داناک کاتبی - خبرنگار: افراد به منظور مقابله با تورم لجام‌گسیخته‌ای که در سال‌های اخیر با آن دست و پنجه نرم کرده‌اند و به علاوه برای در امان ماندن از افزایش یافتن این تورم که انتظار می‌رود در ماه‌های آینده بیش از گذشته شاهد آن باشند، دست به سرمایه‌گذاری در بازارهای مختلف می‌زنند و تلاش می‌کنند نقدینگی خود را به سمت بازارهایی همچون طلا، سکه، دلار و غیره بکشانند و از این بازار به بازار دیگر کوچ کنند.
سرمایه‌گذاری در طلا همواره یکی از گزینه‌های مورد نظر در چنین شرایطی است، اما بسیاری از افراد به واسطه مالیاتی که از خرید سکه یا طلا اخذ می‌شود تمایل خود را به سرمایه‌گذاری مستقیم در این زمینه از دست داده‌اند. وجود ابزارهایی همچون صندوق‌های سرمایه‌گذاری طلا یکی از راهکارهای مناسب سرمایه‌گذاری به شکل غیرمستقیم در بازار جذابی مثل سکه، دلار و طلاست چرا که صندوق‌های طلا حداقل ۷۰ درصد از دارایی خود را در خرید سکه طلا سرمایه‌گذاری کرده و ۳۰ درصد باقی‌مانده را در اوراق با درآمد ثابت وارد می‌کنند. به همین دلیل سرمایه‌گذاری در صندوق‌های طلا نوعی سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در دلار و طلای جهانی محسوب می‌شود. این صندوق‌ها به دو نوع مشترک و قابل معامله (ETF) در بورس کالا وجود دارند. تا سال ۹۷ بازار آتی سکه در حال فعالیت بود اما پس از آن با به راه افتادن شائبه خط دادن این بازار به بازار فیزیکی این معاملات از بورس کالا کنار گذاشته شد. با این حال پس از گذشت بیش از سه سال از زمان توقف، مجددا این صندوق‌ها از هفته گذشته آغاز به کار کرده‌اند.
مسیر قبلی تکرار نشود
محمدرضا اسلامی، مدیر بورس کالا کارگزاری سهم آشنا در خصوص راه‌اندازی قراردادهای آتی صندوق طلا توضیح داد: بورس کالای ایران هم اکنون پایگاهی بزرگ و پایدار جهت کشف قیمت و شفافیت معاملات است و پس از تعطیلی چندین ساله معاملات قراردادهای آتی سکه در حال حاضر شاهد راه‌اندازی معاملات بر روی دارایی پایه‌ای جدید با نقدشوندگی بسیار بالا و مبتنی بر سکه طلا هستیم.
این ابزار که با هدف متنوع‌سازی ابزارهای مشتقه و با نظر سازمان بورس و اوراق بهادار هم اکنون به مرحله بهره‌برداری رسیده است، می‌تواند به زودی چراغی روشن در بورس کالا برای فعالان بازار طلا باشد. پوشش ریسک نوسانات قیمت طلا در کنار سایر مزایای این ابزار مشتقه قطعا باعث رشد و گسترش این معاملات در آینده‌ای نزدیک خواهد شد. لازم است که بورس کالا به همراه کارگزاران فعال آتی به آموزش اینگونه معاملات به عنوان حلقه مفقوده بازار سرمایه رویکرد توسعه‌ای خاصی داشته باشند. سازوکار رفع ابهامات مالیاتی ابزارهای نوین مالی به ویژه گواهی سپرده کالایی نیاز به مساعدت هرچه بیشتر نهادهای مرتبط دارد که می‌تواند معاملات ابزارهای نوین مالی را هرچه سریع‌تر در مسیر رشد قرار دهد.
