بورس کالا چیست؟
در بازار بورس کالا اغلب کالاهای فرآوری نشده و خام نظیر فلزات، پنبه، گندم، برنج و… مبادله می‌شوند. یکی از ویژگی‌های این بازار، وجود نهادهای تنظیم‌کننده و نظارتی در بازار است که کلیه مصرف‌کنندگان، تولیدکنندگان و تجار کالا با وجود این نهادها، از امتیازات قوانین و مقررات حاکم بر بازار بورس را شامل می‌شوند.
روند پیدایش و تکامل بورس کالا در جهان
بررسی جریان رویش و توسعه بورس‌های کالا در سراسر جهان حکایت از آن است که این نوع بازارها در زمینه اقتصاد کشورها از قرن ۱۹ به این سو در پی پاسخ‌گویی به بعضی از نیازهای اقتصادی و در تعدادی موارد رفع بعضی تنگناها و موانع در بازار کالاهای گوناگون بوده است. در اصل نارسایی‌های موجود در بازارهای سنتی در نوع نوسانات دروغین و نبود شفافیت در کشف قیمت و همین طور عدم وجود تضمین‌های مورد نیاز برای معامله‌گران از ویژه‌ترین علل راه‌اندازی بورس‌کالا در کشورهای مختلف جهان بوده است.
در چنین شرایطی وجود بورس کالا و بورس انرژی و بهره‌برداری از ابزارهای مشتقه به بوجود آمدن یک نظام مدون برای معامله و توزیع کالاها در سایر کشورهای گوناگون منجر شده و راه نفوذ عامرانه به بازارهای جهانی را برای کشورها آسان فراهم کرده است. به همین خاطر در حال حاضر صدها بورس کالایی پیشرفته در سرتاسر دنیا برپا است که از کهن‌ترین آن‌ها می‌شود به بورس مشهور و تجاری شیکاگو با 170 سال سابقه کاری و دیرینه، بورس فلزات لندن با 130 سال سابقه د راین زمینه، بورس کالای نیویورک، بورس کالای توکیو، بورس کالای شانگهای، بورس کالای هند اشاره کرد.
چه کسانی به بورس کالا مراجعه می‌کنند؟
گروه نخست افرادی هستند که تمایل دارند از ریسک نوسان کاذب قیمت‌ها مصون باشند. در اصل بورس کالا تحت عنوان عاملی تاثیرگذار جهت کاهش ریسک تولیدکنندگان کالا و مصرف کنندگان عمده در بازار محسوب می‌گردد. گروه دوم بر خلاف گروه نخست، از نوسانات قیمت بهره‌برداری نموده و سود بورس کالا خود را حداکثر می‌کنند. در بازار بورس کالا، این گروه به اسم سوداگران (Speculator) نیز شناخته می‌شوند. توجه داشته باشید برای ورود به این بازار نیز نیاز به کد بورس می باشد و متقاضی باید نسبت به دریافت کد بورس برای خود اقدام نمایید. جهت دریافت اصلاعات بیشتر می توانید به آدرس اینترنتی آن مراجعه نمایید.
بورس کالا در ایران
در راستای محقق سازی اهداف برنامه سوم و چهارم توسعه که برابر با آن‌ها شورای عالی بورس وظیفه دارد تا به راه‌اندازی و توسعه بورس کالا ایران بپردازد، بورس فلزات در شهریور ماه سال 1382 (اولین بورس کالایی در کشور ایران) و بورس کالای کشاورزی در شهریور ماه 83 شروع به فعالیت کردند.
بر طبق قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران و همچنین با تصویب نمودن شورای عالی بورس، شرکت بورس کالا ایران در آذر ماه 1385 با ترکیب نمودن بورس فلزات و همین طور بورس کالا ایران در بخش کشاورزی پدیدار گشت و بعد از پذیره‌نویسی و همچنین برگزاری مجمع عمومی، از مهر ماه سال 86 کار خودشان را تحت نظر سازمان بورس و اوراق بهادار کشور شروع کرد. قابل ذکر است ارکان شرکت بورس کالای ایران در حال حاضر در بر گیرنده «مجمع عمومی»، «هیئت مدیره»، «مدیرعامل»، «بازرس/حسابرس» است.
مهمترین اهداف بورس کالا
- ایجاد بازاری منسجم، سازمان یافته و قانونی جهت تسهیل معامله یا داد و ستد نقدی و آتی کالا ، که در آن اغلب قیمت‌ها به شکل شفاف و در تقابل آزاد عرضه و تقاضا ظهور می‌یابد.
- سامان دهی بازار کالاهای ویژه همچون کالای فلزی کشاورزی ، انرژی و پتروشیمی از روش مکانیزم اجرائی نظارت کننده بر تعهدات و همین طور منافع طرفین معامله.
- کشف قیمت کلیه کالاها برطبق تعامل و تقابل عرضه و تقاضا و همچنین نیاز موجود در بازار.
- حذف کلیه واسطه‌گری‌ها و همین طور واسطه‌های غیرضروری در کلیه معاملات انجام شده و خرید و فروش مستقیم بین کلیه فروشنده‌ها و خریدارها.
- کاهش نوسانات مخل در بازار و توانایی انتقال ریسک.
- کاهش ریسک موجود بین فروشنده و شخص خریدار به خاطر اجرای عملیات از روش اتاق پایاپای.
- توانایی انجام کلیه معاملات نقدی و همچنین آتی کالا با کمک‌گرفتن از ابزارهای مناسب .
