صدای بورس - مروارید اسلامی؛ تغییرات اخیر دامنه نوسان موجی از مخالفت‌ها و موافقت‌ها را به دنبال داشته و کارشناسان مختلف در حال بررسی و اظهار نظر درخصوص این موضوع هستند؛ اما آیا واقعا بورس کشور ما نیازمند ابزار دامنه نوسان است؟
شاهین شایان آرانی، کارشناس ارشد بازار سرمایه درخصوص این موضوع گفت: دامنه نوسان و حجم مبنا و چند ابزار دیگر همیشه در اختیار نهاد ناظر وجود دارد و باید باشد تا بتواند به نحو صحیح جهت بازار را مدیریت کند؛ البته منظور حرکت بازار در یک نقطه خاص نیست. گاهی اوقات بازار تلاطم پیدا می‌کند و نهاد ناظر باید وارد صحنه شود و این تلاطم را کاهش دهد. گاهی اوقات بازار دچار رخوت و رکود می‌شود که در اینجا بحث وجود دارد که آیا نهاد ناظر باید برای ایجاد یک حرکت وارد شود یا خیر.
او تاکید کرد: به‌طور کلی هرچه یک بورس آزادتر باشد، یعنی حجم عرضه و تقاضا بالاست، رقابت وسیع است و اقتصاد آزاد پشت این بورس وجود دارد؛ مانند بورس‌های اروپایی، بعضی بورس‌های خاور دور، آمریکای شمالی و... . هرچه بازار از رقابت، حجم بالای معاملات و تنوع معامله‌گران تشکیل شده باشد، آنگاه می توان دامنه نوسان را مقداری بازتر کرد.
این فعال بازار مالی با بیان اینکه دامنه نوسان ابزاری است که به‌طور قطع باید در اختیار نهاد ناظر وجود داشته باشد، اظهار داشت: به این ترتیب نهاد ناظر می‌تواند در زمان لازم بازار را مهار کند اما سوال مهم این است که نهاد ناظر چه زمانی و به چه روشی و در چه بازه نوسانی باید وارد صحنه شود؟ این مساله می‌تواند گاهی اوقات دامنه نوسان را به یک ابزار زیان‌ده تبدیل کند، درست مثل چاقوی تیزی که در اختیار است بنابراین تاکید می‌شود که دامنه نوسان واجب و لازم است اما نحوه، زمان و میزان استفاده از آن بسیار مهم است.
او در این خصوص توضیح داد: دامنه نوسان ابزاری است که بسیاری اوقات حالت محرمانه پیدا می‌کند و نهاد ناظر به هنگام رصد معاملات و تلاطم آن اگر به کمک ابزارهای تشخیصی به این نتیجه برسد که تلاطم بیش از حد و خارج از نرم است می‌تواند دامنه نوسان را کم کند تا تلاطم‌ها بیش از اندازه رخ ندهد. اما اگر بازار در حالت تعادل باشد و کار خود را انجام دهد، می‌تواند این بازه را زیاد کند و سقف و کف را افزایش دهد به عبارتی نهاد ناظر می‌تواند از ابزارهای در اختیار خود استفاده درست یا نادرست کند.
شایان آرانی در پاسخ به این پرسش که دامنه نوسان در بورس‌های سایر کشورها به چه صورت است، گفت: در بعضی از مقاطع متفاوت است؛ به عنوان مثال زمانی در بورس نیویورک دامنه نوسان مثبت و منفی ۱۲/۵ بود و زمانی به ۲۰ رسید و در موقع تلاطم این بازه کوچک شد. بنابراین نمی‌توان دامنه نوسان را برای همیشه ثابت در نظر گرفت؛ بلکه ابزاری نظارتی و کنترلی در اختیار نهاد ناظر است و باید هم باشد. اگر زمانی دامنه نوسان در بورس نیویورک مثبت منفی ۲۰ تعیین شد، دلیلش این بود که در آنجا حجم معامله‌گران بسیار بالا و تنوع آنها بسیار زیاد است و در نتیجه خیال مسئولان ناظر راحت بود که خود بازار می‌تواند قیمت‌ها را پیدا کند.
