یکی از عناوینی که در مسیر مطالعه بازارهای مالی و سرمایه گذاری و همچنین انتخاب نمودن سهام مطلوب برای خرید، به آن اغلب برمیخوریم، شاخص‌های گوناگون ارزیابی در بازار سهام است. در هر نوع فعالیتی که اغلب توسط بشر صورت می‌گیرد، نتایج پیشین و معیارهای ارزیابی گذشته این توانایی را دارد تا به او کمک بسزایی کند تا در پروسه بعدی باتجربه ببیشتری پیش برود.
شاخص‌های اندازه گیری امروزه به تحلیلگران، کمک شایانی در بررسی و تحلیل هر سهم می‌کنند. اما قبل از اینکه قصد داشته باشیم به آنها بپردازیم بهتر است درک بهتری از انواع شاخص‌های بورس بدست آوریم؛ بطور کلی باید بدانید: شاخص به عنوان یک معیار آماری شناخته می‌شود که تغییرات، متغیرها را در بازه زمانی مختلف به نمایش می‌گذارد.
امروزه ۸ شاخص مهم در بازار سهام وجود دارند که تحلیلگران همواره برای بررسی و تجزیه تحلیل از آنها بهره می‌گیرند؛ همچنین لازم است بدانید که هر شاخص متغیر مختص به خود را دارد و امکان مقایسه شاخص‌ها با یکدیگر امکان پذیر نیست؛ در واقع بهترین راه این است که هر شاخص را نسبت به معیارهای مختص به آن در بازه زمانی بررسی کرد.
همانطور که بالاتر نیز اشاره شد، شاخص‌های مهم بورس امروزه به ۸ مورد مختلف تقسیم می‌شوند که از مهم‌ترین آنها می‌توان به شاخص کل بورس و شاخص کل هم وزن اشاره داشت، در ادامه با "صدای بورس" همراه باشید تا به صورت مفصل به این ۲ شاخص اساسی بپردازیم.
شاخص کل بورس یا (TEDPIX) چیست؟
اگر قصد داشته باشیم انواع شاخص بورس را نسبت به یکدیگر اولویت‌بندی کنیم، قطعا شاخص کل بورس مهم‌ترین آنهاست؛ بسیاری از تحلیلگران تنها با اتکا به این شاخص وضعیت بازار بورس را تجزیه و تحلیل می‌کنند؛ جالب است بدانید: زمانی که از صعود و نزول شاخص بورس در اخبار بورسی صحبت می‌شود، در واقع منظور همان شاخص کل بورس می‌باشد.
کارکرد این شاخص به این صورت است که میانگین تغییرات قیمت و رشد (سود) شرکت‌های بزرگ و فعال بازار را بررسی می‌کند؛ لازم است بدانید: در این شاخص، تاثیر معیارهای مختلف (شرکت‌ها) بر اساس بزرگی یا همان تعداد سهم‌های آنها محاسبه می‌شود؛ به عنوان مثال شرکت‌های قدرتمندی همچون: فولاد، خودرو، فارس و… تاثیر بسیار بیشتری بر روی نتیجه به دست آمده از شاخص کل دارند.
توجه داشته باشید: در بازار شاخص بورس، ملاکی که برای تحلیلگران حائز اهمیت است، (میزان تغییرات شاخص) می‌باشد؛ در حقیقت باید گفت: عدد بدست آمده از شاخص اهمیت خاصی ندارد بلکه معیار مهم و اساسی محاسبه تغییرات بازه زمانی مختلف است.
تأثیر در شاخص بورس چیست؟
همانطور که می‌دانید، تعدادی از سهم‌های بازار تأثیر بیشتری در شاخص کل می‌گذارند، اما این تأثیر در شاخص هم وزن دیده نمی‌شود. دلیل اصلی آن، این است که شاخص کل بر اساس یک فرمول و الگوریتمی محاسبه می‌شود که بر طبق آن، برخی از سهم‌های بازار سرمایه برای این شاخص ارجح‌ترند.
حال ممکن است که این سؤال برای شما پیش بیاید که دقیقاً منظور از تأثیر در شاخص چیست؟ و چرا این سؤال مطرح می‌شود. در پاسخ به این سؤال باید گفت که ارزش بازاری سهام شرکت‌های مختلف، تأثیر زیادی در سبز یا قرمز شدن شاخص کل دارد. به‌طور کلی، هر چه ارزش بازاری یک سهام در بورس بیشتر باشد، تأثیر بالاتری نیز بر روی شاخص بورس خواهد گذاشت.
