بازار سهام مدت‌هاست نسبت به اتفاقات مثبت و منفی بی‌حس شده و نه حمایت‌ها و نه دخالت‌ها هیچ‌کدام تغییر قابل توجهی در روند آن ایجاد نمی‌کند، این روزها در حالتی بینابینی قرار دارد و به نظر همچنان سردرگم بوده و تکلیف خود را نمی‌داند.
اتفاقات و اخبار سیاسی گوناگون در خصوص مذاکرات و احیای برجام در سطح بین‌الملل از یک سو و حواشی و اخبار انتخابات ریاست جمهوری در داخل کشور از سوی دیگر می‌تواند جزو عوامل اثرگذار بر بازار کنونی باشد و منجر به باز شدن یخ بازار و واکنش نشان دادنش به حمایت‌ها و اخبار مثبت پس از ماه‌ها شود. در این خصوص در گفت‌وگو با حمیدرضا جیهانی، نایب رئیس هیأت مدیره شرکت سبدگردان فراز به بررسی وضعیت کلی که در مقطع حساس کنونی پیش‌روی بازار سرمایه قرار دارد، پرداخته شد که در ادامه می‌خوانید.
- وضعیت بازار سهام در سال ۱۴۰۰ را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
برای بررسی بازار سهام نمی‌توان با نگاه کوتاه‌مدت یا روزانه به این بازار نگریست و شاهد تغییرات محسوس و قابل توجهی در بازار بود. در شرایط فعلی روند نزولی بازار سهام با نبود اعتماد سرمایه‌گذاران، کاهش نقدشوندگی و خروج روزانه پول همراه شده است. همچنین ابهامات پیش‌روی بازار که مهمترین و اساسی‌ترین آنها ابهام در سمت‌وسوی سیاست‌های دولت آینده و نرخ ارز است، به این روند نزولی دامن می‌زند.
- نرخ دلار را چطور؟
پیش‌بینی میانگین نرخ دلار برای سال ۱۴۰۰ بین ۲۰ تا ۲۳ هزار تومان است، اما اثر روانی رفتار سیاسی دولت برای نرخ دلار پایین‌تر (محدوده ۱۵ تا ۱۸ هزار تومان) بر بازار نیز وجود دارد. با توجه به تمایل دولت به پایین نگه داشتن نرخ ارز در روزهای پایانی دولت دوازدهم، احتمال ارزپاشی در بازار توسط دولت که منجر به پایین آمدن نرخ دلار می‌شود، وجود خواهد داشت.
- چه اتفاقاتی می‌تواند مهمترین اثرات را بر بازار سرمایه ۱۴۰۰ داشته باشد؟
در سال ۱۴۰۰ انتخابات ریاست جمهوری و اخبار مربوط به حوزه سیاست خارجی ایران به خصوص برجام را می‌توان از مهمترین اتفاقات و ریسک‌های سیستماتیک دانست که بازار سرمایه با آن در ماه‌های آتی مواجه خواهد بود. بر فرض احیای برجام و برداشته شدن واقعی تحریم‌ها بعید است در شش ماه نخست سال ۱۴۰۰ گشایش‌های اقتصادی حاصل از برجام اتفاق بیفتد. در این میان با توجه به اهمیت نرخ دلار و تاثیر آن بر بازار سرمایه، به نظر می‌رسد در نیمه اول سال نرخ دلار افزایشی نخواهد بود. نحوه احیای برجام و برداشته شدن تحریم‌ها، قیمت دلار را با وضعیت متفاوتی مواجه خواهد کرد و انتظار کاهش قیمت دلار را می‌توان داشت و این مسئله نیز می‌تواند یک مسئله تاثیرگذار باشد.
