امروزه در دنیای شرکت‌داری توجه به رویدادهایی که ممکن است نیل به اهداف و چشم‌انداز شرکت‌ها را با ریسک مواجه سازند، تا حد زیادی برنامۀ مدیران را به خود اختصاص داده است.
رقابت شدید، افزایش قدرت چانه‌زنی مشتریان، وابستگی بالا به تأمین کنندگان، تقاضای مداوم برای نوآوری، تغییر در شرایط نظارتی و انتظارات جدید جامعه، محیط کسب و کار را پیچیده‌تر کرده است. در مقابل، شرکت‌ها به دنبال راهبردهایی برای پاسخگویی مناسب به پیچیدگی‌های بیرونی از طریق توسعۀ ساختار سازمانی هستند. در این مسیر استفاده از تکنیک‌های مربوط به مدیریت ریسک سازمانی به عنوان راهی برای اطمینان از دستیابی به اهداف سازمانی به کار برده می‌شود. در چندین سال گذشته و علی‌الخصوص پس از بحران اقتصادی و مالی سال ۲۰۰۸، به دلیل بالا رفتن اهمیت موضوع مدیریت ریسک، تجزیه و تحلیل ریسک به عنوان بخش اساسی مدیریت ریسک سازمانی توسط دانشگاه‌ها، مشاوران حوزۀ ریسک، شرکت‌ها و سازمان‌های خصوصی و دولتی بطور جدی توسعه یافته است. نتایج یک پژوهش میدانی توسط مؤسسۀ AON (شرکت بین‌المللی مشاورۀ ریسک)، که در سال ۲۰۰۹ در ۱۲۰ کشور میان ۳۲۰ مدیر اجرایی انجام شد، نشان داد که بیشترین و بزرگترین ریسکی که آنها با آن مواجه هستند، ریسک شهرت و یا آسیب به نام و نشان تجاری آن شرکت‌هاست. سایر ریسک‌ها نیز در رده‌های بعدی بوده و باید مدیریت شوند.
مدیریت ریسک یا مدیریت ریسک سازمانی (ERM)، فرآیند شناسایی ریسک‌ها، اندازه‌گیری، تجزیه و تحلیل، تدوین و اجرای استراتژی‌های مدیریت این ریسک‌ها و پذیرش یا کاهش عدم اطمینان و مدیریت آن نسبت به سرمایه و درآمد سازمان است. این تهدیدها یا ریسک‌ها می‌تواند شامل دو بعد کلی ریسک‌های مالی و غیرمالی از جمله عدم اطمینان در تحقق اهداف مالی، تعهدات قانونی، خطاهای مدیریت استراتژیک، تهدیدهای امنیتی فناوری اطلاعات (بدافزار، دسترسی ناخواسته به داده‌های حساس و ...) و حوادث و بلایای طبیعی باشد. افرادی که در حوزۀ مدیریت ریسک کار می‌کنند، اساساً وظیفه ارزیابی تمامی ریسک‌هایی را که شرکت با آن روبه رو است و همچنین فرموله کردن پاسخ‌ها و برنامه‌های عملیاتی برای کاهش و پاسخگویی به این ریسک‌ها و در دسترس قرار دادن برنامه‌های عملیاتی برای تمامی ذینفعان، سهامداران و سرمایه‌گذاران بالقوه را بر عهده دارند.
در راستای تمامی موضوعاتی که مطرح شد، در چند سال اخیر نگاه به مدیریت ریسک و پیاده‌سازی آن در سازمان‌های کوچک و بزرگ در ایران مورد توجه قرار گرفته است. به طوری که در این سازمان‌ها همۀ کارکنان اعم از هیات مدیره، مدیر عامل، بخش حقوقی، همه و همه در ارتباط با مدیریت ریسک و ERM صحبت می‌کنند. باوجود قوانین نظارتی ابلاغ شده از سوی نهادهای ناظر از جمله بانک مرکزی، بیمۀ مرکزی و سازمان بورس و اوراق بهادار کماکان شرکت‌های بسیاری وجود دارند که از موضوع مدیریت ریسک و پیاده‌سازی سیستم مدیریت ریسک غافل هستند. با توجه به پویایی و پیچیدگی‌های موجود در دنیای کسب و کار و همچنین با توجه به عدم اطمینان موجود در محیط اقتصادی حال حاضر کشور، ریسک‌های مختلفی در سطح کسب و کار وجود دارند که می‌توانند عملکرد شرکت‌ها را تحت تأثیر قرار دهند. بنابراین تمام شرکت‌ها نیاز دارند عدم اطمینان موجود را مدیریت کرده تا قادر باشند در شرایط مطمئن‌تری تصمیم‌گیری کنند. سیستم مدیریت ریسک و بکارگیری آن فواید بسیاری را برای شرکت‌ها به همراه خواهد داشت، از جمله: تسهیل در دستیابی به اهداف استراتژیک شرکت، تبیین و ترویج منظم و مستمر استانداردهای عملکردی در سطوح مختلف سازمانی (سنجش مسئولیت)، ایجاد زمینه‌های لازم برای حمایت و پوشش مؤثر تصمیمات اثربخش از طریق کشف به موقع ریسک‌های آتی، ایجاد فضای مناسب برای دستیابی به موقع و مؤثر به اهداف اجرایی عملیاتی از طریق استمرار رویه‌های کم هزینه و اثربخش، کسب اطمینان خاطر برای نگهداری اصولی دارایی‌ها، نیروی انسانی، شهرت و اعتبار شرکت.
در این میان، شرکت‌های مادر (هلدینگ) به دلیل اینکه مدیریت یک پرتفوی و مجموعه‌ای از چندین شرکت را بر عهده دارند و همچنین با توجه به ماهیت و تصمیمات سرمایه‌گذاری مختلف که با آن روبه رو هستند و در کل به علت در معرض قرار گرفتن مداوم انتخاب حوزه‌های مختلف سرمایه‌گذاری و مدیریت کسب و کارهای تابعه، خلاء یک سیستم مدیریت ریسک که جنبۀ راهبردی، نظارت و کنترل را برای آن شرکت‌ها مهیا می‌کند، بیشتر احساس می‌کنند. در شرکت‌های هلدینگ به علت پیچیدگی فضای کسب و کار شان که ناشی از گسترش تهاجمی آنها در فعالیت‌ها و حوزه‌های مختلف کسب و کار است، تصمیم‌های راهبردی ریسک‌های متعددی دارند. پیاده‌سازی سیستم مدیریت ریسک در شرکت‌های مادر (هلدینگ) به آنها اجازه می‌دهد تا بتوانند نیل به اهداف استراتژیک و چشم‌انداز شرکت اصلی را تسهیل کرده و فرآیند حرکت به سمت هدف را با کارایی و اثربخشی بیشتری همراه سازند. این مهم در راستای تدوین اشتهای ریسک هیأت مدیره بر مبنای میزان ریسک‌پذیری و چابکی شرکت و لذا حرکت شرکت اصلی و زیرمجموعه‌ها در این مسیر قابل حصول است.
- مجتبی رستمی - مدیر ریسک و مهندسی مالی شرکت تأمین سرمایه امید
- هفته نامه اطلاعات بورس شماره ۴۰۳