تأثیر ارزش بازاری سهام در شاخص کل
لازم به ذکر است که گفته شود، ارزش بازار یک سهم در واقع از حاصل ضرب تعداد سهام شرکت در قیمت تابلوی سهم به دست می‌آید. برای اینکه بتوانید به ارزش بازاری هر سهام در بورس پی ببرید، بهتر است تا به سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران به نشانی Tsetmc.com، مراجعه کنید.
در گام اول، نام یک سهم را وارد نمایید. حالا می‌توانید به آیکون آمارها بروید و در پایین صفحه، رتبه ارزش شرکت در آخرین روز را مشاهده کنید. به‌طور مثال، سهام شرکت‌های فولاد، فملی، شستا و فارس همواره دارای بالاترین ارزش بازار در میان سایر سهام شرکت‌ها هستند. به همین دلیل اگر سهام این شرکت‌ها در یک روز معاملاتی بسیار رشد یا نزول کند، موجب خواهد شد تا شاخص کل نیز به همین صورت نوسان کند.
به همین صورت، اگر نام سهام یک شرکت را جستجو کردید و متوجه شدید که رتبه ارزش شرکت در آخرین روز معاملاتی، بالای عدد ۱۰۰ بود، بدانید نوسان مثبت و منفی این شرکت، دیگر نمی‌تواند تأثیر چندانی بر روی شاخص کل داشته باشد.
همچنین با مراجعه به صفحه اول سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران، متوجه خواهید شد که در بخشی از این صفحه، می‌توانید سهم‌هایی که بیشترین تأثیر را در بازار بورس یا فرا بورس داشته‌اند را با عنوان "تأثیر در شاخص" مشاهده کنید. حالا ممکن است فکر کنید که هر شرکتی که ارزش بازاری بالاتری دارد، هرروز در این لیست قرار می‌گیرد، اما این‌طور نیست، زیرا به‌طور مثال ممکن است سهام یک شرکت بزرگ در یک روز نوسان زیادی نداشته باشد و در حوالی صفر تابلو معامله شود، اما یک سهام با رتبه ارزش شرکت ۵۰، که نوسان زیادی را تجربه کرده است، در این لیست قرار بگیرد و تأثیر بیشتری را بر روی شاخص کل بگذارد.
همچنین لازم به ذکر است که گفته شود، شاخص کل، شاخص ۳۰ شرکت برتر و شاخص ۵۰ شرکت برتر بورس تهران، در بیشتر روزهای معاملاتی، مانند یکدیگر عمل می‌کنند. زیرا الگوریتم شاخص کل، به سهم‌های بزرگ بازار وزن بیشتری می‌دهد و به همین دلیل، اگر سهام شاخص‌ساز در سبد بورسی خود دارید، می‌توانید یکی از این سه شاخص در بورس تهران را مدنظر قرار دهید.
لیست نمادهای تأثیرگذار در شاخص کل
در لیست زیر، سعی شده است تا سهم‌های با بیشترین ارزش بازاری آورده شود. در واقع، نوسان مثبت و منفی این سهم‌ها در بازار، تأثیر بسیار زیادی بر روی شاخص کل خواهد داشت.
سهام شرکت‌های گروه فلزات اساسی
• فولاد
• فملی
• فارس
• فجر
سهام شرکت‌های گروه پتروشیمی
• نوری
• آریا
• مارون
سهام شرکت‌های گروه پالایشی
• شپنا
• شبندر
• شبریز
• شراز
سهام شرکت‌های گروه خودرویی
• خودرو
• خساپا
• خگستر
شاخص کل هم وزن در بازار بورسی چیست؟
فعالیت و پیشینه شاخص کل هم وزن مربوط به ۹ سال پیش یعنی سال ۱۳۹۳ می‌باشد؛ این شاخص مهم به منظور توجه بیشتر سرمایه داران به ورود و خروج نقدینگی بر پایه تحلیل و آموزش و حجم معاملات عرضه شد؛ ضمن اینکه این شاخص در وضعیت کلی بازار بورس نیز موثر است. در شاخص کل هم وزن، تمامی شرکت‌ها با وزن یکسانی معیار قرار داده می‌شوند، در این حال اگر نتیجه حاصل شده مثبت باشد، به این معنی است که تعداد بالایی از شرکت‌ها در بورس مثبت هستند.
