. پس تخلفات می تواند از یک تخلف جزیی تا تخلف عمده باشد. برای مقابله با این تخلفات از آراء انضباطی استفاده می شود و این آراء بسته به نوع و حجم تخلفات برای هر نهاد مالی می‌تواند متفاوت باشد.
مبنای اختلافات در بازار سرمایه مالی و ریالی است
اختلاف بین ارکان بازار سرمایه به چه معنی است؟ اختلاف بین سهامداران و کارگزاری ها چگونه قابل حل است؟
میرصانعی: حال به نوع دوم ناهنجاری ها یعنی اختلافات در بورس می رسیم. فرض کنید بین مشتری و یک نهاد مالی اختلاف مالی ایجاد می شود که دیگر تخلف نیست و به آن اختلاف گفته می‌شود. به عنوان مثال فرد سهامدار، سهم خود را فروخته است و هنوز نتوانسته است پول خود را از کارگزاری دریافت کند. در این حالت کاربر کارگزاری به عنوان مشتری ممکن است از نهاد مالی کارگزاری شکایت داشته باشد. در این صورت بحث ریالی است. یعنی نوعی اختلاف ریالی یک فرد با یک نهاد مالی ایجاد شده است. به عنوان مثالی دیگر، ممکن است سهامداری نتوانسته است سود خود را از ناشری دریافت کند، این مساله هم جزو اختلافات محسوب می‌شود. در اینجا هم باز بحث ریالی و مالی است. عنوان این ناهنجاری اختلاف است.
تفاوت بین اختلاف و تخلف در چیست؟
میرصانعی: اختلاف مانند زیر پا گذاشتن مقررات که به آن تخلف گفتیم، نیست. البته ممکن است این اختلاف مالی بر اثر انجام ندادن مقررات باشد. ممکن هم هست نباشد. ولی در اختلافات آنچه مسلم است، مساله و مشکل، مالی و ریالی است که میان یک سرمایه گذار و یک نهاد مالی در بازار سرمایه ایجاد شده است.
رای هیات داوری بازار سرمایه برای همه ارکان بورس لازم الاجراست
مرجع رسیدگی به اختلافات میان سهامدارن و کارگزاری‌ها در سازمان بورس به چه نهادی واگذار شده است؟
میرصانعی: در مورد اختلافات مرجع رسیدگی، ابتدا کمیته سازش کانون هاست که کمیته سازش کانون کارگزاران تمام شکایت‌ها و اختلافات میان سهامداران و کارگزاری ها را رسیدگی می‌کند. در صورتی که در این کمیته سازش، اختلافات حل نشد، هیات داوری بازار سرمایه مرجع بعدی رسیدگی خواهد بود. این هیات هم بعد از بررسی، رای صادر می کند و این رای هم برای همه ارکان بازار سرمایه لازم الاجراست. بنابراین شکایت هایی که مشتریان از کارگزاری‌ها دارند، معمولا مشمول این دسته از اختلافات می شود که به این شیوه به آنها رسیدگی می‌شود.
در مساله جرایم، سازمان بورس شاکی است
دسته سوم ناهنجاری‌ها یعنی جرایم به چه معنی است؟
میرصانعی: دسته سوم هم جرایم است. یعنی عملی توسط شخص حقیقی یا حقوقی در بازار انجام می شود که مشمول فصل ششم قانون بازار باشد که به آن جرایم گفته می شود. به عنوان مثال در مورد جرایم می توان از دستکاری قیمت ها و استفاده از اطلاعات نهانی نام برد. این جرایم می تواند توسط هر شخصی در بازار انجام بگیرد که به این رفتارها جرایم گفته می شود. در این صورت یک مدیریتی در سازمان بورس هست به نام مدیریت انتظامی. سازمان بورس به عنوان شاکی علیه آن شخص حقیقی یا حقوقی یا نهاد مالی شکایتی را در دادگاه ها مطرح می کند و این جرم را پیگیری می‌کند. یعنی زمانی که جرایمی در بازار سرمایه رخ می دهد، نهاد رسیدگی دیگر از بورس و مجموعه تخلفات و اختلافات خارج می شود. یعنی برای رسیدگی به جرایم، دادگاه های قوه قضائیه نهاد رسیدگی خواهند بود و در این صورت سازمان بورس به عنوان شاکی مطرح می‌شود.
