اگر برای شما هم سوال شده است که بورس انرژی چیست و چه کاربردی دارد باید بگوییم شرکت بورس انرژی (سهامی عام) بر طبق قانون بازار اوراق بهادرا کشور مصوب آذرماه ۱۳۸۴ مجلس شورای اسلامی ایران، تاسیس شد و سپس در تاریخ ۱۳۹۱/۰۴/۱۷ در اداره کل ثبت شرکت‌ها و موسسات غیر تجاری به ثبت رسید.
فعالیت‌های عملیاتی بورس انرژی در حیطه انجام معاملات نقدی، قرارداد سلف موازی استاندارد، قراردادهای آتی و اختیار معامله و به جهت برطرف کردن نیازهایی نظیر خرید و فروش منابع انرژی، تامین نمودن منابع مالی برای تولیدکنندگان و همین طور تامین منابع انرژی برای مصرف‌کنندگان و توزیع‌کنندگان، از ابتدای خرداد ماه همان سال آغاز شد. در صورتی که با نوع قرارداد های سلف آشنایی ندارید می توانید مقاله " قرارداد سلف چیست؟ " را مطالعه نمایید.
دلایل راه‌اندازی بورس انرژی
ایران با عنوان یکی از بزرگترین و شناخته‌شده‌ترین کشورهای موجود در زمینه تولید نفت و گاز و همچنین دارنده یکی از بزرگترین منابع و ذخایر هیدروکربوری در سرتاسر جهان شناخته می‌شود. از طرف دیگر با در نظر گرفتن رویکرد مطرح در سند چشم انداز ۱۴۰۴ جهت مرتفع‌سازی و توسعه جایگاه جمهوری اسلامی ایران به کشور اول منطقه از نظر اقتصادی، سیاسی ، علمی و … الزام بر ایجاد بازاری متشکل برای کشف قیمت و معامله نفت تحت عنوان یک کالای فوق استراتژیک در منطقه، بسیار بیشتر از گذشته احساس می‌شود و در واقع همین موضوع منجر به طرح قیمت گذاری نفت در داخل کشورمان شد .
از آن جا که یکی از شفاف‌ترین و بهترین مکانیزم‌های قیمت گذاری محصولات، عرضه آن ها در بازار معاملات بورس انرژی است. در ابتدای دهه ۸۰ ایده تاسیس بازار بورسی جهت انجام معاملات نفت در طی یک فرآیند مشترک در بین وزارتخانه‌های نفت و اقتصاد شکل گرفت. در فاز اول جهت محقق شدن این ایده در انتهای بهمن ۱۳۸۶ مبادلات فرآورده‌های نفت و پتروشیمی در همه ابعاد بازار سرمایه شروع شد.
از طرفی با وجود زیرساخت‌های وجود داشته در صنعت برق ایران که آن را از کشورهای منطقه نیز متمایز می‌کند، همزمان با فعالیت‌ها به دنبال شکل گیری بورس نفت، الزام بر راه اندازی بازار بورس برق در ادامه رشد و توسعه بازار برق ایران احساس شد. در خرداد ماه سال ۸۷شورای عالی بازار بورس با تاسیس بورس برق موافقت نمود. در این حین با ایجاد بازاری منسجم جهت در بر گیری همه کالاهای از خانواده انرژی و تشکیل بازار بورسی واحد و جامع جهت معاملات انواع حامل‌های انرژی پیشنهاد گشت.
ماموریت سازمانی و اهداف بورس انرژی
ماموریت سازمانی: تشکیل بازاری شفاف، با کارایی زیاد، به همراه ویژگی نقد شوندگی و همچنین رقابت پذیری بالا، برای برطرف کردن انحصار و علاوه‌بر این کشف عادلانه قیمت حامل‌های انرژی.
اهداف
- تبیین، تحکیم و ارتقاء جایگاه به همراه کارکردهای بازار بورس انرژی برای ذینفعان
- بکارگیرفتن راهکارهای موثر برای حفظ سلامت بازار و همچنین صیانت ازحقوق ذینفعان
- طراحی ابزارها و محصولات نوین با در نظر گرفتن نیازهای ذینفعان و همچنین اقتضائات محیطی
- تجهیز بهینه منابع فیزیکی به همراه توسعه مستمرسرمایه های انسانی
- ارزش آفرینی و همچنین تامین منافع موجود سهامداران
- همکاری و تعامل تاثیر گذار با نهادهای فعال در بازارهای مالی
بازارهای بورس انرژی
بورس انرژی برخوردار از سه نوع بازار عمده فیزیکی، مشتقه و فرعی است. بازار فیزیکی در اصل در برگیرنده سه تابلوی برق، نفت و گاز و همچنین تابلوی سایر حامل‌های انرژی می‌شود و بازار مشتقه نیز متشکل از سه تابلوی قرارداد سلف موازی استاندارد، قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله است.
انواع بازارهای برق (از نظر کالا)
- بازار انرژی
- بازار خدمات جانبی
- بازار انتقال
بازار انرژی : بازار معاملات بورس انرژی که در آن معاملات برق در اصل همان معاملات توان ظاهری برق است. اگرچه امید است تا در فازهای آتی بازار انتقال و خدمات جانبی هم در این بورس صورت پذیرد.
بازار خدمات جانبی : در اصل خود بازار توان راکتیو و همچنین خدمات رزرو، به همراه ظرفیت و سایر خدماتی که جهت نگهداری توان ظاهری در شبکه مورد نیاز است.
بازار انتقال : بازاری است که در آن اغلب خدمات انتقال انرژی الکتریکی برای معامله در دسترس است.