- دلیل این مسئله که بسیاری از سهم‌های موجود در بازار سهام در صف‌های فروش گیر افتاده است، چیست؟
صف‌های فروش فعلی و هیجان فرار از بازار نتیجه رفتار بازارساز اصلی یعنی دولت است که بازار را از تعادل خارج کرده است. نبود نقدینگی متناسب با اندازه بازار که ناشی از فعالیت تأمین مالی کسری بودجه توسط دولت است و در ادامه اجرای دامنه نوسان نامتقارن که به دلیل وجود قانون حجم مبنا و محدوده دامنه نوسان روزانه طبق قاعده کهربایی قیمت‌ها، باعث چسبیدن قیمت به کف دامنه شده و ما با یک بازار قفل شده و چند صد نماد در صف فروش مواجه شده‌ایم که به کلی حیثیت بازار سرمایه که نقدشوندگی آن به شمار می‌رود را دستخوش چالش کرده است. برآیند جمعی این موارد به بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران نسبت به بازار سهام انجامیده است که از سویی تعادل را از بازار سلب کرده و از سوی دیگر، بازار را با لشکری از سهامداران مترصد ایجاد فرصت فروش در بازار روبه‌رو کرده است. علاوه بر این، عامل دیگری نیز که طی روزهای اخیر وارد معادلات شده است، اخبار منتشر شده درخصوص مذاکرات برجامی و تمایل سیاسی‌کارانه دولت برای کاهش نرخ دلار است که این موضوع نیز عدم تعادل در بازار را تشدید کرده است.
- چرا تاکنون حمایت‌ها از بازار سرمایه تاثیر مثبتی برآن نداشته است؟
زیرا همه حمایت‌ها شعاری بوده و به مرحله عمل نرسیده است. از مرداد ماه ۹۹ که بازار روندی نزولی داشته است ما صرفا با انبوهی از وعده و وعیدها و سخنوری‌های سیاسیون روبه‌رو هستیم که هیچ نتیجه‌ای هم از آن حاصل نشده است چرا که هر روز شاهد برنامه‌های حمایتی دولت از بازار بوده‌ایم که از آن جمله می‌توان به تغییرات مکرر قوانین و مصوبات اشاره کرد و همگی ناکارآمدی خود را در بازگشت به تعادل بازار نشان داده است. حمایت‌ها زمانی موثر و راهگشا خواهند بود که اثرات آن بر تابلوی معاملات نمایان شود.
- نقش دولت را در موثر واقع شدن یا نشدن حمایت‌ها چگونه می‌بینید؟
نقش ذاتی دولت، جایگاه تنظیم‌کنندگی و نظارتی است و نه حمایت مداخله‌گرایانه، بنابراین حمایت دولت از بازار در کوتاه‌مدت ممکن است کمی وضعیت را بهبود بخشد، اما در روندهای بلندمدت هرگونه دخالت دولتی و خارج از بازار به معنی نقض غرض در نظام اقتصادی مبتنی بر بازار است و تداوم این دخالت‌های دولتی، کارآمدی بازار را همچون سه سال اخیر تحت تاثیر قرار داده و پیامدهای نامطلوبی از جمله چالش‌های صف‌نشینی، رفتارهای توده‌ای و شائبه دستکاری‌های سیاسی در قیمت‌ها را به همراه خواهد داشت، زیرا نهاد بورس یک نهاد خودانتظام و مبتنی بر قوانین عرضه، تقاضا و تعدیل است و دخالت‌های دولت در بازار موجب خروج از مسیر اصلی و آسیب بیشتر آن خواهد بود.
- چالش امروز بازار سرمایه چیست؟
چالش امروز بازار سرمایه ما، چالش عدم کارایی است. در مباحث آکادمیک بازار سرمایه مفهوم کارایی سه وجه دارد؛ کارایی اطلاعاتی، کارایی عملیاتی و کارایی تخصیصی. کارایی اطلاعاتی ناظر به این است که چه میزان از اطلاعات شرکت‌ها در قیمت اوراق بازار منعکس شده است. کارایی عملیاتی به سنجش تسهیلات و سرعت مبادلات و هزینه‌ها می‌پردازد و کارایی تخصیصی به اندازه‌گیری میزان بهینه بودن تأمین و تخصیص منابع مالی در فرآیند تأمین مالی بنگاه‌ها می‌پردازد.