- آماده‌سازی تسهیلات مالی جهت معامله و خرید و فروش.
- تحلیل آماری شرایط بازار و نحوه ارائه خدمات مشاوره برای پیش‌بینی نوسانات حاکم بر بازار کالاها به جهت کمک به طرفین معاملات شکل پذیرفته در برنامه‌ریزی‌ها و به ثمر رساندن به موقع تعهدات.
- حرکت از یک بازار سنتی در جهت بازاری مدرن برای سرمایه‌گذاری و معامله کالا و تعامل بهتر و قوی‌تر با بازارهای بین‌المللی.
- بهره‌برداری از مکانیزم فروش قرارداد سلف برای کسب نقدینگی به خاطر بنگاه‌های تولیدی
- کمک گرفتن از مکانیزم معاملات آتی برالی کاهش ریسک بازار و همچنین رونق بخشیدن به کلیه بازارهای کالایی و حفظ منافع تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان.
قراردادهای قابل معامله در بورس کالا
همه داد و ستدها و معاملات در بورس کالا به شکل قراردادهای استاندارد صورت می‌پذیرد. به شکل ویژه، قراردادهای زیر برای داد و ستد هر نوع از کالایی وجود دارد:
- قرارداد نقدی
- قرارداد سلف
- قرارداد نسیه
- قرارداد آتی
- قرارداد اختیار معامله
- قراردادهای صلح
- قراردادهای خاص موضوع ماده ۱۰ قانون مدنی
- قراردادهای معاوضه
شرایط قراردادهای قابل معامله در بورس کالا
در انعقاد هر نوع از قراردادهای بیان شده موارد زیر بایستی مشخص شود:
- ویژگی کالاها و نوع قرارداد مورد معامله
- مقدار و میزان کالای مورد معامله
- واحد اندازه‌گیری و شمارش کالای مورد معامله
- زمان و ساعت معامله (روز و ساعت)
- استانداردهای مورد نیاز و ابعاد کالا
- موعد تحویل
- استاندارد کالا حین تحویل و نوع بسته بندی آن
- محل تحویل یا انبار
- واحد پول
مزایا و معایب معامله در بورس کالا
- نخستین مزیت بورس کالا برقراری اطمینان در بین طرفین معامله است. هیچ گونه معامله‌ای بدون شکل‌گیری اطمینان در طرفین یا شکل نمی‌پذیر یا برخوردار از ریسک بسیار بالایی است، ولی این ویژگی اطمینان حاصل چیست؟ نخست کالایی که در بورس کالا برای عرضه قرار می‌گیرد بایستی تا مراحلی را طی نماید که حکایت از اصالت این کالا است. در ثانی فروشنده یا شخص عرضه‌کننده از لحاظ اصالت کالای خریداری شده مورد تایید قرار می‌گیرد. به همین جهت است که عامل انجام و سازمان یافتگی در این بازار وجود دارد. ثالثا پرداخت وجه و تسویه کالای معامله شده بدون هیچگونه نگرانی برای خریدار و همچنین فروشنده از راه اتاق پایاپای صورت می‌پذیرد. پس ریسک پرداخت و همچنین تسویه وجوه هم در این حالت وجود نخواهد داشت.
- ویژگی دیگر بورس کالا و صورت پذیرفتن معامله در آن کشف قیمت است. در بورس کالا کشف قیمت بر طبق عرضه و تقاضا صورت می‌پذیرد. بورس منجر می‌گردد بازارهای ناکارآمد، به شکلی کارآمد شوند و کشف قیمت بر طبق رقابت بین تعداد متعددی عرضه‌کننده و خریدار صورت می‌پذیرد. اگر هم هر عاملی بر قیمت کالا تاثیرگذار باشد در این بازار اثر خودش را به شکل قیمت و به شکل شفاف نشان می‌دهد.
- ویژگی دیگر بورس کالا شفافیت است. در این بازار عمدتاً تعداد خریداران و همچنین فروشندگان و قیمت‌های پیشنهادی هر کدام و همچنین قیمت‌های مورد معامله به شکل شفاف در مقابل دید کلیه افراد قرار می‌گیرد و همچنین اسناد و مدارک صادر شده مبنی بر خرید و فروش کالا در بازار نیز از اصالت کافی برخوردار است. در بورس کالا نمی‌شود معاملات را به شکل صوری انجام داد یا حتی قیمت‌ها را به شکلی دستکاری کرد، به همین خاطر عنصر شفافیت اطمینان افراد را جلب می‌کند.
و در آخر...
اکنون که با بورس کلا و سود بورس کالا به خوبی آشنا شده اید باید بگوییم معامله در بورس کالا برخوردار از یک سری از محدودیت‌هایی هم است که در زیر شرح داده شده است.
- افرادی این توانایی را دارند تا از بورس کالا، کالا خریداری نمایند که حجم خریدشان در اصل از حد معینی به طور مثال 20 یا 110 یا 220 تن در رینگ‌های گوناگون مطرح شده کمتر نباشد.
- بعضی کالاها در بورس کالا اغلب مواقع به صورت سبد عرضه می‌گردد و توانایی انتخاب برای خریدار در این حالت وجود ندارد.
- افرادی که به دنبال عدم شفافیت هستند و این امر را نمی‌پسندند، انجام معامله در بورس کالا را دوست ندارند، این‌ها افرادی هستند که به دنبال فرار مالیاتی هستند.