به گزارش صدای بورس، «مرزبان نامه» کتابی است شبیه به کلیله و دمنه، نوشته «مرزبان بن رستم»، که در نیمه نخست قرن هفتم هجری و به زبان طبری باستان تالیف شد . شخصیت داستان‌ها معمولاً حیوانات هستند تا مفاهیم، پندها و اندرزهای کتاب در کام مخاطب خوش بنشیند و تأثیر بیشتری بگذارد.
الگوهایی از تناسب دخل و خرج
شیر که پادشاه جنگل است تصمیم می‌گیرد به سرزمین دیگری مهاجرت کند؛ در حالی که فقط درباره خوبی و خوشی آن، چیزهایی شنیده و از نزدیک آن را ندیده است. پادشاه با وزیرش، فیلی خردمند، به شور می‌نشیند. وزیر در کنار مشاوره، مطالبی درباره دخل و خرج بیان می‌کند: «هرکس سود خود را در زیان دیگران جستجو کند، اگر سودی به دست آورد از آن لذتی نخواهد برد؛ اگر نفعی هم به دست بیاورد به ظلم و ستم معروف می‌شود. پادشاه آگاه و دانا کسی است که با حسن تدبیر، به تناسب دخل و خرج توجه کند، چون خرجی که از دخل بیشتر شود، قابل کنترل نخواهد بود!»
دو شغال به نام‌های «داستان» و «دادمِه»، مشاوران شیر هستند. روزی داستان به دادمه که زیان مالی دیده، می‌گوید: «مردم دانا گفته‌اند: اگر مال خود را بیش از اندازه، بذل و بخشش کنی، ثمره‌اش فقر، نیازمندی و احتیاج خواهد بود.»
پادشاهی هنگام مرگ، فرزندانش را چنین اندرز می‌دهد: «شنیده‌ام که در گذشته، کشاورزی بود که مال و ملک و آب و زمین فراوان و انبوهی طلا و نقره نقد داشت و خزاینش همیشه سرشار از ثروت بود. این کشاورز پیوسته پسرش را پند می‌داد و می‌گفت: «پسرم! در نگهداری از مال و محافظت بر ریزه‌کاری‌های دخل و خرج (تدبیر معیشت) و در چگونگی بخشش (بخل یا میانه‌روی) دقیق باش. در استفاده از مال، اسراف نکن تا سرانجام حسرت نخوری و شرمسار نشوی.
ویژگی‌های برجسته یک پادشاه
* خرج و پس‌انداز (بخشش و امساک) را به اندازه‌ای انجام دهد که از عدالت خارج نشود.
* خشم خویش را نگه دارد.
* خواست مردم را بر خواست خود ترجیح دهد.
* به زیردستان خود ستم نکند.
* علم و دانش برایش از همه چیز بهتر و مطلوب‌تر باشد.
این داستان‌ها، درباره پادشاهان است و هر انسانی پادشاه کاشانه و زندگی خود است. گاه همسری چون وزیر او را راهنمایی می‌کند و فرزندان نیز مردمان آن سرزمین هستند. از این روی، چنین اندرزها به کار همه پادشاهان می‌آید.
منبع: هفته نامه اطلاعات بورس شماره ۳۸۹