به گزارش صدای بورس، هر روز تنِ شاخص بورس بیش از دیروز می‌لرزد و هر بار که بازار به سختی خودش را به سمت متعادل شدن می‌کشاند، موج ریزشی دیگری از راه می‌رسد و به یک باره دامن‌گیر شاخص شده و تمام رشته‌ها را پنبه می‌کند. اما علل تکرار روند ریزشی شاخص در بازار سرمایه چیست؟ چرا برخلاف تمام تدابیر و تصمیماتی که متولیان بازار برای تعادل‌بخشی به این بازار اتخاذ می‌کنند، ریزش‌ها همچنان دست از سر بازار برنمی‌دارند؟
تدابیر بسیار، بخشنامه‌های مکرر
باید دید چرا تدابیر مقامات متولی کارساز نیست در حالی که تاکنون تصمیمات گوناگونی برای حل مشکلات بازار گرفته شده است؛ از اجبار ناشران به بازارگردانی (تا جایی که اعلام می‌شد نداشتن بازارگردان برخوردهای بسیار شدیدی را برای ناشران در برخواهد داشت) گرفته تا تخصیص بخشی از منابع صندوق توسعه ملی برای حمایت از این بازار که البته از این موارد تصمیمات و تدابیر، نمونه‌ها بسیار است. در این روند شورای‌عالی بورس هم مصوبات گوناگونی در خصوص برقراری تعادل در بازار داشته و سازمان بورس هم مقررات و بخشنامه‌های مکرری صادر کرده‌است اما چرا تعادل از بازار رخت بسته و همچنان شاهد اصلاح و ریزش‌های تمام نشدنی در بازار هستیم؟
جرقه‌ای که آتش شد
بازار سرمایه یک روز گوشت قربانی وزارت صمت است و یک روز در میان مجلسی‌ها طَبق طَبق می‌شود. اظهارنظرهای پی در پی از سوی افراد و مسئولان مختلف که گاها هیچ آشنایی با بازار سرمایه ندارند و تصمیم‌گیری‌های غیرکارشناسی و سلیقه‌ای که باعث افزایش ریسک در بازار می‌شود از جمله اقداماتی است که دیدن روی خوش را از شاخص دریغ کرده است.به گفته کارشناسان جرقه ریزش‌های فعلی را بخشنامه قیمت‌گذاری فولاد توسط وزارت صمت زد. همچنین بی‌اعتمادی حاکم بر بازار، نگرانی از ادامه دار شدن ریزش‌ها، پیش‌بینی دلار ۱۵هزار تومانی
توسط رئیس جمهور و اظهارنظرهای مختلف نمایندگان مجلس، این جرقه را به آتشی بدل کرد که اعتماد سهامداران حقیقی و سهم‌های ارزنده را با شعله‌ور شدن خود سوزاند.
ایجاد جو روانی و خلع سلاح شدن حقوقی‌ها
سعید اسلامی، عضو شورای عالی بورس در خصوص علل ناکارآمدن بودن تصمیمات گرفته شده و اقدامات پیش‌بینی شده برای تعادل‌بخشی به بازار گفت: بخش بزرگی از نوسانات فعلی بازار حاصل متغیرهای بیرونی بازار سرمایه است، به همین دلیل ارکان بازار سرمایه از جمله شورای‌عالی بورس، سازمان بورس و غیره کنترلی روی این متغیرها ندارند. این ارکان توانایی کنترل نرخ دلار، انتظارت کاهشی نرخ دلار، سیاست‌های بین‌المللی کشور و غیره نداشته و آثار این اتفاقات در بخش کلان اقتصادی به بازار سرمایه هم می‌رسد به همین دلیل طراحی ساختارهایی در داخل ارکان بازار موثر واقع نشده است. اسلامی ادامه داد: بازار سرمایه نیز زیرساختارهایی دارد که به نوسانات و افزایش هیجانات دامن می‌زند مثل دامنه نوسان و موارد این چنینی. البته در خصوص برخی از این موارد تصمیم‌گیری‌هایی شده است اما در مورد دامنه نوسان که موضوع مهمی در این خصوص محسوب می‌شود هنوز تصمیمی اتخاذ نشده است.
