گلشن بابادی - تلاش سازمان بورس در راستای بین‌المللی شدن بازار سرمایه ایران یکی از اهدافی است که در سال‌های اخیر بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است.
از سال‌ها پیش سازمان بورس با اخذ تصمیماتی، قصد دارد پای سرمایه‌گذار خارجی را به بورس ما باز کند و به تازگی در جدیدترین تصمیمات متولیان بازار برای رفع مشکلاتی که ماه‌هاست گریبان‌گیر بازار شده قصد دارند ورود سرمایه‌گذار خارجی را از طریق اعطای اقامت در برابر خرید میزان مشخصی سهام تسهیل کنند. سازمان بورس در جدیدترین بسته حمایتی که برای رونق، توسعه و حمایت از بازار سرمایه صادر کرده، مشوق‌هایی را نیز برای سرمایه‌گذاری خارجی در نظر گرفته است. از جمله گرفتن اقامت ۵ ساله در برابر سرمایه‌گذاری حداقل مبلغ ۲۵۰ هزار دلار یا معادل آن به ارزهای دیگر در بازار سرمایه کشور.
در حالی که بازار سرمایه ما در اقیانوسی از صف‌های فروش غرق شده و هر بار هر تصمیم، خبر یا اقدام حمایتی بیش از پیش بازار را در این اقیانوس فرو می‌برد و برخلاف حمایت‌های صورت گرفته همچنان حال و روز خوشی ندارد، آیا می‌توان سرمایه‌گذار خارجی را به ورود و سرمایه‌گذاری در این بازار قفل در صف‌های فروش تشویق کرد؟
با در نظر گرفتن این مسئله که موانع و مشکلات اساسی سر راه سرمایه‌گذاری خارجی‌ها در اقتصاد کشور (نه تنها بازار سرمایه) به دلیل وجود تحریم‌ها و محدودیت‌های مختلف در زمینه نقل و انتقالات بانکی و غیره وجود دارد، تسهیل سرمایه‌گذاری خارجی در شرایط فعلی کار آسانی به نظر نمی‌رسد. مشکلات زیرساختاری موجود در شالوده اقتصاد کشور از یک سو و موانع حاصل از تحریم‌ها و بسته بودن فضای بین‌المللی بر روی اقتصاد ما از سوی دیگر سرمایه‌گذاری خارجی در کشور به ویژه بازار سرمایه را با دشواری‌های بسیاری روبه‌رو کرده است.
فرار سهامدار داخلی تشویق سهامدار خارجی
مجید کاظمی، فعال بازار سرمایه نیز در خصوص موانع جذب سرمایه‌گذاری خارجی و تشویق سرمایه‌گذاری خارجی‌ها به منظور اخذ اقامت در برابر خرید سهام گفت: یکی از موانع جذب سرمایه‌گذار خارجی را در شرایط فعلی باید نبود امنیت سرمایه‌گذاری
دانست.
در حقیقت سرمایه‌گذاران همواره به فکر سرمایه‌گذاری در بازاری مطمئن و امن هستند. در حال حاضر سرمایه‌گذاران داخلی ما به دلیل از دست رفتن اعتماد نسبت به بازارسرمایه قصد خروج از این بازار را دارند، به همین دلیل به نظر جذب سرمایه‌گذار خارجی و ترغیب خارجی‌ها برای ورود به بازار سرمایه در شرایط فعلی خیلی
کار آسانی نباشد.
این کارشناس ادامه داد: برخی تصمیمات غلط و بی‌تدبیری‌ها بازار را از روند طبیعی خود خارج کرده است. از زمان رونق بازار تصمیمات یک شبه در بازار سرمایه نیز باب شده است. در حقیقت روند تصمیم‌گیری‌های خلق‌الساعه و تغییر مکرر همین تصمیمات از زمان صعود شاخص شروع شد، یک روز قیمت‌گذاری زنجیره فولاد، روز بعد دامنه نوسان نامتقارن و بسیاری موارد دیگر. موضوع مهم این است که اتفاقات و تصمیمات این چنینی سرمایه‌گذار را از بازار فراری می‌دهد. نبود ثبات رویه در تصمیم‌گیری‌ها اعتماد را از بین می‌برد و اعتماد و امنیت نیز مسئله بسیار مهمی برای سرمایه‌گذار خارجی محسوب می‌شود.