در این میان ممکن است شاخص هم وزن عددی مثبت را نشان دهد در حالی که شاخص کل بورسی منفی است! نتیجه چنین رویدادی به این معنی است که اگرچه سهام بسیاری از شرکت‌های بزرگ منفی است اما بسیاری از شرکت‌های کوچک و متوسط مثبت هستند.
ازجمله انواع شاخص بورس که فعالان بازار سرمایه با آن خیلی معروف هستند و می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
- شاخص کل قیمت در بورس اوراق بهادار یا به زبان دیگر TEPIX
- شاخص قیمت و بازده نقدی (یا به عبارتی درآمد کل) در اصطلاح TEDPIX هم گفته می‌شود
- شاخص صنعت و شاخص مالی
- شاخص سهام آزاد شناور یا به عبارت دیگر (TEFIX)
- شاخص بازار اول و شاخص بازار بازار دوم
- شاخص ۵۰ شرکت برتر
- شاخص ۳۰ شرکت بزرگ
- شاخص کل هم وزن
شاخص کل هم وزن، در اصل همان زیرمجموعه شاخص کل است. شاخص کل هم وزن هم از دل شاخص کل قیمت کشف شده است. در ادامه این مقاله با این موضوع بیشتر آشنا می‌شنویم.
شاخص بورس چیست؟
شاخص کل قیمت (Exchange Price Index) که کوتاه شده آن را شاخص کل هم می‌نامند، بیانگر تغییرات سطح عمومی نرخ قیمت‌ها در تمام بازار است و میانگین کاهش یا افزایش قیمت سهام را نیز در بازار سرمایه بیان می‌دارند. این تغییرات اغلب به نسبت تاریخ مبدأ که در سال ۱۳۶۹ است، روشن می‌گردد. مقصود از سال پایه در واقع سالی است که نوسانات قیمتی کمتر است و اغلب برای مبدأ تغییرات منتخب می‌گردد. این شاخص، در اصل شاخصی هست که در گزارش‌ها و خبرها اطلاع‌رسانی می‌گردد و المانی از رشد یا افت در بازار بیان می‌شود. اگر چه که پیش بینی درستی نیست و در ادامه این مقاله، کاملاً دلیل آن را شرح می‌دهیم.
مقدار شاخص کل
شاخص کل هم وزن بورس چیست؟ ارزش جاری برای هر کمپانی معادل با حاصل‌ضرب تعداد سهام آن در قیمت هر سهم کمپانی مد نظر است. از حاصل جمع ارزش جاری شرکت‌های قبول گشته در بازار بورس، ارزش جاری بازار تشکیل می‌شود. این شاخص تنها تغییرات قیمتی سهام در کف بازار را بیان می‌کند و معیارهای دیگر مثل سود نقدی مد نظر نیست. زمانی که می‌گوییم شاخص کل ۱۰% رشد نموده است، به عبارتی میانگین قیمت سهام کمپانی‌های بورسی به مقدار ۱۰% نسبت به سال پایه (۱۳۶۹) رشد پیدا کرده است.
نکته‌ی مهم دیگر آن هست که این شاخص همه کمپانی‌ها را مد نظر می‌گیرد و اگر سهامی توقف کند، نرخ آخرین معامله حساب می‌شود. اگر شما سهام همه کمپانی‌های بازار را متناسب با حجم سرمایه‌ای هر کمپانی در پرتفوی خودتان داشته باشید تغییرات در شاخص کل به طور دقیق میزان ضرر و سودتان را نشان می‌دهد.
به طور مثال اگر شاخص کل نسبت به ابتدای سال از ۱۰۰۰۰ واحد به ۱۵۰۰۰ واحد برسد، میانگین بازدهی قیمت و سود سهام‌ها رشد ۵۰% داشته است و این در اصل به معنایی نیست که تمامی شرکت‌های کنونی در محاسبات شاخص، ۵۰% سود کنند بلکه احتمال دارد کمپانی ۱۰۰۰% سود داشته و کمپانی هم ۵۰۰ % ضرر متحمل شده و این شاخص میانگین سود و قیمت تمام شرکت‌های بازار بورس را نشان می‌دهد.
لازم به بیان است که افزایش سرمایه از راه اندوخته و همین طور پرداخت نقدی باعث تعدیل این شاخص می‌شود. نکته مهم در این شاخص، وزن شرکت‌ها است. همانطور که می‌دانید ارزش جاری سهام که برخوردار از قیمت سهام و تعداد آن است تاثیر در شاخص کل دارد. به همین خاطر هر مقدار کمپانی تعداد سهام زیادتری داشته باشد، تغییرات قیمت آن نیز بر شاخص کل زیادتر است. شاخص کل هم وزن بورس چیست؟ در اصل شاخصی کلی، در دسترس و ساده است و اطلاعاتی درباره کلیت تغییرات نرخ قیمت در بازار بهتان می‌دهد.