کارگزاری‌ها نمی‌توانند از چند سامانه معاملات برخط OMS استفاده کنند
فارس: بسیاری از کاربران کارگزاری ها از خدمات ارائه شده توسط کارگزاری‌ها به شدت گلایه و شکایت دارند. یکی از اصلی ترین موضوعاتی که سهامداران مطرح می کنند به مساله قطعی و کندی سیستم معاملات برخط کارگزاری ها ارتباط دارد. کارگزاری ها و اساسا سازمان بورس برای حل این مشکل چه کرده اند؟
میرصانعی: در حال حاضر کارگزاری ها، تنها می توانند از یک سامانه معاملات برخط OMS استفاده کنند. استفاده از چندین OMS به صورت همزمان تبعاتی را برای کارگزاری ها به همراه خواهد داشت. در صورتی که کارگزاری ها بخواهند از چند OMS استفاده کنند، به دلیل اینکه زیرساخت های OMS ها با یکدیگر تفاوت دارد، کارگزاری نمی توانند از چند OMS به صورت همزمان استفاده کنند. به عبارت دیگر، در صورتی کارگزاری ها بخواهند از چند OMS استفاده کنند تا در صورتی که یکی از آنها دچار قطعی شد، از یک OMS دیگر استفاده کنند، به دلیل یکسان نبودن زیرساخت‌ها این امکان وجود ندارد.
یعنی مشکل قطعی و کندی در سامانه معاملات کارگزاری به شرکت های OMS باز می‌گردد؟
میرصانعی: به دلیل محدود بودن شرکت های OMS کارگزاری ها کار دیگری نمی توانند انجام بدهند، غیر از این که به شرکت OMS مراجعه کرده و این شرکت را تحت فشار قرار دهد تا سریعتر نقص سامانه را برطرف کند تا مشتریان کارگزاری بتوانند سریعتر به سامانه معاملات دسترسی پیدا کنند و بتوانند سفارشات خرید یا فروش خود را ارسال کرده و معاملات خود را انجام دهند.
کارگزاری ها به دنبال کاهش مشکلات جهت افزایش معاملات هستند
یعنی کارگزاری ها به دنبال افزایش سرعت و کیفیت سامانه‌های خود هستند و زیرساخت‌های موجود این اجازه را نمی‌دهد؟
میرصانعی: این مساله از جانب کارگزار مسجل است که طبیعتا کارگزاری ایجاد شده تا مشتریان دسترسی آسانتری به سامانه معاملات داشته باشند. اینکه کارگزاری تلاش کند تا مشتریان دسترسی راحت تر و ایمن تری به سامانه ها داشته باشند و بتوانند معاملات خود را انجام دهند، یکی از خواسته های خود کارگزاری ها نیز هست، زیرا درآمد کارگزاری‌ها از انجام معاملات است. یعنی اگر معاملاتی توسط مشتریان انجام نشود، کارگزاری ها هم درآمدی از بابت دریافت کارمزد کسب نمی کنند و این موضوع با فلسفه تشکیل کارگزاری‌ها منافات دارند.
کارگزاری ها چه راهکارهایی برای جلوگیری از این مساله دارند؟
میرصانعی: اینکه کارگزاری ها چه راهکارهایی را در نظر بگیرند باید گفت این قطعی ها و کندی ها در سیستم معاملات برخط جزو لاینفک مسائل IT است. خوشبختانه بخش امنیت بازار سرمایه و بخش IT سازمان بورس و اوراق بهادار، یک سری از الزاماتی که باید سامانه های OMS و کارگزاری ها داشته باشند تا ضریب امنیت آنها بالاتر باشد و یا میزان قطعی و کندی آنها کاهش پیدا کند را به صورت دستورالعمل به کارگزاری ها ابلاغ کرده است.
