صدای بورس- ارمغان جوادنیا؛ بورس انرژی هرچند در سال‌های گذشته روزهای سخت و طاقت‌فرسایی را سپری کرد و مشکلات زیادی را پشت سر گذاشت اما سال ۹۹ سال متفاوت و خاصی را به خود دید. سالی که حجم معاملات بازار فیزیکی آن رشد ۱۸۰ درصدی را تجربه کرد و معاملات صادراتی آن رونق چشمگیری داشت. هرچند از دید کارشناسان تحقق چنین جهشی در این بازار برای امسال و سال‌های آینده به سادگی تکرار نخواهد شد، اما با برنامه‌هایی که در اولویت کاری مدیریت این مجموعه قرار گرفته، روند نرخ رشد این بورس در سال ۱۴۰۰ نیز ادامه‌دار خواهد بود. علی نقوی، مدیر عامل شرکت بورس انرژی، تحقق رشد معاملات در سال ۹۹ را حاصل همکاری مشترک بین بورس انرژی و وزارت نفت و شرکت‌های تابعه عنوان می‌کند. او در گفت‌وگوبا صدای بورس ضمن تشریح برنامه‌های این شرکت در سال جاری از چالش‌ها و موانع موجود در راه این بورس می‌گوید که مشروح آن را می‌خوانید:
- ارزیابی شما از فعالیت بورس انرژی در سال‌های اخیر چیست ؟
در ۸ سال گذشته زیرساخت‌های لازم برای توسعه بورس انرژی ایران آماده شد و ما حصل این تلاش‌ها منجر به این شد که سال ۱۳۹۹ سال خاص و ویژه‌ای برای بورس انرژی ایران باشد به طوری‌که حجم معاملات بازار فیزیکی این بورس رشدی ۱۸۰ درصدی را تجربه کرد و مجموع ارزش معاملات کل بازارهای بورس انرژی بالغ بر ۱۴۵ درصد رشد داشت. در بازارهیدروکربوری ۱۶ میلیون تن انواع فرآورده‌های نفتی به ارزشی بیش لز ۱۰۴ هزار میلیارد تومان مورد معامله قرار گرفت که از این میزان، ۱۳ میلیون و ۹۷۳ هزار تن در رینگ بین‌المللی بازار فیزیکی با ارزشی نزدیک به ۹۳ هزار میلیارد تومان معامله و به مقاصد صادراتی عرضه‌کنندگان صادر شد که این افتخار بزرگی برای ماست.
- شما از اقدامات بورس انرژی و رشد معاملات در سال گذشته گفتید. فکر می‌کنید مسیر این رشد درسال ۱۴۰۰ نیز هموار باشد؟
وظیفه ما در سال ۱۴۰۰ و سال‌های آتی این است که نرخ رشد شرکت حفظ شود. در قوانین بالادستی ، قانونگذار تاکید کرده معاملات فرآورده‌های هیدروکربوری، برق و سایر حامل‌های انرژی از بستر معاملاتی بورس انرژی و طبق مقررات بازار سرمایه انجام شود که تحقق این امر مستلزم همراهی و همکاری مستمر نهادهای ذی نفع از جمله وزارتخانه‌های نفت و نیرو و شرکت‌های تابعه آن است. آنچه رشد سال ۹۹ را رقم زد حاصل همکاری مشترک بین بورس انرژی ایران و وزارت نفت به ویژه شرکت ملی پالایش و پخش بود. چرا که تقریبا همه عرضه‌های صادراتی فراورده‌ها توسط این شرکت صرفا از طریق بورس انجام شد. این موضوع موجب شد تا علاوه بر شکل گیری چنین بازاری،معاملات خریداران از مکانیزم شفاف بورس انجام شود. امیدواریم در سال ۱۴۰۰ نیز این همکاری‌ها تداوم داشته باشد و شاهد اتفاقات مطلوبتری در این حوزه باشیم.
