ارمغان جوادنیا- خبرنگار؛ سال گذشته و همین روزها بود که سرمایه‌گذاری در بورس نقل محافل و مجالس شد. در مهمانی‌ها و دورهمی‌ها همه از بازار داغ سهام می‌گفتند و مدام اخبار بورس را رصد می‌کردند. امروز با گذشت بیش از یکسال از دوران طلایی بورس، هنوز بازار سرمایه جان نگرفته است. حتی نسخه‌هایی هم که برای درمان این بازار پیچیده شده تا کنون نتوانسته این بازار را احیا کند. در این گزارش دولتی‌ها، مجلسی‌ها، کارشناسان و تحلیلگران بازار عوامل و دلایل سقوط بازار را تا امروز روایت می‌کنند.
دخالت‌های دستوری
فرهاد دژپسند، وزیر امور اقتصادی و دارایی؛ برخی دخالت‌ها مانند قیمت گذاری‌های دستوری و بالا رفتن نرخ بهره بین بانکی را از دلایلی می‌داند که به طور مستقیم بر بازار سرمایه تاثیر منفی گذاشته است.
شاهین چراغی عضو سابق شورای عالی بورس؛ قیمت‌گذاری دستوری نرخ ارز و فولاد و سهولت معاملات رمز ارزها، تامین کسری بودجه سنگین دولت از بازار سرمایه، اجبار به خرید اوراق خزانه به بانک‌ها به جای مدیریت منابع بانک‌ها و افزایش نرخ سود بین بانکی از ۸ به ۲۱ درصد را موثر در ریزش بورس می‌داند.
حمید پورمحمدی، معاون اقتصادی و امور هماهنگی سازمان برنامه و بودجه با بیان‌اینکه بازار سرمایه یکی از بازارهای موثر از افزایش قیمت ارز بود که با مشکلاتی روبرو شد،گفته است؛ به هرحال بازار سرمایه خود را با افزایش نرخ ارز هماهنگ کرد به طوری که شاخص به شدت بالا رفت چرا که فعالان بازار و صاحبان شرکت‌ها با افزایش نرخ ارز ارزش شرکت‌های خود را نیز بالا بردند.از سویی دیگر در بازار بین بانکی نرخ بهره حدود هفت تا هشت درصد بود که این منابع به سمت بازار سرمایه رفت در عین حال که فروش اوراق مالی دولت که با نرخ حدود ۱۴ درصد انجام می‌شد در این جریان به بالای ۲۰ درصد رسید و در مجموع بازار سرمایه را متلاطم کرد.
موسی شهبازی، معاون مطالعات اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس دخالت‌های غیر کارشناسی دولت را یکی از چالش‌های کلان بازار سرمایه ذکر می‌کند. از نگاه او، دولت بدون ایجاد زیرساخت مناسب، مردم را به بازار سرمایه سوق داد که منجر به بروز مشکلاتی برای مردم شد. دولت از یک طرف با حجم بسیار بالا در بازار اوراق وارد و عملا تمامی منابع را جذب و مانع ورود بخش خصوصی به بازار شد و از طرف دیگر برای جبران کسری بودجه سالانه، انتشار اوراق و نرخ آن را افزایش داد که عملاً باعث می‌شد شرکت ها برای تامین مالی نرخ بالاتری نسبت به نرخ دولت پیشنهاد بدهند تا اوراقشان به فروش برسد. این امر نرخ تامین مالی در اقتصاد را افزایش داده و از طرفی بخش واقعی اقتصاد با افزایش نرخ تامین مالی با مشکل تولید و عدم تامین مالی مناسب مواجه شد.
بیشتر بخوانید:
تبلیغات فریبنده
مجلسی‌ها اما دلایل دیگری را برای سقوط بازار سهام مطرح می‌کنند.
از نگاه محمدرضا پورابراهیمی رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی، بخشی از فضای روانی و غیر اقتصادی که امروز در بازار سرمایه حکمفرماست به دلیل بی‌اعتمادی مردم به این بازار است.دولت در نیمه نخست سال گذشته در مدیریت و نظارت خود در بازار سرمایه کوتاهی کرده و تکالیف خود را به درستی انجام نداده است به همین دلیل فضای بازار سرمایه، با افت شدیدی همراه شده است.
شمس الدین حسینی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، افزایش نرخ سود بانکی از ۱۰ به ۱۷ درصد را موجب ریزش بازار سرمایه می‌داند.
محسن علیزاده، عضو ناظر مجلس در شورای عالی بورس، بی اعتمادی به بازار سرمایه را یکی از دلایل ریزش بورس ذکر کرده و گفته است ؛ تزریق نقدینگی بدون تزریق اعتماد هیچ فایده‌ای برای بازار سرمایه ندارد . او همچنین قیمت‌های دستوری را یکی دیگر از مشکلات بزرگ بازار سرمایه دانسته و گفته است که در بازار سرمایه نباید قیمت دستوری داشته باشیم و قیمت دستوری سم مهلک برای بازار است و به صورت ۱۰۰درصد باید حذف شود.
از نگاه علیزاده، بحث سپرده‌های بانکی موضوع مهم دیگر بازار سرمایه است که باید مورد توجه قرار گیرد. در این شرایط اگر سود سپرده بانکی افزایش یابد، ممکن است سرمایه‌گذاران تحریک به انتقال پول خود از بورس به بانک‌ها شوند.
فریدون عباسی دوانی، رئیس کمیسیون انرژی مجلس تبلیغات در بورس را عامل اصلی ریزش بازار عنوان می‌کند. به گفته او؛ تبلیغاتی که در بورس صورت گرفت، نوعی فاجعه و فریب بود.دولت کسری بودجه را از جیب مردم برداشت کرد. کاری که دولت آقای روحانی با افزایش نرخ ارز و کاهش ارزش پول ملی کرد، باعث فقیرشدن مردم شد.
