صدای بورس، فاطمه حیدرپور؛ هسته معاملات که سال گذشته و همزمان با اوج گرفتن تعداد معاملات چندین بار دچار اختلال شده بود حالا روزهای آرامی را می‌گذراند. روزهای آرامی که بسیاری معتقدند تنها به دلیل ریزش‌های مکرر و خروج سهامداران اتفاق افتاده و اگر دوباره بازار جان بگیرد هسته باز هم با اختلال همراه خواهد بود. با روح الله دهقان، مدیرعامل شرکت مدیریت فناوری بورس تهران از آخرین خبرهای مربوط به خریداری و ارتقای هسته معاملات پرسیدیم که مشروح آن در ادامه می‌آید.
مشکلات هسته رفع شده و یا باید بازهم منتظر اختلال بود؟
اختلال سامانه معاملات بسته به صعود و نزول بازار نیست و تنها حجم تراکنش‌های انجام شده که در سامانه معاملات فعال است ممکن است مشکل‌ساز شود، به عبارتی در روزهای منفی بازار، با تعداد تراکنش‌های کمتر، احتمال مختل شدن، کاهش می‌یابد اما در روزهای مثبت با افزایش تراکنش‌ها، احتمال مختل شدن هسته وجود داشته که با افزایش ظرفیت، این مسئله از شهریور ماه سال ٩٩ برطرف شده است.
در حال حاضر در حال عیب‌یابی و رفع آن و توسعه ظرفیت هسته هستیم که با برگشت بازار به روزهای خوب، سامانه معاملات دچار اختلال نشود و به نحو احسن هسته معاملات بتواند به کار خود ادامه دهد. همانطور که می‌دانید بخشی از مشکلات که باعث اختلال در معاملات می‌شد مربوط به ظرفیت های سامانه معاملات و بخشی دیگر مربوط به شرکت‌های نرم‌افزاری بوده که عملیات سفارش‌گیری را از درگاه‌های آنلاین انجام می‌دهند.
یعنی مشکلات مربوط به ظرفیت پایین سامانه معاملات مرتفع شده ؟
بله، آن بخش از مشکلات که ناشی از ظرفیت‌های پایین سامانه معاملات بود که در صف‌های خرید یا فروش باعث ایجاد کندی‌هایی در سفارش‌گیری می‌شد، در شهریور ماه سال ۱۳۹۹ مرتفع شد و در حال حاضر نیز تیم فنی در حال بهبود بیشتر این ظرفیت‌ها هستند. علاوه بر فرایندهای داخلی، سامانه معاملات نیز با توجه به افزایش تعداد معاملات بسیار زمانبر شده بود که با توسعه‌های انجام شده، این فرایندها در حال حاضر در کمترین زمان ممکن انجام می‌شود. در حوزه سامانه پس از معاملات نیز توسعه های بسیار مؤثری بر روی سامانه انجام شده که حجم بالای معاملات، قابل پشتیبانی باشد. همچنین علاوه بر توسعه های انجام شده در سال گذشته در سال جدید نیز این توسعه‌ها ادامه خواهد داشت تا در صورت رونق بیشتر بازار سرمایه و افزایش تعداد معاملات، سرمایه گذاران با معضلات قبلی روبرو نشده و به راحتی بتوانند سرمایه گذاری مطمئنی داشته باشند.
در خصوص درگاه‌های آنلاین چطور؟
در حوزه درگاه‌های آنلاین و سامانه‌های نرم‌افزاری شرکت‌های کارگزاری نیز فرصت‌هایی ایجاد شده که این شرکت‌ها از فرصت پیش رو حداکثر استفاده را کرده و زیرساخت‌های خود را متناسب با رشد بازار ارتقاء خواهند داد. در زمان‌های رکود نسبی بازار، بهترین فرصت برای توسعه زیرساخت‌های حوزه فناوری اطلاعات است که فارغ از استرس‌های ناشی از بهره برداری پرفشار از سامانه‌ها، بتوان توسعه‌های مورد نیاز را ایجاد کرد. در رونق مجدد بازار شرکت‌هایی می توانند پیشرو باشند که در زمان رکود، زیرساخت‌های خود را توسعه دهند. در این حوزه باید مدنظر داشت که شرکت‌های کارگزاری نیز باید سرمایه‌گذاری بهتر و وسیع‌تری داشته باشند.
بیشتر بخوانید:
معاملات الگوریتمی بالاخره خوب یا بد؟!
برنامه‌ای هم روی تولید هسته معاملات داشتید؟
بله، علاوه بر تشخیص عیوب سیستم، بر روی تولید هسته معاملات داخلی نیز برنامه‌هایی تدوین شده است که در ماه‌های آینده نتایج آن اعلام می‌شود. از چند سال گذشته یک تیم از برترین متخصصان کشور در قالب یک شرکت مستقل در حال فعالیت هستند که با بررسی و بکارگیری تکنولوژی‌های روز دنیا بتوانند یک سامانه معاملات داخلی تولید کنند. حوزه تکنولوژی‌های مرتبط با سامانه معاملات از پیشرفته‌ترین حوزه‌های مرتبط با فناوری اطلاعات است که در حال حاضر در داخل کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد. از اوایل سال ۱۳۹۹ تعاملات نزدیکی بین تیم تولید کننده سامانه و تیم بهره‌بردار سامانه ایجاد شده است تا نیازمندی‌های کسب و کار بازار سرمایه به این تیم منتقل شده و تولید سامانه به مراحل نهایی خود برسد.