- برنامه‌های بورس انرژی در سال جاری حول چه محورهایی می‌چرخد؟
راه‌اندازی بازار معاملات آتی مهم‌ترین برنامه سال جاری ما در حوزه بازار فرآورده‌های هیدروکربوری است. در حوزه برق و طراحی ابزارهای جدید مالی نیز برنامه‌های متنوعی در دستور کار داریم که به مرور اطلاع رسانی خواهند شد.
- بازار معاملات آتی برای فراورده‌های هیدروکربوری در چه مرحله‌ای است و آیا می‌توان در سال جاری شاهد فعالیت آن باشیم؟
دستوالعمل‌های مربوط برای راه‌اندازی این بازار درسال گذشته تدوین و به سازمان بورس و اوراق بهادار برای تصویب نهایی ارسال شده و به‌زودی در هئیت‌مدیره سازمان تصویب می‌شود.البته ناگفته نماند که زیرساخت‌های لازم برای راه‌اندازی این بازار در حال آماده شدن است و نیازهای آن نیز به لحاظ فنی بررسی شده و امیدواریم در نیمه اول امسال معاملات قراردادهای آتی که دارایی پایه آن یکی از فراورده‌های هیدروکربوری باشد شروع کنیم. البته این آغاز راه است. برای‌اینکه بتوانیم بازار آتی بزرگ و مفیدی را راه‌اندازی کنیم تا نقش خود را در پوشش ریسک و تعیین قیمت‌ها ایفا کند، نیازمند همکاری نهادهای زیربط هستیم تا بتوانیم در محصولاتی که ارزش افزوده بالایی برای کشور دارد و سهم بزرگی از صادرات فرآورده‌ها را به خود اختصاص داده است، بازاری با حجم مناسبی از معاملات ایجاد کنیم و با توجه به ذخایری که در کشور داریم این امر شدنی است.
- برای افزایش حجم معاملات دراین بازار نیز برنامه‌ریزی کرده‌اید؟
تلاش ما در سال جاری این است که حجم معاملات در بازار فیزیکی فراورده‌های هیدروکربوری حداقل ۲۰ درصد رشد نسبت به سال ۱۳۹۹ داشته باشد همچنان کالاهایی وجود دارند که توسط برخی از شرکت‌ها خارج از بورس معامله می‌شوند به رینگ صادراتی بورس منتقل شود و از مکانیزم بورس استفاده کنند چرا که هم موجب کشف قیمت منصفانه و رقابتی می‌شود و هم شفافیت را بالا می‌برد. در این زمینه شرکت‌هایی که در بورس و فرابورس پذیرفته شده‌اند برای ما اولویت بیشتری دارند. هر چه فروش کالاهای پذیرفته شده این شرکت‌ها از مکانیزم شفاف و رقابت‌پذیرتری برخوردار باشد و از طریق بورس‌های کالایی انجام شود، هم اطلاعات مالی این شرکت‌ها قابل اتکاءتر خواهد بود وهم این امکان به تحلیلگران داده می‌شود تا پیش بینی‌های دقیق‌تری را در خصوص این شرکت‌ها ارائه کنند. متاسفانه برخی از شرکت‌ها فروش خود را خارج از بورس انجام می‌دهند که این سبب می‌شود اصطلاحا اطلاعات کافی به بازار مخابره نشود دراین باره نیز همکاری‌هایی آغاز شده و امیدواریم حجم معاملات بازار فیزیکی افزایش یابد.
