در همین ابتدای کار لازم است تا بدانید که بازار پایه و سهم‌هایی که در آن وجود دارند بسیار ریسک بالایی دارند و سعی کنید که در ابتدا، به بخش‌های دیگر بازار مسلط شوید و سپس به سمت معامله در این بازار بیاید.
بازار پایه چیست؟
اگر بخواهیم به زبان ساده بگوییم بازار پایه چیست؟ باید بگوییم بازار پایه بازار چهارم فرابورس محسوب می‌شود و سهم‌هایی که به هر دلیلی مشکلاتی را دارند و خرید و فروش آن‌ها ریسک زیادی را دارد، به این بازار منتقل خواهند شد.
یکی از دلایل تشکیل بازار پایه، بر اساس ماده 99 قانون پنجم توسعه و همچنین ماده 36 احکام دائمی توسعه کشوری است. این قوانین می‌گویند که شرکت‌هایی که سهامی عام هستند، به هر حال باید در یکی از بازارهای بورس و فرابورس پذیرش و قابل معامله شوند. همچنین داشتن ساز و کار معاملاتی، رکن مهم دیگر این قوانین است.
به‌صورت کلی، اگر شرکت‌ها در بازار بورس یا فرابورس پذیرش شوند، در یکی از بازارها، معاملات خود را پیش خواهند برد. اما حالت دیگری نیز وجود دارد که بر اساس آیین نامه‌های موجود در بورس و فرابورس، شرکت‌ها از لحاظ قانونی قدرت پذیرش را ندارند و تنها باید ثبت آن‌ها صورت گیرد. توجه کنید که اگر سهام شرکتی جزو این دسته باشد، به بازار پایه برای معامله منتقل خواهد شد.
شرکت های حاضر در بازار پایه فرا بورس
به‌صورت کلی، سه دسته شرکت هستند که در این بازار قابل معامله هستند و لازم است تا راجع به آن‌ها بیشتر بدانید:
- شرکت‌هایی که در بازار بورس یا فرابورس پذیرش نشده‌اند و به دلیل الزام قانونی که وجود دارند، در این بازار قابلیت معامله دارند.
- شرکت‌هایی که یک گام جلوترند و ثبت نهایی شده‌اند، اما هنوز تا گرفتن پذیرش فاصله دارند. توجه کنید که سهام این شرکت‌ها دارای ریسک کمتری به نسبت نوع قبلی است.
- شرکت‌هایی که قبلاً ثبت و پذیرش شده‌اند، اما به دلیل عدم رعایت قوانین این بازارها، به اصطلاح لغو پذیرش شده‌اند و از بازارهای اصلی اخراج شده‌اند. به دلیل اینکه قوانین بازار پایه راحت‌تر است و سهم‌هایی که در این بازار وجود دارند، الزامی برای انتشار گزارش‌های ماهانه و فصلی در سایت کدال ندارند، پس وضعیت سود و زیان آن‌ها نیز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و خرید و فروش آن‌ها، ریسک بزرگی را برای پرتفوی بورسی شما دارد. (اگر درباره پرتفوی به دنبال اطلاعات بیشتری هستید مقاله "پرتفوی چیست" را مطالعه نمایید.)
قوانین جدید بازار پایه فرا بورس
در گذشته، این بازار دامنه نوسان ده درصدی را در طول روز تجربه می‌کرد و به همین دلیل، ممکن بود که سهامداران در چند روز کاری ضرر زیادی را متحمل شود. نکته دیگری که در این بازار زیاد به چشم می‌خورد، به اصطلاح پروژه کردن سهم‌ها بود.
پروژه کردن به معنی خرید گروهی توسط چند نفر که سرمایه زیادی داشتند و هر روز سهم را بالا می‌برند و ممکن بود در مدت زمان یک سال، سهام یک شرکت ورشکسته تا 1000 درصد نیز سود کند.
این سهم‌ها پس از گذشت مدت زمانی، به شدت حبابی می‌شد و سهامداران کلان سهم را خالی می‌کردند و در صف خرید، به مردم می‌فروختند و موجب می‌شدند تا سهامداران خرد، ضرر بزرگی را متحمل شوند. همه این دلایل باعث شد تا سازمان بورس، قوانین جدیدی را برای بازار وضع کند. قوانین جدید به اصطلاح، به رنگی کردن بازار پایه معروف شد.
در قانون جدید، بازار پایه به سه دسته بازار پایه زرد، نارنجی و قرمز تقسیم شد که هر کدام را برای شما توضیح خواهیم داد.
تابلوی زرد بازار پایه فرا بورس
- اگر شرکت مذکور، ارائه اطلاعات خود را در سایت کدال، بیش از 2 مرتبه به تأخیر نیندازد و تقریباً گزارش‌ها را سر موقع بارگذاری کند، در بخش تابلوی زرد پایه فرابورس قرار خواهد گرفت.
- همچنین اگر گزارش‌ها سود سهام و زیان را بیش از 2 مرتبه در سایت کدال بارگذاری نکند، می‌تواند در این بازار کار خود را ادامه دهد.
- به عنوان مورد آخر نیز می‌توان گفت، که شرکت حداقل یکبار گزارش‌ها حسابرسی شده در طول یک سال را ارائه دهد.
نکته مهم: توجه کنید که تابلوی زرد پایه فرابورس، به نسبت تابلوی نارنجی و قرمز دارای ریسک کمتری است و نوسان -+3 درصدی را در طول روز تجربه می‌کند.
