بهناز صفری- این روزها با توجه به نزدیک شدن به روزهای انتخابات، برخی کارشناسان بر این تصورند که با نزدیک شدن به انتخابات نرخ ارز به کمتر از ۲۰ هزار تومان می‌رسد اما در بلند مدت ممکن است حتی تا ۳۵ هزار تومان هم افزایش قیمت داشته باشد. محمد نوربخش، مدیرسرمایه گذاری سرمایه و دانش و صندوق افق در به گفت و گو با صدای بورس به تحلیل بازار ارز و شرایط قیمتی آن نشسته است.
- به نظرتان حداکثر و حداقل نرخ ارز چه کانالی است؟
بازار ارز این روزها در حالت انتظار به سر می‌برد و باعث یکسری مشکلات برای سرمایه گذاران هم شده است. در اقتصاد چند برهه وجود دارد که بازار را دچار تشنج و سردرگمی می‌کند. این مشکلات یا در زمانی است که قیمت‌ها به شدت رشد می‌کنند و یا بعد از کاهش قیمت‌ها رخ می‌دهد. الان در برهه‌ای هستیم که انتظارات بر مبنای کاهش نرخ ارز در کوتاه مدت است. دولت می‌خواهد نرخ را کاهش دهد و فکر می کند که افزایش قیمت ریال به این معناست که قیمت دلار کاهش پیدا کند اما قیمت دلار، کالاها و تورم، دماسنجی است که نشان می دهد مشکل اقتصاد کجاست؟ قیمت دلار تا انتخابات اگر زیر ۲۰ هزار تومان هم بیایید به خاطر عرضه و تقاضاهایی است که وجود دارد و چندان در آن قیمت‌ها پایدار نخواهد ماند. در مورد ارزش دلار هم اگر بخواهیم صحبت کنیم در سال ۱۴۰۰ بر اساس برآوردها چیزی حدود ۳۵ هزار تومان خواهد بود. اما قیمت دلار را در کوتاه مدت عرضه و تقاضا تعیین می‌کند.
- درخصوص عوامل تعیین کننده نرخ ارز توضیح دهید؟
نرخ ارز یعنی اینکه مردم یک کشور با چه قیمتی می توانند به کالاها و خدماتی که در خارج از مرزهای کشور تولید می‌شود، دسترسی داشته باشند. کارایی بالای نرخ ارز یعنی اینکه کارایی سیاست‌های بانکی و مالی بالا باشد، بانک مرکزی زیاد پول چاپ نکند، اختلاس کمتری در کشور وجود داشته باشد و... . اگر هیچ کدام وجود نداشته باشد یا کمتر باشد یعنی دسترسی به کالاها و خدمات خارجی کمتر خواهد شد. در واقع مکانیسم نرخ ارز به این صورت است که افراد را جریمه یا تشویق می‌کند که به ماحصل زحمات خارجی ها دسترسی داشته باشند.
- پیش بینی شما از نرخ ارز بعد از انتخابات چیست؟
برای کوتاه‌مدت در انتخابات سعی بر آن است که نرخ ارز را تا جایی که می‌توانند سرکوب کنند. اما یک روند بلندمدت هم وجود دارد؛ به دو نکته هم توجه داشته باشید ایران انرژی ارزان قیمت و ساختار جمعیتی پیری دارد. بنابراین هر دوی این موارد در ۵ سال آینده در خطر قرار می‌گیرد یعنی در دنیا انرژی‌های تجدیدپذیر جایگزین انرژی‌های فسیلی می‌شود که خیلی می‌تواند در مزیت‌های اقتصادی ایران تاثیر گذار باشد. انرژی‌های تجدیدپذیر به سرعت زیادی در دنیا در حال افزایش است که اگر به این رشد ادامه دهد و جایگزین نفت شود بر قیمت نفت و انرژی تاثیر می‌گذارد. در برخی کشورها از سال ۲۰۲۵ برخی کشورها سوخت خودروهای خود را از بنزین به برق تغییر خواهند داد که این مساله تاثیرات فراوانی بر قیمت انرژی‌های جهان می گذارد.