بیشتر بخوانید:
بورس‌های جهانی همچنان در نزول
- با چه چالش‌هایی در توسعه معاملات فیزیکی فراورده‌ها روبرو هستید؟
مهم‌ترین چالش در این حوزه این است که معاملات کالاهای پذیرفته شده هم در بورس و هم خارج از آن انجام می‌شود و این کالاها به لحاظ تاریخی سابقه معاملاتی طولانی خارج از مکانیزم شفاف بورس دارند و به مرور انتقال از خارج از بورس به بورس انجام می‌شود که این انتقال با سختی‌ها ، موانع و دشواری‌هایی روبرو است. معاملات در بورس شفاف است و امکان دارد بعضی‌ها علاقه‌ای به شفافیت نداشته باشند و مقاومت‌هایی را در انتقال معاملات بورس چه در سمت عرضه‌کنندگان و چه از سمت خریداران داشته باشند که باید با کمک همه ذی‌نفعان و به مرور زمان انجام شود. این باور باید در سیاست‌گذاران ایجاد شود که هر چه معاملات به سمت مکانیزم‌های شفاف در بورس برده شود به نفع اقتصاد است و توسعه اقتصادی را در پی خواهد داشت.
- در حوزه برق چطور؟
توسعه بازار برق به ویژه در حوزه مصرف کنندگان بالای ۵ مگاوات برنامه مهم دیگر بورس انرژی درسال ۱۴۰۰ است. متاسفانه در بازار برق باوجود تلاش‌های بسیار زیادی که در طول چند سال اخیر انجام شده است سهم معاملات در بورس انرژی بسیارپائین بوده است. سال گذشته با پیگیری‌های انجام شده، هیات وزیران در مصوبه‌ای مصرف‌کنندگان بالای ۵ مگاوات را موظف کرد معاملاتشان را از طریق مکانیزم بورس انجام دهند که امیدواریم با همکاری وزارت نیرو این امکان فراهم شود که بخشی از تعهدات دولت کاهش یابد وقیمت برق در مکانیزم بازار کشف شود تا نیروگاه‌های بخش خصوصی و مصرف‌کنندگان بزرگ بتوانند در مکانیزم بازار معاملات خود را انجام دهند.
- در چه صورت اهداف مورد نظر در این بخش محقق خواهد شد ؟
توسعه بازار برق از اهمیت زیادی برخوردار است، باید به این باور برسیم که برق یک کالای اقتصادی است و اجازه رشد بخش خصوصی برای توسعه این بازار داده شود. دولت باید طبق یک برنامه منسجم و زمان بندی شده که متعهد به اجرای آن باشد نقش خود را کاهش داده و امکان توسعه تجارت برق توسط بخش خصوصی و کشف قیمت منصفانه آن را طریق مکانیزم بورس فراهم کند.
- بورس انرژی برای کاهش مصرف انرژی در کشور هم برنامه‌ای دارد؟
طراحی گواهی صرفه‌جویی که سال گذشته به عنوان یک ابزار مالی جدید در شورای عالی بورس به تصویب رسید، در همین راستا صورت گرفته است. هم‌اکنون نیز در حال تدوین مقررات آن هستیم و در صورتی که همراهی لازم از سوی نهادهای زیربط در وزارت نفت و نیرو انجام شود، انتشار اوراق در حوزه گواهی صرفه‌جویی نیز آغاز خواهد شد. سال‌های مدیدی است که بحث مصرف بیش از استاندارد و خارج از قاعده انرژی را در صنایع مختلف داریم. گواهی صرفه جویی ابزاری است که می‌تواند این فرصت را فراهم کند تا بخشی از مصرف بالای انرژی در کشور با مکانیزم بازار کاهش یابد و درآمدهای بیشتری را برای کشور فراهم کند.
- از آنجا که تامین مالی پروژه‌های صنایع نفت و انرژی از طریق بورس انرژی انجام می‌شود، چه اقداماتی برای این بخش درنظر گرفته شده است؟
در سال‌های گذشته اوراق سلف در صنایع نفت و برق منتشر شد. امسال نیز این برنامه را تداوم خواهیم داد. درسال‌های گذشته اولین صندوق پروژه در بازار سرمایه در بورس انرژی راه‌اندازی شد. امسال نیز با توجه به معافیت مالیاتی در بودجه، در صورت ارائه درخواست آماده انتشار واحدهای صندوق پروژه‌های جدید در حوزه صنعت نفت، گاز و برق هستیم تا بتوانیم تامین مالی را هم دراین حوزه داشته باشیم.