عضو شورای‌عالی بورس به اشاره به ورود نهادهای غیرتخصصی به سیاست‌گذاری در بازار سرمایه اظهار داشت: مداخله‌ها و ایجاد جو روانی از سوی این نهادها مثل اظهارنظرهای برخی از نمایندگان مجلس، ادعای ورود نهادهای نظارتی - قضایی به بازار و موارد این چنینی نه تنها کمکی به بازار سرمایه نداشته بلکه به طور جدی بازار را دچار رعب و وحشت می‌کند. همین مسئله باعث شده حقوقی‌ها که بخش بزرگی از بازار سرمایه را شامل می‌شوند و بال کمکی نهادها و ارکان بازار محسوب می‌شوند عملا خلع سلاح شده و نمی‌توانند شجاعانه برخورد کنند.
اسلامی عدم تناسب میان ورود افراد و سرمایه‌های جدید به بازار و ظرفیت بازار سرمایه را مسئله کلیدی دانست و گفت: عوامل نوسان‌ساز و بی‌ثبات کننده در سطح کلان اقتصاد کشور و بازار سرمایه نیز از این قاعده مستثنی نیست.البته فرق بازار سرمایه با سایر بازارها این است که به دلیل نقدشوندگی بالای این بازار، انتظارات نوسانی به سرعت خودش را در قیمت‌ها نشان می‌دهد در حالی که ممکن است این موضوع را در مابقی بازارها مشاهده نکنیم.
چالش اظهارنظرهای غیرکارشناسی
بهروز رحمتی، معاون توسعه و اکتشافات شرکت ملی صنایع مس ایران نیز علت ناکارآمد بودن تصمیمات برای تعادل‌بخشی به بازار سرمایه را اظهارنظرهای غیرکارشناسی و تصمیمات اشتباه در رابطه با بازار دانست وگفت: این تصمیمات اشتباه است که چنین شرایطی را رقم زد. به طور مثال در حالی که قیمت جهانی مس به بیشتر از ۸هزار دلار رسیده و رکورد هفت سال گذشته را شکسته است پیش‌بینی می‌شود که قیمت این محصول به بیش از ۱۰هزار دلار نیز برسد که در حقیقت رکورد چند هزارساله قیمت آن شکسته می‌شود. بر این اساس حال عمومی ملی مس خوب است، صادرات با تمام قدرت در حال انجام است و رکورد تولید تاریخ را امسال خواهیم شکست، با این حساب شاهد افت قیمت سهم هستیم.
رحمتی علت افت قیمت سهام مس را برخلاف تولید و صادرات قابل توجه شرکت، اظهارنظرهای افراد غیرمتخصص از جمله نمایندگان مجلس برشمرد و افزود: اگر اظهارنظرهای غیرکارشناسی از سمت افراد غیرمتخصص صورت نگیرد چنین مشکلاتی برای بازار سرمایه رخ نمی‌دهد. او با اشاره به صعود قیمت دلار در ماه‌های قبل گفت: با تصمیمات اشتباه، قیمت دلار به ۳۰هزار تومان هم رسید ولی در حالی که درشرایط فعلی قیمت به ثبات رسیده با پیش‌بینی‌های غیر واقعی رئیس جمهور بازار متزلزل شده است. علاوه بر این شیوه‌نامه، قیمت‌گذاری فولاد نیز تاثیر منفی بر بازار داشت.
برنامه مدونی برای بازار وجود نداشت
احسان عسکری، معاون سرمایه‌گذاری و توسعه بازار تأمین سرمایه امید در گفت‌وگویی، بررسی علل ناکام ماندن تصمیمات ناظران برای به تعادل رسیدن بازار سرمایه را مورد توجه قرارداد.