بیشتر بخوانید:
تکرار دامنه نوسان متقارن، موثر در تعادل بازار
- نرخ ارز چه تاثیری بر روی تورم می تواند داشته باشد؟
رابطه نرخ ارز و تورم یک دور است. مثلا افزایش دلار از ۴ هزار تومان به بالای ۲۰ هزار تومان خودش باعث تورم و در مقابل افزایش تورم هم باعث افزایش نرخ ارز می‌شود. اما وقتی این افزایش‌ها اتفاق می افتد این دورها صد در صد نیست بلکه دور میرا است. در اقتصاد به این مساله اثر گذر نرخ ارز می‌گویند. اما این افزایش ها در کشورهای مختلف متفاوت است. در اقتصاد ایران ۱۰۰ درصد افزایش نرخ ارز باعث افزایش ۴۰ درصدی تورم شده است.
- در چه کانالی شاهد افزایش تقاضا و درچه کانالی شاهد کاهش تقاضا خواهیم بود؟
در بازه زیر ۲۰ هزار تومان افزایش تقاضا ایجاد می‌شود. در اقتصاد ایران اگر تحریم نباشیم ارز از طریق فروش نفت و میعانات به دست می‌آید. اگر تحریم نباشد و ما روزانه ۲ میلیون بشکه صادرات نفت داشته باشیم می توانیم حدود ۳۰ میلیارد دلار ارز آوری داشته باشیم. اما صادرات بیشتر نیازمند افزایش سرمایه گذاری در بخش نفت است که در سال‌های اخیر به وجود نیامده است. دومین محلی که عرضه ارز برای کشور ایجاد می‌کند صادرات غیر نفتی است که دو بخش صادرات پتروشیمی و صادرات غیر نفتی واقعی است. در صادرات پتروشیمی در بهترین حالت کشور می‌تواند ۱۵ میلیارد دلار صادرات داشته باشد. صادرات غیرنفتی که فلزات غیر اساسی ، محصولات کشاورزی و لبنی است که حدودا به ۲۵ میلیارد دلار می‌رسد. در واقع حدود ۷۰ میلیارد دلار عرضه ارز کشور از این موارد است. به علت شرایط تحریمی که در کشور وجود داشت تا جایی که شده تقاضای ارزکاهش یافته است. یکی از موارد این بود که ورود خودروهای خارجی ممنوع شده است. ورود برخی لوازم خانگی ممنوع شده و یا به مونتاژ داخلی تبدیل شده است. تقاضای ارز واردات رسمی کشور در این شرایط حدود ۴۰ میلیارد دلار بوده است. این میزان واردات به اندازه سال ۸۳ و ۸۴ است یعنی ۱۷ سال پیش هم ایران همین اندازه واردات داشته در حالی که جمعیت ایران آن زمان حدود ۶۵ میلیون و الان بالای ۸۰ میلیون شده است که تقاضاهای بیشتری برای واردات دارند. تقاضای غیر رسمی هم قاچاق است که شامل مواد مخدر، لباس، گوشی و لب تاپ می‌شود و حدود ۱۲ میلیارد دلار بوده است ولی مرکز پژوهش ها این رقم را ۲۵ میلیارد دلار برآورد کرده است. در واقع عرضه و تقاضای ارز یکسان می شود اما ارزهای بلوکه شده‌ای که به ازای آن پول چاپ شده ممکن است در کوتاه مدت ارز را کاهشی کند. وقتی نرخ ارز پائین می‌آید خروج سرمایه که سمت تقاضا را می گیرد موجب می شود نرخ ارز بالا برود. این که خروج سرمایه چقدر خواهد بود و یا در چه نرخی خواهد بود بستگی به بازارهای دیگر دارد.
