بیش از دو سال از آغاز فعالیت شرکت‌های رتبه‌بندی در بازار سرمایه ایران سپری می‌شود و اکنون می‌توان گفت نقش این موسسات در بازار سرمایه کشور انکارناپذیر است. تصویر بازار سرمایه از خدمات این موسسات هنوز به طور کامل شکل نگرفته، با این حال جایگاه آنها در زنجیره ارزش خدمات بازار سرمایه در حال تثبیت است. شرکت‌های رتبه‌بندی اعتباری ریسک اعتباری شرکت‌ها را برای بازار آشکار می‌کنند و قابلیت مقایسه آنها را از جنبه ریسک اعتباری برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کنند. شرکت‌های رتبه‌بندی اعتباری با ارزیابی احتمال نکول ناشران اوراق بهادار سعی در کاهش عدم تقارن اطلاعاتی بین سرمایه‌گذاران و ناشران اوراق بهادار دارند.
یکی از گلوگاه‌ها در فرآیند تأمین مالی شرکت‌های بورسی و فرابورسی، لزوم حضور رکن ضامن اصل و سود در انتشار اوراق بدهی آنها بود. رکنی که علاوه بر ناکارآمدی‌هایی که در فرآیند تأمین مالی داشت، هزینه‌های بالایی را به ناشران در انتشار اوراق بهادار تحمیل می‌کرد و طول فرآیند انتشار اوراق را نیز طولانی‌تر می‌کرد. از سوی دیگر حضور ضامن باعث می‌شود که ریسک اعتباری تمامی ناشران برای بازار یکسان ارزیابی شود و تفاوتی بین شرکت‌های خوب و بد از منظر بازار وجود نداشته باشد. یک سال از صدور اجازه امکان انتشار اوراق بدون ضامن از سوی سازمان بورس و اوراق بهادار سپری می‌شود و در این مدت سه شرکت پذیرفته شده توانستند به اتکای رتبه اعتباری دریافت شده، بدون حضور ضامن با انتشار اوراق بدهی در بازار سرمایه تأمین مالی کنند. بر اساس ابلاغیه سازمان بورس و اوراق بهادار، شرکت‌های پذیرفته شده در بورس تهران و فرابورس ایران در صورت انجام رتبه‌بندی اعتباری و کسب رتبه با درجه سرمایه‌گذاری می‌توانند بدون ضامن انواع اوراق بدهی منتشر کرده و نسبت به تأمین مالی اقدام کنند. این اتفاق، نقطه عطفی در بازار سرمایه محسوب می‌شود و گام مهمی در حرکت از نظام تأمین مالی مبتنی بر ضامن به سوی نظام تأمین مالی مبتنی بر بازار است.
ناترازی بانک‌ها و نیز وضعیت نه چندان مناسب سرمایه آنها باعث شده است که بانک‌ها در تأمین مالی طرح‌های بزرگ و متنوع شرکت‌ها با محدودیت‌هایی روبه‌رو شوند. مزیت تأمین مالی بلندمدت در بازار سرمایه و نیز امکان تأمین مالی در اعداد بزرگ باعث شده است که شرکت‌های بورسی و فرابورسی به مزیت تأمین مالی از طریق انتشار اوراق بیشتر پی ببرند. سال‌های نه چندان دور شرکت‌های معتبر بورسی و فرابورسی تمایل کمتری به تأمین مالی از بازار سرمایه داشتند اما در حال حاضر شرکت‌های بزرگ و معتبر پذیرفته شده با آگاهی از مزیت‌های تأمین مالی در این بازار و نیز با توجه به محدودیت‌های سیستم بانکی، به تأمین مالی از بازار سرمایه به عنوان یک گزینه اصلی نگاه می‌کنند. رفع گلوگاه ضامن نیز مزید بر علت شده است که گرایش شرکت‌ها به تأمین مالی از بازار سرمایه به اتکای اعتبار خودشان شکل بگیرد.
گام بعدی در مسیر حرکت به سوی تأمین مالی مبتنی بر بازار، منظور کردن وضعیت اعتباری شرکت‌ها در نرخ‌های تأمین مالی است. شایان ذکر است بخشی از مزیت ناشرانی که بدون ضامن و با رتبه اعتباری تأمین مالی می‌کنند در صرفه‌جویی کارمزد رکن ضامن نهفته است اما آشکار شدن تفاوت در نرخ‌های تأمین مالی در بازار جنبه‌های اقتصادی مهمتری دارد. آشکار شدن وضعیت اعتباری شرکت‌ها در نرخ‌های تأمین مالی باعث خواهد شد که شرکت‌های با وضعیت اعتباری بهتر، قادر باشند راحت‌تر و با نرخ‌های مناسب‌تری نسبت به انتشار اوراق اقدام کنند. تحقق این امر می‌تواند گام مهمی در راستای تحقق بخشیدن به کارایی تخصیص در بازار سرمایه باشد.
- رضا عیوض لو - مدیرعامل شرکت رتبه‌بندی اعتباری پایا
- هفته نامه اطلاعات بورس شماره ۴۰۳