چرا بلای ریزش‌های فعلی به جان بازار سرمایه افتاده است؟
عدم هماهنگی میان بخش‌های حاکمیتی و اجرایی بازار و عدم شناخت کافی مقامات دولتی و نهادهای تصمیم‌گیرنده از سازوکار و ماهیت بازار سرمایه مسئله اصلی است. علاوه بر این به نظر می‌رسد نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز نابه جا وارد بازار سرمایه شده و دخالت‌هایی انجام داده‌اند که جزو وظایفشان نبوده است. در ماه‌های اخیر، دولت سیستم بازار سرمایه را همانند سیستم بازار پول قلمداد و تصور می‌کرد همان‌طور که می‌تواند در بازار پول از بانک‌ها قرض بگیرد، در بازار سرمایه نیز می‌تواند منابع موجود را جذب کند. تصورش براین بودکه سازمان بورس متولی اجرای موضوع بوده و قادر است در شرایط نزولی سهام مردم را از طریق سازوکارهایی خریداری و حمایت کند. باید پذیرفت در یک‌سال اخیر هیچ برنامه مدونی برای بازار سرمایه وجود نداشت و به کرات شاهد این بی‌برنامگی بوده‌ایم چه زمانی که مردم به بورس دعوت شده‌اند و چه هنگام آزادسازی سهام عدالت که بلای جان بازار سرمایه شد.
به طور کلی علل ریزش‌های اخیر را چه می‌دانید؟
رشد شارپی ۵ ماهه ابتدایی سال ناشی از دعوت عموم به سرمایه‌گذاری در بورس، شوک حاصل از عرضه مستقیم سهام عدالت باعث شد جریان نقدینگی وارد شده به بازار سرمایه جهت عکس پیدا کرده و از بازار خارج شود. همچنین بی برنامگی نهادهای اجرایی بازار سرمایه به همراه وزارت اقتصاد برای مدیریت عرضه سهام عدالت، تغییرات پی در پی قوانین و مقررات معاملاتی و حدود اعتباری بازار، اظهارنظرهای کارشناسی نشده، عدم وجود سازوکار مناسب تشخیص دستکاری قیمت‌ها و تقلب در معاملات، عدم برخورد با اخلال‌گران روند عادی بازار سرمایه (که موجب ترس و هراس سرمایه‌گذاران جدیدالورود شد)، انتخابات آمریکا و حساسیت به پیش‌بینی روند قیمت ارز در بازار از دیگر عوامل ریزش بازار بوده است. در حقیقت سازمان بورس و اوراق بهادار، شورای‌عالی بورس و وزارت اقتصاد مقصران اصلی مسائل پیش آمده‌اند چرا که برنامه‌ریزی صحیح و سازوکارهای مشخصی از سوی این نهادها هنگام آزادسازی سهام عدالت صورت نگرفت. همچنین سهام عدالت در حالی آزاد می‌شد که حدود ۶۰ هزار میلیارد تومان ارزش روز آن بود و باید برای تأمین منابع مالی آن برنامه‌ریزی کافی صورت می‌گرفت.
در شرایط فعلی چه اقدامی می‌تواند بازار را از شر ریزش‌های پی‌در پی نجات دهد؟
در مقطع فعلی، بازار به یک محرک خیلی موثر نیاز دارد. پیش زمینه آن اظهارنظر نکردن افراد غیرمتخصص درباره بازار سرمایه است. کاهش نرخ سود بانکی از جمله عواملی است که می‌تواند موتور سرمایه‌گذاری در بازار سهام را روشن کند. ثبات در قوانین و مقررات از سوی دولت، مجلس و سازمان بورس هم می‌تواند موثر واقع شود.
گلشن بابادی
منبع: هفته نامه اطلاعات بورس شماره ۳۸۶