- به سرمایه گذاران توصیه می کنید که وارد بازار ارز شوند؟
ارز زیر ۲۰ هزار تومان می‌تواند گزینه خوبی برای سرمایه گذاری باشد اما ترجیح افراد متفاوت است؛ برخی برای دوران بازنشستگی و برخی برای تحصیل سرمایه‌گذاری می‌کنند. اما واقعیت اینکه در نقطه ای که ارز به زیر ۲۰ هزار تومان می‌رسد باید در آن نقطه دارایی‌ها را بررسی کرد یعنی اگر دلار ۲۰ هزار تومان است باید نسبت بورس را به ارز بررسی کرد ضمن آنکه معتقدم همیشه باید پرتفوی از دارایی‌ها داشت.
- نوسان نرخ ارز چه ریسک هایی را به اقتصاد کشور و بازار سرمایه تحمیل می‌کند؟
بازار سرمایه ایران کاملا دلاری است زیرا ۷۰ درصد شرکت‌های حاضر در بورس از نرخ دلار آمریکا و نرخ فروش آنها تاثیر می‌پذیرند. اما برخی اوقات است که بورس این نوسان‌ها را پیش‌خور می‌کند. بنابراین بورس می‌تواند اثر پیش‌بینی‌کنندگی داشته باشد و اثرات بازار ارز را پیش‌خور کند در نتیجه درآمدها در بورس منطبق با بالا و پائین رفتن نرخ ارز است.
- تغییرنرخ ارز چه تاثیری بر صنعت بانکداری کشور دارد؟
در ایران طیف وسیعی از بانک‌ها وجود دارد هرچند برخی بانک‌ها بیشتر کار سرمایه‌گذاری انجام می‌دهند، اما عمده بانک‌های ایران از نرخ ارز تاثیر مثبتی می‌گیرند زیرا مازاد ارزی دارند مثلا بانک ملت مازاد ارزی دارد که با دلار ۱۱ هزار تومان انجام شده بود. این دلار مورد تجدید نظر واقع شده است. البته هنوز معلوم نیست مبنای قیمت ۱۱ هزار تومانی ارز بانک ها چه بوده است.
- چه راهکارهایی برای جلوگیری از خروج ارز از کشور پیشنهاد می دهید؟
فضای کسب و کار در ایران اصلاح شود. فضای کسب و کار هم به عوامل سیاسی بستگی دارد و اینکه عوامل سیاسی قابل پیش‌بینی باشد. قوانین و مقررات مشخص باشد و تا حدودی بتوان آینده را پیش‌بینی کرد. تمام این ها مواردی است که شرایط کسب و کار را در ایران بهبود می‌بخشد. در نتیجه فضا برای ورود سرمایه‌گذاران خارجی افزایش می‌یابد. برآوردی که مرکز پژوهش‌های مجلس از دارایی‌های ایرانیان خارج از کشور دارند بیش از ۲ هزار میلیارد دلار برآورد شده است. اگر سالی ۵ درصد از این سرمایه به ایران بازگردد ۱۰۰ میلیارد دلار می‌شود. اگر شرایط مهیا شود ایرانیان دوست دارند در کشور مادری خودشان سرمایه گذاری کنند.
- فکر می‌کنید دولت برای کنترل تورم چه سیاست‌های کلان اقتصادی باید در پیش بگیرد؟
دولت در وهله اول باید بودجه‌اش را درست کند و به اندازه‌ای که پول دارد خرج کند. هرچه دولت از جیب نداشته‌اش خرج کند جور دیگری باید از جیب مردم پرداخت کند یعنی باید پول چاپ کند که تاثیر خودش را چند ماه دیگر می گذارد.
- کدام بازار را برای سرمایه گذاری مناسب می بینید؟
بازار سرمایه با دید بلند مدت و شرکت‌های بزرگ برای سرمایه‌گذاری مناسب‌تر هستند.
- صنایعی که پتانسیل رشد دارند چه صنایعی هستند؟
سهم‌هایی که پتانسیل رشد دارند سهم‌های شاخص‌ساز هستند. فولاد مبارکه، فخوز، فملی، در پتروشمی شبدیز و آریا و در صنعت تایر بکرمان است که سهم‌های کم ریسک و خوبی هستند.