فاطمه مشایخی- بازار سرمایه در یکسال گذشته چالش‌های مختلفی را به خود دیده اما امروزه گره پیش روی بازار سرمایه، برجام است، برجامی که از نافرجامی درآمد و این روزها چشم بازار سرمایه نیز مانند همه بازارها به آن دوخته شده است. برخی خبرها حاکی از برداشتن تحریم‌های خارج از برجام است، هر چند ۷۰ درصد مشکلات اقتصاد و کشور به مسائل داخلی مربوط است اما باید دید آیا برداشتن تحریم‌ها می‌تواند تاثیر بسزایی بر روند بازار سرمایه بگذارد یا خیر؟
شوک مثبت به بازار سرمایه
سید مرتضی افقه، اقتصاددان و استاد دانشگاه شهید چمران اهواز در رابطه با زمزمه برداشتن برخی تحریم‌ها گفت: رونق روابط تجاری با کشورهای دیگر به خصوص کشورهای پیشرفته، زمینه رونق فعالیت‌های اقتصادی کشور را فراهم می‌کند. به دلیل وابستگی شدید ایران به فروش نفت و نیاز بخش‌های اقتصادی به واردات کالاهای واسطه‌ای و سرمایه‌ای، داشتن روابط با دیگر کشورها را به مراتب پراهمیت‌تر می‌کند. وی در همین راستا افزود: بعد از تشدید تحریم‌ها از ابتدای سال ۱۳۹۷، همه بخش‌های اقتصاد کشور دچار رکود شدند که معیشت و رفاه مردم به شدت آسیب دید، بدیهی است هر اقدامی برای رفع تحریم‌ها و عادی شدن مراودات اقتصادی و تجاری کشور، زمینه را برای خروج نسبی از بحران کنونی اقتصادی فراهم می‌کند.
این اقتصاددان تاکید کرد: بخش قابل توجهی از تنگناهای موجود در معیشت و رفاه مردم، ناشی از سه‌دهه بی‌تدبیری یا سوءتدبیر در اداره امور کشور است و فروش نفت در تمام این مدت مانع از عیان شدن این بی‌تدبیری‌ها بوده که تشدید تحریم‌ها تنها این سوءتدبیرها را آشکار کرده است.
افقه افزود: رفع تحریم‌ها اگرچه تا اندازه‌ای مشکلات اقتصادی را حل می‌کند، اما به دلیل اینکه هیچ نشانی از بهبود در مدیریت اقتصاد کشور مشاهده نمی‌شود، نمی‌توان انتظار تحولی عمده در متغیرهای اقتصادی و اجتماعی کشور داشت. همچنین رفع تحریم‌ها شرط لازم برای رونق بازارهاست اما شرط کافی، امکان انجام مراودات مالی با کشورهای طرف تجاری است که تنها با حل مشکل FATF قابل حصول است.
وی در رابطه با تاثیر برداشتن تحریم‌ها بر بازار سرمایه ادامه داد: رونق بازارسرمایه می‌تواند زمینه ساز رونق تولید و در نتیجه کاهش نرخ بیکاری و فقر شود که رفع تحریم‌ها و حل مشکل مراودات مالی در تجارت خارجی شرط لازم برای رونق بازار سرمایه و شرط کافی مدیریت مناسب این بازار و بازارهای رقیب (مسکن، پول و بانک، ارز و طلا) است، به گونه‌ای که ورود به این بازار برای دارندگان سرمایه‌های بزرگ و کوچک جذاب و فعالیت در آن سودآورتر از سایر بازارها باشد. با این وصف، درصورتی که در میان مدت، فکری برای رفع انبوه موانع تولید داخلی نشود، بعید نیست که حتی حل مشکل تحریم هم نتواند تحرک لازم را به بازار سرمایه به ارمغان بیاورد.
وی در انتها تاکید کرد: بخش عمده و اساسی مشکلات اقتصادی کشور داخلی و ناشی از سوءتدبیرها هستند و تحریم‌ها تنها شرایط را سخت‌تر کرده‌اند. با رفع تحریم، رونق تجارت کالا و خدمات و مراودات مالی با خارج، بخش قابل توجهی از مشکل تولیدکنندگانی که تولیدشان به تأمین کالاهای واسطه‌ای و سرمایه‌ای از خارج وابسته است و یا محصولاتشان به طور عمده صادراتی است، بیش از سایر تولیدکنندگان از رفع تحریم‌ها منتفع خواهند شد. با توجه به اینکه تعداد قابل توجهی از صنایع بزرگ همچون پتروشیمی‌ها، فولادی‌ها و خودروسازها مراودات تجاری بیشتری با خارج داشته و در بازار سرمایه نیز فعال هستند، می‌توان انتظار داشت که رفع تحریم‌ها شوک مثبتی به بازارهای سرمایه وارد کند.
رونق برجامی با اما و اگر
علی صادقین، اقتصاددان و استاد دانشگاه در رابطه با اثر رفع تحریم‌ها بر بازارسرمایه گفت: مذاکرات قرار است بر پایه طیفی از تحریم‌ها شکل بگیرد. چند بحث در خصوص تحریم‌ها وجود دارد که می‌تواند به شکل‌های مختلفی بر بازار سرمایه اثرگذار باشد، آزادسازی منابع بلوکه شده ارزی در کشورهای دیگر و نقل وانتقالات آن می‌تواند بر روی نرخ ارز موثر باشد و حتی ممکن است منجر به کاهش قیمت ارز و نزول آن به کانال ۲۰ هزار تومان شود که می‌تواند به صورت عام و خاص بر روی سهام دلاری محور و صادراتی اثرگذار باشد.