تفاوت میان شاخص کل و شاخص هم وزن چیست؟
در مورد تفاوت شاخص کل و شاخص هم وزن لازم است بدانید: شاخص هم وزن بر اساس میزان سرمایه نیست بلکه میزان بازدهی اکثر شرکت‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهد؛ این شاخص برخلاف شاخص کل، میزان مثبت و منفی بورس را از خود به نمایش می‌گذارد. در حقیقت همانطور که بالاتر نیز اشاره شد، وزن و بزرگی شرکت‌ها در این سهم ملاک نیست و سهم تمامی آنها، عددی یکسان در نظر گرفته می‌شود این شرایط در شاخص فرابورس نیز پا برجا می باشد.
از نظر فعالان بازار بورس، شاخص کل هم وزن دیدگاه روشن‌تری از روند بازار می‌دهد و امتیاز بیشتر سهم‌های شاخص ساز را در نحوه محاسبات شاخص کل را از آنان کسب می‌کند.زمانی که شاخص هم وزن منفی است بدان معناست که بازدهی بیشتر از نصف کمپانی‌های (شرکت‌های) بازار کاهش داشته است و هنگامی که شاخص هم وزن مثبت گردد یعنی بازدهی بیشتر از نصف شرکت‌های بازار دارای رشد بوده است. به همین خاطر است که اگر گفته شود: “شاخص کل شکل صعودی گرفته” یا به عبارتی “شاخص کل مثبت است”، لزوماً به معنای رشد تمامی شرکت‌های کنونی بازار سرمایه نیست.
درست‌تر این هست که رشد بازار را با شاخص کل هم وزن بسنجیم. اما عدم دانش و مهارت کافی در این باره، افرادی را به گمراهی می‌کشاند و منجر به تعبیر نادرست از وضعیت و شرایط بازار می‌گردد. در شاخص کل احتمال دارد اکثر شرکت‌ها دارای بازدهی منفی است اما تنها به اصطلاح سبز بودن یا به عبارتی مثبت بودن چند شرکت بزرگ باعث مثبت شدن شاخص کل بگردد. در شاخص هم وزن، شاخص برطبق مقدار بازدهی اکثر شرکت‌ها نمایان می‌گردد نه بر طبق سرمایه بیشتر.
با در نظر گرفتن به این که، تعداد شرکت‌های پذیرفته گشته در بازار بورس و اوراق بهادار به قدری است که به راحتی این توانایی را دارد تا با نوسانات چندی تحت تاثیر در شاخص قرار بگیرد، به همین خاطر است که استفاده نمودن از نمودار و مقادیر شاخص کل به عنوان تنها معیار ارزیابی نمودن بازار چندان کمکی هم در واقع به شناخت روند بازار نمی‌کند و فقط می‌توان از این راه شدت هیجانات در بازار را تجربه و لمس کرد.
توجه: در شاخص هم وزن، میزان افزایش و کاهش سود به یک میزان تاثیر گذار است.
در حقیقت باید بدانید شاخص کل، معیار مناسبی برای رشد یا کاهش بازار سرمایه نمی‌باشد و تنها عملکرد وضعیت بورس را نمایش می‌دهد. برای درک بهتر این مطلب می‌توان به این موضوع اشاره کرد که در صورتی که شرکت‌های بزرگ تغییراتی از لحاظ رشد یا کاهش را داشته باشند، مثبت و منفی شدن آنها می‌تواند سبب ایجاد تغییر در شاخص کل شود؛ این موضوع در حالی است که شاخص هم وزن، وضعیت بازار را به شکل بهتری به نمایش می‌گذارد.
مقدار شاخص کل
شاخص کل هم وزن بورس چیست؟ ارزش جاری برای هر کمپانی معادل با حاصل‌ضرب تعداد سهام آن در قیمت هر سهم کمپانی مد نظر است. از حاصل جمع ارزش جاری شرکت‌های قبول گشته در بازار بورس، ارزش جاری بازار تشکیل می‌شود. این شاخص تنها تغییرات قیمتی سهام در کف بازار را بیان می‌کند و معیارهای دیگر مثل سود نقدی مد نظر نیست. زمانی که می‌گوییم شاخص کل ۱۰% رشد نموده است، به عبارتی میانگین قیمت سهام کمپانی‌های بورسی به مقدار ۱۰% نسبت به سال پایه (۱۳۶۹) رشد پیدا کرده است.