حال باید مخاطبان ما با همین تعریف خلاصه، میزان کارایی بازار را ارزیابی و نقد کنند. شورای عالی و سازمان بورس در پی اعتراضات فعالان و سهامداران بورسی طی ماه‌های اخیر، دست به تغییر گسترده مقررات و دستورالعمل‌ها و فرآیندها زده است که با توجه به تنوع و تعدد آنها باید مورد به مورد نقد و بررسی شود تا اثرات مثبت با منفی آنها بر بازار معلوم شود. به صورت کلی باید گفت، حمایت‌ها غیرموثر و بی‌فایده بوده است چرا که اثر مطلوبی بر روی تابلو از خود نشان نداده است. کلیت این تغییرات منجر به کند و فرسایشی شدن روند اصلاح بازار شده که مانع از به تعادل رسیدن و احیای بازار شده است. به طورکلی فعالان همه بازارها اعم از اقتصادی یا مالی، برای بهره‌وری و موفقیت نیاز به آینده‌پژوهی و برنامه‌ریزی مبتنی بر پیش‌بینی تحولات آینده دارند و تغییر مداوم مقررات و دستورالعمل‌ها منجر به سرگردانی و اثرات روانی منفی بر آنان می‌شود و حال این امر به دلیل سرعت بالای تغییرات و شدت واکنش قیمت‌های تابلو به هرگونه تغییر و خبری برای بازار سرمایه و سرمایه‌گذاران اهمیت بیشتری دارد. بنابراین تناوب این تغییرات، تحلیل‌پذیری را از بازار و اعتماد را از سرمایه‌گذاران سلب می‌کند و بازگرداندن اعتماد از دست رفته، به سختی جمع کردن صف‌های فروش سنگین چند ده میلیونی بازار خواهد بود.
- حمایت واقعی و اصولی از چه طریق و با چه اقداماتی از بازار صورت خواهد گرفت؟
در همه بازارها مکانیسم خودتنظیمی وجود دارد و برای به تعادل رسیدن لازم است به جای دستکاری فرآیندها و دخالت‌های سیاسی و تغییر قوانین اجازه دهیم بازار طبق مکانیسم خود به تعادل برسد. اقدامات دستوری برای اصلاح بازار با تغییر قوانین نمی‌تواند موجب تحریک بازار برای رشد شود. اجتناب از انتقال رقابت‌های جریانات سیاسی به بازار کمک بزرگی است که از این دولت تا به حال ندیده‌ایم تا جایی که رئیس دفتر رئیس‌جمهور در نقش یک چارتیست در برنامه گفت‌وگوی خبری تلویزیون برای شاخص سقف و کف کانال تعیین می‌کند.
- چه زمانی صف‌های فروش جمع شده و بازار به تعادل خواهد رسید؟
دو عامل در بازار امروز ما باید در کنار یکدیگر قرار گیرد تا تعادل حاصل شود. اول رفتار متعادل بازیگر اصلی که دولت است و به مثابه یک قلک، بی‌محابا نقدینگی در جریان بازار را به عناوین مختلف از آن خارج کرده است و دوم تعادل رفتاری سهامداران بازار که از رفتارهای هیجانی صف فروش نشینی خودداری و در سهم‌های با پتانسیل و بنیادی خود صبر و تحمل پیشه کنند.
- ابهامات سیاسی در فضای بین‌المللی و به علاوه فضای داخلی کشور تا چه حد بازار را تحت تاثیر قرارداده است؟
در سایه ابهامات متعدد سیاسی، بازار با مشکلات جدی‌تری برای رسیدن به تعادل مواجه است. کاهش نرخ دلار، ابهام در روند و آینده مذاکرات و انتخابات ریاست جمهوری و مشخص نبودن اهداف و خط مشی دولت جدید و امثالهم، آینده بازار را با ابهام مواجه کرده است و تا زمانی که شرایط سیاسی و اقتصادی کشور به ثبات نرسد، نمی‌توان انتظار تعادل و احیای بازار را داشت.