افزایش نرخ بهره و بی‌ثباتی دلار
برخی از کارشناسان از جمله همایون دارابی عضو انجم ن سرمایه‌گذاری حرفه‌ای، بالا رفتن نرخ بهره و بی‌ثباتی نرخ ارز، قیمت‌گذاری دستوری و مبهم بودن مواضع اقتصادی دولت سیزدهم را از دلایل وضعیت نابسامان بازار سرمایه عنوان می‌کند و نقش جناح‌های سیاسی را دراین میان تاثیر گذار نمی‌داند.
فردین آقا بزرگی تحلیلگر بازار سرمایه نیز همچون دارابی، افزایش نرخ بهره بانکی وفراز و فرودهای نرخ ارز را از دلایل تاثیر گذار در سقوط بورس می‌داند. از نگاه او، نرخ تسهیلات بانکی که بخشی از آن را در قالب انجام معاملات اوراق در بورس شاهد هستیم و سیاست‌های پولی، به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر بازارسرمایه تاثیرمنفی گذاشته است. او همچنین انتشار و فروش اوراق دولتی از طریق بازار سرمایه در قالب عملیات باز و پوشش کسری بودجه را از دیگر دلایلی می‌داند که شرایط بازار سرمایه را دستخوش تحولات جدی کرده است.
عباس آرگون، نایب رییس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق بازرگانی تهران، افت نرخ ارز و کاهش انتظارات تورمی را از دلایل شتاب افت بیشتر شاخص بورس عنوان کرده است.
سیاست‌های نادرست
دسته دیگری از کارشناسان و تحلیلگران، سیاست‌های دولت و بانک مرکزی را موثر در سقوط بازار می‌دانند.
محمد ماهیدشتی کارشناس مسائل اقتصادی، عامل اصلی وارد شدن شوک به بازار سهام و بروز بحران در این بازار را سیاست‌های بانک مرکزی و تلاش این بانک برای جمع‌آوری نقدینگی از طریق فروش اوراق بدهی دولتی ذکر می‌کند.
حمیدرضا میرمعینی، تحلیلگر بازار سرمایه، سیاست‌گذاری اقتصادی دولت را موجب ایجاد ریزش بازار عنوان کرده ومعتقد است؛ بعید به نظر می‌رسد بازار سرمایه با یک بسته، از مشکلاتی که گریبانش را گرفته رهایی یابد. بازار سرمایه تحت تاثیر مولفه‌های بسیاری بوده و از کمبود، نقص و مشکلات بیشماری رنج می‌برد و از مرزهای توسعه‌یافته فاصله زیادی دارد. بازار سرمایه می‌توانست نقش مهمی را در اقتصاد ایفا کند اما آنطور که باید و شاید نتوانست جایگاه ویژه‌ای را در بخش‌های مختلف از آن خود کند. چرا که متاسفانه نه برنامه منسجمی وجود دارد و نه نگاه جامع‌ای برای بازار سرمایه در نظر گرفته شده است. متاسفانه بازار سرمایه همانند تمام بخش‌های اقتصادی ما ناکارآمد و ضعیف عمل می‌کند.
بی‌اعتمادی سهامداران
مصطفی عقیلی، کارشناس بازار سرمایه، بی‌اعتمادی سهامداران به دولت را از عوامل ریزش بورس دانسته و گفته است؛ تا زمانی که اعتماد عمومی به بازار برنگردد و فشار فروش تخلیه نشود، نمی‌توان انتظار بهبود در شاخص کل و شاخص هم‌وزن را داشت.
تغییر دامنه نوسان
عده دیگری چون علیرضا کریمیان، تغییر دامنه نوسان را علت نابسامانی‌های بازار سرمایه می‌دانند. از نگاه این تحلیلگر بازار سرمایه ، تغییر دامنه نوسان، اشتباهی بود که از سوی سازمان بورس رخ داد و اکنون اصلاح شده است؛ این کار باید زودتر انجام می‌شد نه اینکه بعد از ریزش ۵۰ تا ۶۰ درصدی سهم‌ها انجام گیرد.
رقبای دولت
در میان دلایل مطرح شده برای سقوط بازار سهام، عده‌ای نیز حال این روزهای بازار را به مسائل سیاسی پیوند می‌زنند.علیرضا کاهدی، از جمله این کارشناسان است. به اعتقاد او، رقبای دولت در انتخابات سعی بر این دارند که بازار ریزش داشته باشد. چرا که از نگاه آنها، وضعیت منفی بازار از لحاظ سیاسی به نفع آنان خواهد بود و آنان دست بالا را در انتخابات خواهند داشت.
ارزهای دیجیتال
برخی دیگر از کارشناسان ارزهای دیجیتال را علت سقوط این روزهای بورس می‌دانند.
احسان عسکری که از جمله این کارشناسان است، با اشاره به اینکه تا مردادماه سال گذشته شاهد رشد و بازدهی مناسب بازار سرمایه بودیم،گفته است که به یکباره با رشد افسارگسیخته ارزهای دیجیتال بسیاری از حقیقی‌ها نقدینگی خود را از بورس خارج کردند و وارد بازار ارزهای دیجیتال کردند تا کسب سود بیشتری کنند.
با توجه به علل و عوامل مطرح شده برای سقوط بورس از سوی کارشناسان و تحلیلگران ، به نظر می‌رسد در روزهای پایانی عمردولت دوازدهم که سرمایه افراد هر روز بیشتر آب می‌رود، قرار نیست چراغ بورس سبز شود و گویی بازار سرمایه همچنان درخواب بهاری‌اش باقی خواهد ماند.