نکته‌ی مهم دیگر آن هست که این شاخص همه کمپانی‌ها را مد نظر می‌گیرد و اگر سهامی توقف کند، نرخ آخرین معامله حساب می‌شود. اگر شما سهام همه کمپانی‌های بازار را متناسب با حجم سرمایه‌ای هر کمپانی در پرتفوی خودتان داشته باشید تغییرات در شاخص کل به طور دقیق میزان ضرر و سودتان را نشان می‌دهد.
به طور مثال اگر شاخص کل نسبت به ابتدای سال از ۱۰۰۰۰ واحد به ۱۵۰۰۰ واحد برسد، میانگین بازدهی قیمت و سود سهام‌ها رشد ۵۰% داشته است و این در اصل به معنایی نیست که تمامی شرکت‌های کنونی در محاسبات شاخص، ۵۰% سود کنند بلکه احتمال دارد کمپانی ۱۰۰۰% سود داشته و کمپانی هم ۵۰۰ % ضرر متحمل شده و این شاخص میانگین سود و قیمت تمام شرکت‌های بازار بورس را نشان می‌دهد.
شاخص کل بهتر است یا شاخص هم وزن؟
در ارتباط با مطلب بالا نمی‌توان گفت که کدام یک از این دو شاخص، نسبت به یکدیگر برتری دارند؛ لازم است بدانید هر شاخص نسبت به ویژگی و ماهیت، خوبی و بدی های خود را دارد. اما شاید این سوال برای شما ایجاد شود که شاخص کل چه مزایایی دارد؟ در پاسخ می‌توان گفت استفاده از شاخص کل دیدی وسیع از شرایط بازار را در اختیارتان قرار می‌دهد که در این میان نقش شرکت‌های بزرگ در آن پر اهمیت‌تر است؛ در حقیقت می‌توان گفت اگر شما سهام دار شرکت‌های بزرگی همچون فولاد فارس و… هستید، استفاده از شاخص کل برای شما بسیار کارآمد است. برای مشاهده این شاخص اینجا کلیک نمایید.
تأثیر روانشناسی سهم های بزرگ بر شاخص هم وزن
تأثیر در شاخص هم وزن، می‌تواند شامل فاکتورهای زیادی شود. یکی از مهم‌ترین پارامترهای تأثیرگذار در شاخص هم‌وزن، روانشناسی بازار است. درواقع سهام شرکت‌های بزرگ در بورس، در فرمول محاسبه شاخص هم وزن تأثیر زیادی ندارند اما مسئله روانشناسی بازار مسئله بسیار مهمی است که نباید ساده از کنار آن عبور کرد.
در بیشتر روزهای بازار که سهام شرکت‌های بزرگ منفی هستند، می‌بینید که شاخص هم‌وزن هم به مرور زمان به سمت منفی شدن پیش می‌رود. این عامل نشان می‌دهد که بازار بورس ایران دارای عمق کمی است و اگر حال شرکت‌های بزرگ بازار بد باشد، نباید انتظار رشد از سهم‌های کوچک را داشته باشید. همین فاکتور بیان می‌کند که شاخص کل به نسبت سایر شاخص‌های بازار عملکرد حقیقی بازار را بهتر نشان خواهد داد.
تأثیر سهم‌های بازار پایه در شاخص هم وزن
همان طور که می دانید، سهم‌های بازار پایه دارای ارزش بازاری بالایی نیستند و پس تأثیر در شاخص کل ندارند. در واقع بازار پایه در زیر مجموعه بازار فرابورس قرار گرفته است و به دلیل اینکه دارای نوسان کمتری در روز به نسبت سایر سهم‌های بازار هستند، نمی‌توانند شاخص کل یا حتی شاخص هم وزن را خیلی جهت دهند.
در ارتباط با تأثیر بر روی شاخص‌های بازار توسط سهم های بازار پایه می‌توان گفت که، معمولاً این بازار از معاملات سهم های با ارزش بازاری بالا خیلی تأثیر نمی‌گیرد، دلیل اصلی آن نیز، این است که سهام اینگونه شرکت‌ها دارای بازیگر است. به همین دلیل است که بازار پایه راه خودش را می‌رود و تأثیر خیلی کمی بر روی شاخص هم وزن دارد، اما در ارتباط با شاخص کل، حرفی برای گفتن ندارد.