- روند بازار سرمایه در ماه‌های آینده را چطور پیش‌بینی می‌کنید؟
به نظر نمی‌رسد که برای چندین ماه آتی تا زمان استقرار دولت جدید، بازار رشد بالایی داشته باشد و همچنین در صورت کاهش نرخ دلار به نظر می‌رسد در کوتاه‌مدت بازار روند مطلوبی نداشته باشد اما در بلندمدت با افزایش ثبات و پایداری در متغیرهای کلان اقتصادی و شفاف شدن آینده سیاسی کشور با توجه به پتانسیل‌های بسیار بالای بازار سرمایه و بنیادهای قوی شرکت‌های پذیرفته شده و طرح‌های توسعه تولیدی و بازارهای هدف فروش محصولات وضعیت خیلی خوبی را متصور می‌کنند.
- انتخابات ریاست جمهوری و موفقیت در مذاکرات برجام چه زمانی بازار را متاثر خواهد کرد و این عوامل اثرگذاری خود را بر بازار خواهند داشت؟
بازار سهام برخلاف دوره‌های قبل نقش مهمی در انتخابات ریاست جمهوری امسال ایفا می‌کند و نامزدهای ریاست جمهوری برای موفقیت خود ضرورتا باید مواضع روشن‌تری نسبت به بازار سرمایه ابراز کنند. دستیابی به توافق جدید و احیای برجام به خودی خود هدف نیست بلکه همانطور که مقام معظم رهبری گفته‌اند باید راستی‌آزمایی صورت گیرد تا روشن شود اثر واقعی در مبادلات اقتصادی و مالی ما دارد یا خیر؟
- در کل اثر این اتفاقات را مثبت یا منفی ارزیابی می کنید؟
برداشته شدن تحریم‌ها، هزینه صادرات و نقل و انتقال پول را کاهش می‌دهد، از این رو شرکت‌های پروژه محور با کاهش هزینه تمام شده ساخت برخی کالاها، سودآوری چشمگیری خواهند داشت اما تحقق این امر و از طرف دیگر همزمانی با شروع به کار عملیاتی دولت آینده، نیاز به سپری شدن مدت زمانی حداقل ۶-۵ ماهه دارد، در نتیجه نمی‌توان انتظار داشت در نیمه اول سال ۱۴۰۰ تغییر محسوسی در بازارسرمایه ایجاد شود. البته در بلندمدت در صورت روی کار آمدن یک دولت قوی، فعال و دغدغه‌مند در قبال تولید ملی و رونق صنایع داخلی و تولید همراه با ایجاد ظرفیت‌های تجارت بین‌المللی، افق روشنی برای بازارسرمایه ما رقم خواهد زد و بازار بسیار پررونقی پیش‌بینی می‌شود.
- برنامه‌های پیش‌روی سبدگردان فراز چه مواردی هستند؟
شرکت سبدگردان فراز یکی از معدود شرکت‌های مدیریت دارایی تازه تاسیس بازار است که ترکیب سهامداری نهادی دارد و این امر موجب جلب اعتماد ویژه‌ای از سوی سرمایه‌گذاران بازار و مردم شده است. راه‌اندازی بخش سبدگردانی و جذب سرمایه‌های افراد حقیقی و حقوقی در مرحله ابتدایی بوده و هم‌اکنون در حال اخذ مجوز صندوق اختصاصی بازارگردانی کوثر جهت مدیریت سهم‌های کنترلی سازمان اقتصادی کوثر و بنیاد شهید مثل: زکوثر، زماهان، زشریف، غدام، بزاگرس و وآوا و احتمالا در آینده سهام زیرمجموعه بانک دی خواهیم بود و در مرحله بعد، راه‌اندازی صندوق سرمایه‌گذاری درآمد ثابت Fixed Income، ETF سهامی، صندوق جسورانه VC برای حمایت از استارت آپ‌ها و از سوی دیگر اخذ مجوز سرمایه‌گذاری و تأمین مالی جمعی (Crowd Funding)، عرضه و پذیرش، پردازش اطلاعات مالی و رتبه‌بندی را در برنامه خود خواهیم داشت.
- هفته نامه اطلاعات بورس شماره ۴۰۳