به گزارش صدای بورس، بیش از ۹۰ درصد تقاضای روغن پایه مربوط به گروه‌های ۱، ۲ و ۳ است. ۱۰ درصد دیگر نیز به گروه‌های ۴ و ۵ اختصاص دارد. با توجه به ارتقای تکنولوژی تولید موتورهای وسایل نقلیه و صنعتی، مصرف روغن گروه‌های بیشتر در حال افزایش است و بسیاری از تولیدکنندگان روغن پایه گروه ۱ به دنبال ارتقای محصول خود هستند. همچنین انتظار می‌رود همزمان با افزایش تعداد تولید خودروهای برقی و هیبریدی مصرف روغن موتور کاهش یابد. دلیل کاهش مصرف در خودروهای برقی و هیبریدی تکنولوژی به کار رفته در آن‌هاست.
سهم ۸۰ درصدی ۴ تولید کننده
در حال حاضر در ایران، تولید تجمیعی ۴ پالایشگاه روغن سازی حدود ۲.۱ میلیون تن است. شرکت نفت سپاهان بزرگترین تولید کننده محصولات روانکار با ظرفیت ۷۹۰ هزار تن معادل ۳۵ درصد سهم بازار است. نفت ایرانول با ۲۶ درصد سهم تولید، نفت بهران با ۲۲ درصد و نفت پارس با ۱۷ درصد به ترتیب در جایگاه‌های بعدی قرار دارند. چهار شرکت ذکر شده حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد روغن نهایی کشور را تأمین می‌کنند و ۲۰ درصد روانکار مورد نیاز کشور از طریق سایر شرکت‌های خصوصی و واردات تأمین می‌شود پالایشگاه‌های مذکور روغن پایه گروه ۱ تولید می‌کنند.
تاثیرپذیری قیمت نفت کوره از لوبکات
در فرآیند پالایش نفت خام، ۱ تا ۵ درصد فرآورده تولیدی لوبکات بوده و لوبکات ماده اولیه مصرفی در صنعت روانکار است.نرخ لوبکات بر اساس ضریبی از نرخ نفت کوره با سولفور زیاد تعیین می‌شود . نرخ پایه لوبکات عرضه شده در بورس کالا نیز بر اساس نرخ نفت کوره و با درنظر گرفتن نرخ دلار در سامانه نیما و اعمال ۵ درصد تخفیف تعیین می‌شود. قیمت نفت کوره تحت تاثیر قیمت جهانی نفت و عرضه و تقاضای این محصول تعیین می‌شود. تقاضای نفت کوره تحت تاثیر محدودیت‌های زیست محیطی کاهش یافته است اما انتظار می‌رود تحت تاثیر کشف واکسن کرونا و بازگشت شرایط اقتصادی به دوران پیش از انتشار این ویروس، مصرف آن در سال جاری افزایش یابد به عقیده کارشناسان میانگین قیمت نفت کوره در سال آتی ۳۰۰ دلار در هر تن می-باشد.با توجه به ثبات نسبی نرخ نفت کوره انتظار می‌رود نرخ لوبکات که ضریبی از نرخ نفت کوره است نیز از ثبات نسبی برخوردار باشد. بر اساس تحلیل موسسات سرمایه‌گذاری نرخ روغن پایه گروه ۱ به دلیل کاهش محسوس مصرف در سال ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ با کاهش تقاضا همراه و عرضه این محصول نیزبا کاهش همراه شد . بر اساس پیش بینی موسسات میانگین نرخ روغن پایه در سال آتی تحت تاثیر عوامل مثبت و منفی موثر بر تقاضا تغییر قابل توجهی نخواهد داشت.
محدود کردن حاشیه سود
نرخ‌گذاری محصول نهایی تولید کنندگان روانکار موتوری توسط سازمان حمایت از مصرف کنندگان صورت می‌پذیرد. با توجه به نرخ‌گذاری مذکور قیمت محصولات در دوره‌های رونق و رکود تحت تاثیر حجم عرضه و تقاضا در بازار داخل کشور است. کاهش تقاضا منجر به افزایش رقابت میان تولیدکنندگان در بازار داخل شده و این عامل منجر به محدود نمودن حاشیه سود شرکت‌ها می‌شود. برای مثال در سال ۱۳۹۵ نرخ تورم از ۱۱ درصد به ۹ درصد کاهش یافت و این عامل منجر به افزایش تخفیف‌ها و افزایش برگشت از فروش در شرکت‌های مذکور شد. سهم فروش داخلی شرکت‌های نفت بهران، نفت ایرانول، نفت پارس و نفت سپاهان به ترتیب به میزان ۷۵، ۷۰، ۶۵ و ۳۵ درصد است.
فروش کم رونق
سازمان حمایت از مصرف کنندگان در سال ۱۳۹۹ نیز در راستای حفظ حاشیه سود صنعت نرخ روغن موتور خودروهای دیزلی را ۵۳ و نرخ روغن موتور خودروهای بنزینی را ۴۰ درصد افزایش داد. در نیمه دوم این سال میل به صادرات محصول میانی (روغن پایه) در این شرکت‌ها در راستای کاهش رقابت میان آن‌ها افزایش یافته است اما پیش بینی می‌شود با توجه به مسائل اقتصادی کشور و مسائل مرتبط با کسری بودجه دولت، نرخ تورم سال آتی نسبت به امسال بیشتر باشد و شرکت‌ها برگشت از فروش چندان با اهمیتی نداشته باشند.
سناریوهای تحلیل
برآورد سودآوری شرکت‌های فعال در این صنعت نیازمند پیش‌بینی نرخ دلار است. نرخ دلار درآمد و بهای تمام شده شرکت‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. پیش‌بینی نرخ دلار نیز به دلیل نوسانات اقتصادی دشوار است . به همین دلیل سودآوری شرکت‌های فعال در صنعت در چند سناریو بررسی شده و نسبت قیمت به درآمد صنعت در سناریوهای مختلف به شرح زیر ارائه شده است.
مطابق جدول ارائه شده نسبت قیمت به درآمد صنعت در سه سناریو ارائه شده بین ۸ تا ۱۰ واحد است. در سناریو شماره ۱ نرخ دلار ۳۰۰ هزار ریال و افزایش نرخ روانکار ۴۳ درصد درنظر گرفته شده است. در این سناریو نسبت قیمت به درآمد صنعت ۸ می‌باشد. در سناریو شماره ۲ نرخ دلار و نرخ رشد فروش داخلی به ترتیب ۲۵۰ هزار ریال و ۳۳ درصد درنظر گرفته شده است. در این سناریو نسبت قیمت به درآمد ۸.۲ محاسبه شده است. در سناریو شماره ۳ نرخ دلار و نرخ رشد فروش داخلی به ترتیب ۲۰۰ هزار ریال و ۳۳ درصد درنظر گرفته شده است. در این سناریو نسبت قیمت به درآمد ۱۰.۱واحد محاسبه شده است.حاشیه سود تولید شرکت‌های روانکار نیز از دیگر متغیرهای درخور تامل بوده و در این روش هدف محاسبه اختلاف دلاری نرخ فروش محصولات و نرخ خرید لوبکات (با اعمال ضریب تبدیل) است.
صالح توتونچی، تحلیلگر تأمین سرمایه کاردان
منبع: هفته نامه اطلاعات بورس شماره ۳۹۴