با اجرایی شدن این دستورالعمل مشکل کارگزاری ها کمتر شده و سهامداران می توانند بهتر معاملات خود را مدیریت کنند؟
میرصانعی: با ابلاغ این دستورالعمل نمی‌توان گفت صد در صد و کامل، اما بسیاری از مشکلات در این حوزه به شدت کاهش پیدا کرده است و کارگزاری ها برای رسیدن به این استانداردها در حال تلاش هستند. البته طی کردن این مسیر توسط کارگزاری ها به صورت گام به گام و تدریجی است و در حال حاضر مشکلات حیاتی که در این بخش وجود داشته است، در حال پیگیری و رفع هستند تا کارگزاری ها و شرکت‌های OMS به سایر مشکلات نیز بپردازند.
در حال حاضر الزامات حیاتی که باید وجود داشته باشد تا کندی ها و قطعی ها کمتر شود، در حال پیاده سازی است و کارگزاری ها در حال حرکت به سمت استانداردهایی هستند که از سوی سازمان بورس ابلاغ شده است. البته باید به این مساله نیز اشاره کرد که این موضوع زمان بر و پروسه ای است و نمی توان با زدن یک دکمه این مشکلات را یک شب حل کرد. برای رسیدن به این الزامات به شدت نیاز به سرمایه گذاری های سخت افزاری و تغییرات نرم افزاری است و این مسیری است که بازار سرمایه باید به سمت ارائه بهترین خدمات برود.
یعنی شما عملکرد کارگزاری‌ها در این مدت که تعداد سهامداران به شدت رشد داشته است را مثبت ارزیابی می‌کنید؟
میرصانعی: تصور می‌کنم خوشبختانه سامانه های معاملاتی با این حجم از مشتریان توانسته‌اند به خوبی تاب بیاورند و پاسخگوی این حجم از معاملات باشند. البته ما هم قبول داریم که قطعی هایی هست و کارگزاری ها باید به تدریج به سمت کاهش و حداقل شدن این مشکلات پیش بروند. البته می دانیم در دنیای IT واقعا مجموعه ای بدون خطا وجود ندارد و باید درصد و ضریب نفوذ خطا را کاهش دهیم و واقعا اینکه این مشکلات به صفر برسد، تقریبا غیرممکن است.
نظارت سازمان بورس برای رسیدن کارگزاری ها به حداقل ها
جهت اجرایی شدن دستورالعمل های سازمان بورس جهت اصلاح ساختار کارگزاری ها و یا شرکت های OMS نظارتی از طرف سازمان بورس انجام می‌شود؟
میرصانعی: بله. انجام می شود. سازمان بورس بر اجرای سریعتر و بهینه الزاماتی که توسط مرکز امنیت بازار سرمایه در سازمان بورس ابلاغ شده و خود سازمان و بورس‌ها هم در این زمینه به شدت پیگیر هستند تا این الزامات هر چه سریعتر اجرایی شود. البته سایر شرایطی که توسط مدیریت IT سازمان بوری ابلاغ می‌شود که باز هم کارگزاری ها و شرکت‌های OMS باید به این استانداردها برسند. بعضا مجوزهای کارگزاری ها و شرکت‌های OMS تمدید نمی شود تا به آن حداقل‌هایی که توسط سازمان بورس ابلاغ شده است، برسند. واقعا این حرکت به سمت خدمات بهتر در کارگزاری ها و شرکت های نرم افزاری در حال رخ دادن است و این شرکت‌ها هم تیم نرم افزاری خود را تجهیز کرده اند و بعضا شبانه روز در حال تلاش هستند تا خود را به آن استانداردها برسانند.
منبع: فارس