کاظمی با اشاره به این مسئله که برخی بخشنامه‌ها صبح ابلاغ و بعدازظهر لغو می‌شود و تمامی این موارد در نبود رغبت برای سرمایه‌گذاری توسط خارجی‌ها دخیل است، گفت: آیا می‌توان از بازاری که ماه‌هاست در صف‌های فروش قفل شده‌است و سهامداران داخلی عطای ماندن در آن بازار را به لقایش بخشیده‌اند و قصد خارج شدن از آن را دارند، انتظار جذب سرمایه‌گذار خارجی را با تمامی موانع و مشکلات سر راه ورود سرمایه‌گذار خارجی داشت؟
موانع ورود سرمایه‌گذاری خارجی
در گفت‌وگو با رامین ربیعی؛ مدیرعامل گروه مالی فیروزه در خصوص امکان اخذ اقامت ۵ ساله توسط سرمایه‌گذاری خارجی‌ها در بازار سرمایه و موانع سر راه سرمایه‌گذاری خارجی مطرح شد:
- امکان سرمایه‌گذاری خارجی‌ها در بازار سرمایه را در شرایط فعلی چطور ارزیابی می‌کنید؟
سرمایه‌گذاری خارجی در بورس ما با مشکلات عملیاتی و زیرساختی فراوانی همراه است. فرض کنید در همین لحظه یک سرمایه‌گذار خارجی قصد سرمایه‌گذاری در بورس ما را داشته باشد که در اولین گام یکی از این مشکلات عملیاتی را باید گرفتن کد بورسی توسط این افراد از راه دور دانست که بسیار فرآیند دشواری محسوب می‌شود. هرچند می‌توان در نهایت با مشکلات موجود در این فرآیند موفق به دریافت کد بورسی شد، اما پس از گرفتن کد بورسی موانع دیگری نیز سر راه این سرمایه‌گذار است. چرا که باید پیچیدگی‌های ارسال پول به ایران را نیز در نظر داشت. در حقیقت اگر سرمایه‌گذاری بخواهد ارسال پول را توسط شبکه صرافی انجام دهد باید حسابی وجود داشته باشد که در ایران این پول را دریافت کند. برای دریافت این پول توسط کارگزاری‌ها از صرافی‌ها به این دلیل که دریافت آن توسط کارگزاری‌ها آن‌ها را نیز با مشکلات مالیاتی مواجه خواهند کرد، مشکلات و موانعی وجود دارد. به همین دلیل سرمایه‌گذاران نمی‌توانند اقداماتی نظیر ارسال پول را به راحتی انجام دهند. با توجه به تمامی این مسائل واضح است که فرآیند انتقال پول به ایران هنوز حل نشده و راه‌حلی برای آن پیدا نشده است.
- اگر فرض کنیم راهکارهایی برای انتقال پول سرمایه‌گذار خارجی به کشور ارائه شود،آیا تمامی مشکلات حل خواهد شد؟
خیر، اگر حتی بتوان مشکلات ارسال پول را به کشور برای سرمایه‌گذاران خارجی حل کرد، گرفتن سود سهام، گرفتن سود اوراق مشارکت در حساب بانکی آن‌ها و مسائل این چنینی تقریبا غیرممکن است و پولشان قفل خواهد شد.
- اگر این مشکلات را از طریق راه‌اندازی حساب بانکی در ایران رفع کنند، چطور؟
اگر قصد داشته باشند که در ایران حساب بانکی ایجاد کنند باید به ایران آمده و با مراجعه به یک یا دو بانک محدود که با گذرنامه نیز امکان‌پذیر است، اقدام به باز کردن حساب کنند که این فرآیند نیز برای سرمایه‌گذار دشوار است. - آیا اخذ اقامت ۵ ساله می‌تواند برای بخشی از سرمایه‌گذاران انگیزه ایجاد کند؟
ممکن است موضوع اقامت ۵ساله برای برخی انگیزه ایجاد کند ولی توانایی مرتفع کردن سایر مشکلات را نخواهد داشت.