صادقین برداشتن تحریم‌های صادرات غیرنفتی از جمله در بخش پتروشیمی و فلزات اساسی را با اهمیت دانست و افزود: این اتفاق می‌تواند در خصوص صادرات به کمک به این دو گروه بیاید تا بستر مناسب‌تری برای صادرات این دو گروه فراهم شود. اما مهمترین قسمت تحریم‌ها کاهش ریسک سیاسی مالی اعتباری کشور است که می‌تواند به رشد درآمد شرکت‌ها کمک کند. این کارشناس اقتصادی گفت: در دوران تحریم شرکت‌ها مجبور به پرداخت هزینه‌های ثابت بالایی از جمله هزینه بیمه، حمل و همچنین هزینه‌هایی از جنس تخفیف‌های قیمتی گسترده بودند که با برداشتن تحریم می‌توانند شاهد کاهش قابل ملاحظه ای از هزینه‌های جانبی باشند.
علی صادقین معتقد است: بازار سرمایه در کوتاه مدت خیلی تحت تاثیر برداشتن تحریم‌ها و دیگر اتفاقات و تحولات سیاسی نیست، امروزه بازار سرمایه نیازمند نقدینگی است و دستیابی به نقدینگی نیز نیازمند اعتمادسازی است، به عقیده من در حال حاضر با افزایش قیمت دلار نیز رونق خاصی در بازار شکل نخواهد گرفت و به نظر می‌رسد بازار سرمایه در کوتاه مدت و میان مدت نیازمند اعتمادسازی، پول و حمایت جدی است. بنابراین برجام نمی‌تواند تاثیر خاصی بر بازار سرمایه بگذارد مگر اینکه یک باره شاهد حضور خودروسازان خارجی در کشور باشیم تا گروه خودرویی و بانکی تحت تاثیر این اتفاق شاهد تغییراتی باشند. وی در رابطه با تفاهم‌نامه ایران و چین نیز افزود: بر خلاف آنچه تحت عنوان قرارداد ایران و چین گفته می‌شود، هنوز تضمین اجرایی ندارد و مشخصات و جزئیات آن مشخص نیست اما می‌توان گفت که در صورت اجرایی شدن آن می‌تواند با ورود سرمایه‌های خارجی برای بخش‌های انرژی، حمل و نقل و حوزه‌های کامودیتی محور به ویژه بخش‌های
معادن مفید باشد.
شرایط خوب به شرط برجام
عظیم ثابت، کارشناس ارشد بازار سرمایه در رابطه با رفع تحریم‌ها و اثر آن بر بازار سرمایه گفت: برداشتن تحریم‌ها خبر خوشایندی است که منجر می‌شود فضای کسب وکار از شفافیت بیشتری برخوردار شود. در صوت شکل گیری برجام در خصوص مباحث صادراتی شرکت‌های صادارات محور گشایشی حاصل خواهد شد و دیگر می‌توانیم بدون مشکل به صادرات و دریافت وجه بپردازیم.
وی ادامه داد: یکی از مشکلاتی که کشور در این سال‌ها با آن دست و پنجه نرم می‌کرد، نبود سرمایه‌گذار خارجی بود، زمانی که فضا به سمت تعامل بیشتر کشور ما با دنیا پیش برود می‌توان منتظر بروز اتفاقات مثبت و کاهش ایران‌هراسی در دیگر کشورها بود که سرمایه‌گذاری بیشتر را برای ایران به دنبال دارد.
این کارشناس ارشد بازار معتقد است: ممکن است در راستای شکل گیری برجام چشم انداز رشد دلار مقداری محدود شود، هر چند طبق پیش‌بینی‌های کارشناسان دلار به زیر ۲۰ هزار تومان نخواهد رسید. بازار نیز با توجه به افت‌های اخیر، به نوعی افت خود را پیش خور کرده است اما شاید به دلیل افت قیمت دلار، بازار برای کوتاه مدت تحت فشار قرار بگیرد اما در نهایت یکی از ابهامات مهم بازار رفع خواهد شد و بازار به مسیر اصلی خود بازخواهد گشت.
عظیم ثابت افزود: از آنجایی که چشم انداز فعالیت شرکت‌ها و فعالیت‌های اقتصادی کشور بهبود خواهد یافت، شرایط خوبی پیش روی بازار قرار خواهد گرفت و فارغ از رفع ابهامات موجود در خصوص برجام این روند می‌تواند به کاهش هزینه‌های جانبی شرکت‌ها نیز کمک کند. وی در انتها یادآور شد: فارغ از برجام، یکی دیگر از ابهامات موجود در بازار، انتخابات ریاست جمهوری کشور است که تا دوماه آینده رفع خواهد شد، در نهایت تمام این عوامل منجر خواهد شد تا چشم انداز مبهم بازار بهبود یابد که با رفع تحریم‌ها شرایط خوبی برای میان مدت و بلند مدت بازار شکل خواهد گرفت.
منبع: هفته نامه اطلاعات بورس شماره ۳۹۶