انواع بازارهای برق (از نظر زمانی)
-
بازار سلف
قراردادی است که طی آن خریدار و فروشنده کالا برای زمان تحویل مشخص در آینده و میزان معینی از کالا به قیمت تمورد تفاهمشان به اشتراک نظر می‌رسند. این مدل از بازار اغلب قرار است در بازار بورس انرژی ایران نیز به زودی راه اندازی گردد.
-
بازار روز بعد
در بیشتر بازارهای برق جهت تولید و مصرف در ساعات روز بعد، اغلب برنامه ریزی می‌شود که این گونه بازار در ایران به "بازار روز فروش" مشهور است.
-
بازار لحظه‌ای
با در نظر گرفتن تغییرات سمت بار و همچنین سمت تولید تشکیل تعادل در بازه‌ها زمانی اغلب کمتر از یک ساعت هم الزامی است. در بازار بورس و انرژی در فاز نخست قرار است تا معاملات سلف برق به عنوان "سلف موازی استاندارد" شکل پذیرد و معاملات برق نیز از سه روز جلوتر به بعد از این زمان امکان پذیر است و معاملات بازار روز بعد و همین طور بازار لحظه‌ای در حال حاضر در بازار بورس و انرژی مورد بهره‌برداری قرار نخواهد گرفت.
نحوه معامله در بورس انرژی
مشتریان معاملات بورس انرژی شامل خریداران و همچنین فروشندگان وظیفه دارند که پیش از انجام معاملات در بازار بورس اقدام به گرفتن کد بورسی نمایند. در این باره در مقاله " دریافت کد بورس " بطور کامل به آن پرداخته ایم
فرآیند ثبت نام در بورس انرژی به این صورت است
متقاضیان ثبت نام در بورس انرژی با مراجعه به شرکت مدیریت شبکه برق ایران، فرم داده شده را تکمیل می‌کنند و ممهور «معرفی نامه برای درخواست کد خاص جهت معاملات برق در بورس انرژی» را از آن شرکت دریافت می‌کنند. بعد با تکمیل فرم‌های ذیل:
- احراز هویت مشتری
- درخواست کد معاملاتی
- بیانیه ریسک ( موجود در دفاتر شرکت‌های کارگزاری و همچنین بخش بازارها فرم‌ها در وبسایت شرکت بورس انرژی)
پس از ثبت نام در بورس انرژی نسبت به اخذ کد معاملاتی از راه شرکت‌های کارگزاری ( درباره بهترین کارگزاری های بورسی بطور مفصل در مقاله ای صحبت کرده ایم ) که مجوز فعالیت را نیز دارند، در بورس انرژی اقدام می‌کنند. لازم به ذکر است متقاضیان می‌بایستی تا در موعد مراجعه به شرکت‌های کارگزاری، مدارک و اطلاعات درج گشته در بند ب ماده ۲۱ دستورالعمل معاملات کالا و اوراق بهادار در بردارنده کالا در بورس انرژی برخوردار از موارد ذیل را برای ارائه به همراه خود داشته باشند:
- اطلاعاتی درباره اساسنامه، شناسه ملی، شرکتنامه، آگهی روزنامة رسمی درباره تأسیس و همچنین آخرین تغییرات آن، آگهی آخرین تغییرات مدیران و صاحبان امضای مجاز، ترکیب سهامداران، مالکان یا شرکاء بالای ده درصد، مؤسسان، اعضای هیأت مدیره و مدیرعامل، بازرسان، حسابرسان ونشانی اقامتگاه آن‌ها.
- اطلاعاتی درباره حساب بانکی مرتبط بامعاملات کالا یا اوراق بهادارمبتنی بر کالا؛
- اطلاعات درباره حجم معاملات پیشین؛
- اصل مدرک شناسایی صاحبان امضای مجاز که عبارتند از شناسنامه وکارت ملی وکپی مصدق کلیه صفحات مدارک ذکر گشته.
بعد از دریافت نمودن کد معاملاتی مشتریان این توانایی را دارند تا اقدام به معامله کنند. برای انجام معاملات، مشتریان وظیفه دارند پیش از شروع تالارهای بورس انرژی، سفارشات خریدشان را به کارگزار ارسال کنند.
سفارش‌های برق مشتمل بر چهار قسم است
- بار پایه
- کم باری
- میان باری
- پرباری
موعد بازگشایی و سررسید قراردادها
- روزانه : سه روز قبل
- هفتگی : سه هفته قبل
- ماهانه : یک ماه قبل
- فصلی : یک فصل قبل
- سالیانه : یکسال قبل
و در آخر...
اکنون به خوبی می دانید بورس انرژی چیست و همان طور که بیان شد، بورس انرژی جهت برطرف کردن نیازهایی نظیر خرید و فروش منابع انرژی، تامین نمودن منابع مالی برای تولیدکنندگان و همچنین تامین منابع انرژی برای مصرف‌کنندگان و توزیع‌کنندگان، از ابتدای خرداد ماه همان سال آغار شد. از آن جا که یکی از شفاف‌ترین و بهترین مکانیزم‌های قیمت گذاری محصولات، عرضه آن ها در بازار معاملات بورس انرژی است. در ابتدای دهه ۸۰ ایده تاسیس بازار بورسی جهت انجام معاملات نفت در طی یک فرآیند مشترک در بین وزارتخانه‌های نفت و اقتصاد شکل گرفت. در فاز اول جهت محقق شدن این ایده در انتهای بهمن ۱۳۸۶ مبادلات فرآورده‌های نفت و پتروشیمی در همه ابعاد بازار سرمایه شروع شد.