- چرا تا به حال آن‌طور که انتظار می‌رود، شاهد جذب سرمایه‌گذار خارجی در اقتصاد کشور نبوده‌ایم؟
دلیل اینکه چرا جذب سرمایه‌گذار خارجی را به شکل موفقی در کشور نداشتیم را باید مسائل ناشی از تحریم و به علاوه ساختارهای اقتصادی کشور دانست که به درستی آن‌ها را طراحی نکرده‌ایم نه این که سرمایه‌گذاران خارجی می‌توانند اقامت بگیرند یا خیر، مسئله مهم ساختار اقتصادی ماست.
- آیا گرفتن اقامت توسط خارجی می‌تواند منفعتی برای بازار سرمایه داشته باشد؟
بله، اگر به لیست سرمایه‌گذاران خارجی حقیقی بورس تهران نگاهی بیندازیم متوجه می‌شویم که تعداد زیادی از این افراد تبعه افغانستان، لبنان، کویت و برخی کشورهای منطقه هستند که شاید اقامت ایران برای آن‌ها جذاب باشد. نکته مثبت این سرمایه‌گذاری برای آن‌ها را می‌توان گرفتن ویزا برای چندین سال دانست،اما نمی‌توان این نکته مثبت را یک تحول شگرف برای سرمایه‌گذاری خارجی در بازار سرمایه قلمداد کرد. علت هم این است که یک لیست طولانی از مشکلات همچنان سر راه سرمایه‌گذار خارجی قرار دارد.
وجود سازوکار شفاف و سیستماتیک
میثم درخشنده، معاون سرمایه‌گذاری و نایب رئیس هیأت مدیره گروه مالی توسعه تعاون نیز در این رابطه اظهار داشت: با مسئله اقامت ۵ ساله سرمایه‌گذاران خارجی به شرط خرید سهام، شوخی‌های بسیاری در شبکه‌های اجتماعی شکل گرفته است. بخشی از این شوخی‌ها اشاره درستی به اینکه مسئله این روزهای بازار سرمایه با چنین راهکاری قابل حل نیست، داشت.
با این حال چنین مشوق‌هایی تنها یک مورد از مجموعه راهکارها و ابزار کمکی محسوب می‌شود. از دید سرمایه‌گذار خارجی آنچه حائز اهمیت است مشخص بودن و ثبات نرخ دلار است، همچنین در نظر گرفتن این مسئله که ورود و خروج سرمایه او با مشکلی مواجه نشده و تحریم‌های شبکه بانکی منجر به بلوکه شدن سرمایه او نشود. از طرفی اطمینان از وضعیت سیاسی کشور نیز می‌تواند منجر به سوق دادن سرمایه‌های خارجی شود.
درخشنده توضیح داد:آنچه سرمایه‌گذار خارجی توقع خواهد داشت، این است که نهادهای ناظر در خصوص خرید یا فروش سهام سلیقه‌ای عمل نکرده و سازوکار شفاف و سیستماتیکی برای این مسئله وجود داشته باشد.
نایب رئیس هیأت مدیره گروه مالی توسعه تعاون با اشاره به این موضوع که به نظر می‌رسد اقدامات تشویقی این چنینی راهکار بسیار مناسبی است، گفت: با این حال ایجاد هماهنگی و فراهم آوردن زیرساخت‌های لازم برای این کار اولویت بالایی دارد، علاوه بر این فقدان سرمایه‌گذار خارجی بهتر از وجود سرمایه‌گذار خارجیِ ناراضی که به دنبال راه خروج باشد، است.
منبع: هفته نامه اطلاعات بورس شماره ۳۹۸