تابلوی نارنجی بازار پایه فرا بورس
- توجه کنید که اگر هیئت مدیره شرکت، قوانین مرتبط با تابلوی زرد بازار پایه فرابورس را پشت گوش بیندازد، به بازار نارنجی یا قرمز منتقل خواهد شد.
- همچنین پس از حسابرسی صورت های مالی سالانه، اگر حسابرس مستقل سازمان فرابورس، تشخیص دهد که گزارش‌ها حسابرسی نشده‌اند یا اعداد مشکل دارند و اقدام به اظهار نظر مردود داشته باشد، سهام شرکت به این بازار منتقل خواهد شد.
- علاوه بر این، لازم به ذکر است که گفته شود، اگر سهام شرکت در این بازار قرار بگیرد، دارای ریسک بیشتری به نسبت تابلوی زرد بازار پایه فرابورس است و دامنه نوسان آن نیز بین -+2 درصد در طول یک روز کاری است.
تابلوی قرمز بازار پایه فرا بورس
- اگر مراجع قضایی، حکم ورشکستگی شرکت را امضا کنند، سهام شرکت به این بخش منتقل می‌شود.
- همچنین اگر در مجمع بورس عمومی سالیانه شرکت، حکم به انحلال ناشر داده شود.
- علاوه بر این، اگر ناظر بطور پیوسته 3 سال گزارش‌ها سالیانه را حسابرسی نکرده باشد و اصلاً هیچ گزارشی مبنی بر سود و زیان شرکت در دسترس نباشد.
نکته مهم: توجه کنید که هرگز در این بازار معامله نکنید، مگر اینکه خبر قطعی از سوددهی سهم در آینده داشته باشید. بطور مثال می‌توان گفت که در ابتدای سال 99 که اکثر سهم‌ها در مدت زمان کمی رشد خیلی خوبی را داشتند، یک شرکت که زیر مجموعه تأمین اجتماعی بود و در این بازار قرار داشت، در یک روز کاری که صف خرید هم بود، سهام شرکت بسته شد و حکم ورشکستگی صادر شد.
در این صورت شاید شما به 10 درصد اصل پول پس از گذشت چندین سال برسید که این یک فاجعه به حساب می‌آید و ریسک بزرگ این بازار را نشان می‌دهد.همچنین نوسانات سهام این شرکت‌ها بین -+1 در طول یک روز معاملاتی است.
نکات مهم بازار پایه فرا بورس
نکاتی مهم در مورد بازار پایه فرابورس وجود دارد که با دانستن آن‌ها، به راحتی می‌توانید به سؤال: چگونه در بازار پایه معامله کنیم؟ پاسخ دهیم.
- در صورتی که سهام شرکت‌های بازار پایه، سه روز متوالی صف خرید یا فروش باشند و در آخرین روز، بیش از دو ده هزارم ( 0.0002) سهام شرکت معامله شود، در روز بعد معاملاتی نوسانات قیمتی تغییر خواهد کرد. نوسانات برای تابلوی زرد، نارنجی و قرمز به ترتیب 4،8،10 درصد خواهد بود.
- همچنین برای جلوگیری از افت بیش از حد سهم‌های موجود در این بازار، به حکم سازمان فرابورس، صندوق سرمایه گذاری قابل معامله در بورس تهران ( ETF )، می‌تواند تا 10 درصد سرمایه خود را در این شرکت‌ها سرمایه‌گذاری کنند.
- قانونی نیز در اواخر سال 98، توسط سازمان بورس منتشر شد که به قانون حجم مبنا معروف است. البته این قانون تمامی بازارهای بورس و فرابورس را فرا می‌گیرد و بازار پایه نیز جزو بازار فرابورس است. قانون حجم مبنا برای این بازار بسیار مفید است و جلوی سفته بازی و رانت خواری در این بازار را گرفته است. بر اساس این قانون، در هر روز معاملاتی، سهام یک شرکت باید تا حدودی معامله شود تا قیمت بالا یا پایین برود، زیرا در گذشته صف خرید یا فروش فیکی را برای اینگونه سهم‌ها می‌چیدند و با اندک حجم معاملاتی، سهم قیمتش رشد یا نزول پیدا می‌کرد.
- علاوه بر این، اگر می‌خواهید تفاوت این را بدانید که کدام سهم‌ها لغو پذیرش شده‌اند یا اینکه از بازار بورس اخراج شده‌اند، باید به سایت سازمان بورس تهران به نشانی tsetmc.com مراجعه کنید و نام سهام خود را جستجو کنید. در قسمت بالای صفحه و کنار نام شرکت، این عبارت نوشته شده است و به راحتی می‌توانید از آن با خبر شوید.
اگر علاقه‌مند به این هستید که با آیین نامه‌ها و قوانین جدید سازمان بورس در ارتباط با بازر بورس و فرابورس بیشتر آشنا شوید، با مراجعه به سایت www.seo.ir کار خود را آسان کنید و تمامی قواعد را مطالعه کنید. آنجا به این پرسش به طور دقیق پاسخ داده می‌شود که چگونه در بازار پایه معامله کنیم؟
و در آخر...
بازار پایه به زبان ساده، بازار چهارم فرابورس به حساب می‌آید و سهم‌هایی که به هر دلیلی مشکلات زیادی دارند و معامله آن‌ها ریسک زیادی را دارد، در این بازار قرار خواهند گرفت. طبق قانون جدید، سهم‌های بازار پایه به تابلوی زرد، نارنجی و قرمز تقسیم‌شده‌اند.
تابلوی زرد پایه فرابورس، به نسبت تابلوی نارنجی و قرمز دارای ریسک کمتری دارد و می‌توانید به عنوان سهام پر ریسک، در سبد پرتفوی خود قرار دهید.