پیش بینی می‌کنید چه زمانی نتیجه نهایی حاصل شود؟
با پیش‌بینی‌های انجام شده روال تولید فاز ۱ سامانه در اواخر تیرماه سال جاری به پایان خواهد رسید و در صورت موفقیت‌آمیز بودن تست‌های مدنظر در تیم بهره‌بردار، این سامانه می‌تواند بخشی از معاملات بازار را برعهده گیرد. در مراحل بعدی توسعه‌های بیشتر این سامانه ادامه خواهد داشت تا بتواند نیازمندی‌های بیشتری را پوشش داده و به استانداردهای یک سامانه جامع نزدیکتر شود.
اگر هسته بومی به بهره برداری برسد، آیا هسته بومی قابلیت اجرا شدن بر روی هسته قبلی ( اتوس ) را دارد؟
سامانه معاملات بومی، سامانه معاملاتی مستقل است و به موازات سامانه فعلی اجرا خواهد شد. به‌صورتی که برخی از نمادهای معاملاتی می‌توانند به سامانه جدید منتقل شوند.
مبحث خرید هسته جدید معاملات هم مطرح بود، به کجا رسیده است؟
خرید هسته معاملات بسته به کاهش تحریم‌ها یا لغو آن خواهد بود. با توجه به برند قبلی هسته معاملات که از یک شرکت فرانسوی بود، برای خرید هسته جدید، با نگاهی به شرایط و موقعیت‌های فنی سامانه‌های مختلف و نزدیک بودن به نیازهای بازار سرمایه، در حال بررسی شرکت‌های مرتبط هستیم. شرکت‌های ارائه دهنده سامانه معاملات در دنیا از تنوع بالایی برخوردار نیستند خصوصاً اینکه با توجه به ابعاد بازار سرمایه ایران، نمی‌توان به سراغ شرکت‌های رده پایین رفت و قاعدتاً باید شرکت‌های تزار اول را مدنظر قرار داد. در حال حاضر ارائه لیست از این شرکت‌ها و یا شرایط آنها مقدور نیست اما تیم مدیریتی و فنی تمام تلاش خود را برای دسترسی به بهترین گزینه ممکن بکار می‌گیرد.
ظرفیت هسته معاملات چند معامله در روز است و سقفی دارد؟
هر سامانه نرم‌افزاری که تولید می شود دارای یک ظرفیت اسمی است و تا تعداد مشخصی تراکنش را می تواند پشتیبانی کند. این ظرفیت در طراحی سامانه بسیار مؤثر بوده و عناصر زیادی از سامانه براساس این ظرفیت اسمی طراحی و بکارگیری می‌شوند. سامانه معاملات هم از این قانون مستثنا نبوده و دارای یک ظرفیت اسمی و سقف تعداد تراکنش است و شرکت تولید کننده، کارایی سامانه تا سقفی مشخص را مورد تضمین قرار می‌دهد. سامانه معاملات در نسخه اولیه خود در حدود ۶۰۰ تراکنش در ثانیه را پشتیبانی می‌کرد اما در نسخه به‌روز شده، این سامانه حدود ۱۲۰۰ تراکنش در ثانیه را پشتیبانی می‌کند و در حال حاضر با توسعه‌های انجام شده روی سامانه در حدود ۶۰۰۰ هزار تراکنش در ثانیه می‌تواند در سامانه معاملات انجام شود. در برخی روزهای زمستان سال گذشته که بازار از رونق نسبی برخوردار بود سامانه معاملات بیش از ۲.۵ میلیون معامله در یک روز را پشتیبانی کرده که با توجه به این رقم، هسته معاملات به خوبی کار خود را انجام داده است.
با توجه به صحبت‌های رئیس سازمان بورس در ایجاد زیرساخت‌های مناسب برنامه ای برای تحقق این مهم دارید؟
سازمان بورس و اوراق بهادار موضوع توسعه زیرساخت‌های مرتبط به فناوری اطلاعات را به شرکت مدیریت فناوری بورس واگذار کرده است تا این شرکت به‌عنوان بازوی تخصصی بازار سرمایه و بورس‌ها بتواند اقدامات لازم را به انجام رساند. با توجه به اقدامات انجام شده می‌توان گفت که در توسعه بسیاری از این زیرساخت‌ها موفق بوده‌ایم. در حال حاضر بخشی از توجهات بر روی زیرساخت سامانه‌های نظارتی است که در حوزه نظارت هم بتوانیم بهترین خدمات را ارائه دهیم. در حال حاضر سامانه های نظارتی متعددی در بازار سرمایه در حال استفاده می باشد که بنا به نیازهای ناظر بازار در هر حوزه ای کارکردهای مختص به همان حوزه را ارائه می دهد. برای مثال سامانه " آرامیس "برای نظارت به لحظه فعالیت‌های معامله گران، سامانه "بیدار" به‌عنوان مخزن داده و تاریخچه معاملات برای گزارش‌گیری‌ها و استخراج اطلاعات معاملات، سامانه " ارس" برای استخراج روابط سهامداری و سامانه "نهان" برای ایجاد هشدارهای مورد نیاز ناظران بازار در حال استفاده است. همه سامانه‌های نظارتی بنا به افزایش تعداد معاملات توسعه‌های متعددی در سال ۱۳۹۹ داشته اند تا بتوانند ابزارهای نظارتی مناسبی را برای ناظران فراهم کنند. در سال پیش رو نیز به‌روزرسانی زیرساخت‌های سخت افزاری سامانه‌های نظارتی و نیز تأمین نیازمندی‌های در حال گسترش این سامانه ها در دستور کار قرار دارد. علاوه بر این شرکت مدیریت فناوری بورس با بررسی سامانه‌های نظارتی موجود در بورس‌های مطرح، در حال تولید سامانه جامع نظارتی است.