بیشتر بخوانید:
ناامیدی سهامداران از گروه خودرویی ادامه دارد
وی تصریح کرد: در بورس ایران تنوع چندان بالا و عمق معاملات زیاد نیست و نقدینگی بسیار پایین است و بازیگران متعددی که قدرت یکسان برای چانه‌زنی در بخش عرضه و تقاضا داشته باشند، وجود ندارد؛ بلکه قدرت گروه‌هایی برای چانه‌زنی بسیار بالا و برخی بسیار پایین است. بنابراین با چنین شرایطی استفاده از ابزار دامنه نوسان اهمیت دو چندان می‌یابد و بازه آن باید توسط نهاد ناظر تعیین شود.
شایان آرانی درخصوص اتفاقات یک سال گذشته بورس و دعوت دولت از مردم برای فعالیت در بورس گفت: این تبلیغات بیش از حد بود و نباید اینگونه مردم را به سمت بازار سرمایه ترغیب می‌کردند؛ بلکه باید آگاهی لازم را می‌دادند که بورس با بازارهای دیگر بسیار متفاوت است و در آن نوسان وجود دارد. متاسفانه تبلیغات زیادی انجام شد و در بازار حباب به وجود آمد. این یک عامل منفی برای سیاست‌گذاری جذب افراد به سوی بورس بود. باید افرادی با مطالعه و آگاهی از این نکته می‌آمدند که بورس هم سود دارد و هم زیان و همیشه روند آن رشدی نیست و سقوط هم دارد
وی افزوذ: البته سقوط به این شدت هم طبیعی نبود و مقداری از آن به دلیل تبلیغات بیش از حد و هیجانی بود که مسئولان برای سهامداران خرد ایجاد کردند در این بین متاسفانه عمدتا سهامداران خرد بودند که متضرر شدند. این تجربه تلخی برای بورس بود که در خاطر همه می‌ماند. بورس در حال حاضر نزد سهامداران خرد بی‌اعتبار شده است و دست‌کم یک یا دو سال طول می‌کشد تا این اعتبار از دست رفته بازگردد. سیاست جذب سهامداران خرد به شیوه‌ای که رخ داد، یکی از عوامل ایجاد حباب بود که باعث شد بازار سقوط کند و عده زیادی متضرر شوند.
شایان آرانی درخصوص حجم مبنا و اوراق تبعی به عنوان پوشش دهنگان ریسک نیز گفت: حجم مبنا ابزاری برای ایجاد ترمز بوده و موثر است. اوراق تبعی اما ابزار پیچیده‌تری است و هر سهامداری نمی‌تواند از آن استفاده کند. ضمن آنکه متاسفانه حجم معاملات اوراق تبعی محدود است. بنابراین این ابزار را نمی‌توان به‌عنوان بیمه سهامداران و به‌خصوص سهامداران خرد در نظر گرفت. اوراق تبعی می‌تواند موثر واقع شود اما به دلیل میزان پیچیدگی و حجم پایین معاملات نمی‌تواند کاربرد زیادی برای بازیگران بازار داشته باشد.
وی ادامه داد: می‌توان گفت بیمه برای سهامدار خرد، مطالعه آگاهی و آشنایی با ذات این بازار است. سهامداران عمده هم که کار خود را به خوبی بلد هستند. سهامداران خرد باید بدانند ذات این بازار با بازارهای دیگری که ریسک ندارند یا ریسک پایین دارند متفاوت است و ممکن است زمانی سود خوبی حاصل شود ولی از طرفی زیان هم دارد. سهامداران خرد باید این موضوع را بپذیرند و بدون مطالعه و هیجانی وارد بورس نشوند. متاسفانه سرمایه‌گذاری هیجانی در کشور بسیار رونق پیدا کرده و بسیار خطرناک و نادرست است.