اسلامی با اشاره به این مسئله که مسیر قبلی معاملات آتی سکه نباید تکرار شود، ادامه داد: در این میان نکته حائز اهمیت نگاه به مسیر قبلی معاملات آتی سکه طلا است که نباید مجددا تکرار شود. بورس کالا بر مبنای کشف قیمت عادلانه بر اساس مکانیسم عرضه و تقاضا بنیان‌گذاری شده است. تجربه نشان داده است بسیاری از برندهای معتبر در دنیا با قیمت‌گذاری دستوری از بین رفته‌اند و یا جایگاه خود را در بازار از دست داده‌اند اما معاملات آتی بر روی صندوق‌های طلا با توجه به قیمت جهانی فلز گرانبهای طلا و نرخ دلار که به راحتی در دسترس همگان قرار دارد، به راحتی می‌تواند دلالی غیرشفاف طلا را از میان بردارد و تبدیل به مرجعی معتبر در خصوص قیمت‌ها شود. مدیر بورس کالا کارگزاری سهم آشنا در ادامه گفت: دور باطل دخالت در قیمت‌گذاری باتلاقی است که بورس کالا به راحتی می‌تواند آن را حذف کند و باعث بهبود فضای کسب و کار، جلوگیری از رانت و فساد و غیره شود. لازم است با توجه به تجربه معاملات آتی سکه طلا در گذشته و اثرات تعطیلی این معاملات، با راه‌اندازی مجدد آن شاهد معاملات پررونق‌تر و شفاف‌تر در بازار طلا باشیم و این معاملات با ورود فعالان حقیقی و حقوقی گسترش و عمق بیشتری پیدا کند.
مدیریت حرفه‌ای ریسک سرمایه‌گذاری
علی رحمانی، مدیر معاملات مشتقه کارگزاری مبین سرمایه گفت: در حال حاضر فعال‌ترین صندوق سرمایه‌گذاری طلا، صندوق طلای لوتوس است که نقدشوندگی و حجم معاملات بالایی دارد. هفته گذشته قرارداد آتی واحدهای سرمایه‌گذاری طلا با پشتوانه صندوق طلای لوتوس عرضه شد.
رحمانی با اشاره به ماهیت و مزیت این صندوق‌ها ادامه داد: این صندوق از نوع صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله در بورس کالای ایران و اولین صندوق کالایی بازار سرمایه کشور است که موضوع فعالیت آن سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار مبتنی بر گواهی سپرده طلا و اوراق مشتقه مبتنی بر سکه طلاست. این صندوق فقط می‌تواند در دارایی‌های ریالی داخل کشور سرمایه‌گذاری کند و سرمایه‌گذاری خارجی (ارزی) به هر نوع و شکلی برای آن غیرمجاز است. نوع دارایی‌های صندوق گواهی سپرده سکه طلا، اوراق مشتقه سکه طلاست.
مدیر مشتقه کارگزاری مبین سرمایه توضیح داد: مدیریت فعال و حرفه‌ای، پوشش ریسک سرمایه‌گذاری، امنیت بالا، وجود بازارگردانی، نقدشوندگی بالا، کارمزد کم، برخورداری از معافیت مالیاتی، امکان سرمایه‌گذاری با مبالغ کم، ورود و خروج آسان و غیره از مزیت‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری طلا است. ماهیت این صندوق‌ها، سرمایه‌گذاری با پشتوانه سکه و طلاست اما چون منجر به تحویل فیزیکی و مشاهده جنس طلا نمی‌شود به همین دلیل استقبال کمی از آنها می‌شود.
او ادامه داد: برای نمونه مشاهده می‌کنیم حجم معاملات و افراد سرمایه‌گذار و حجم پول وارده چه توسط سرمایه‌گذاران و چه توسط تکنیکالیست‌ها و چه توسط افرادی که اخبار روز ایران و مولفه‌های اقتصادی را بررسی می‌کنند، در گواهی‌های سپرده سکه طلا (بانک‌های رفاه، صادرات، ملت، سامان، آینده) به صورت چشمگیری از گواهی‌های سپرده‌گذاری طلا بیشتر است چرا که امکان تحویل مسکوکات طلا برای خریدار و فروشندگان آن آسان است، به همین دلیل استقبال بیشتری از سپرده‌های سکه طلا می‌شود. این در حالی است که در گواهی‌های سپرده صندوق‌های طلا به اصطلاح عامیانه یک ورق کاغذ در دست خریدار و فروشنده بیشتر نیست.
پایانی بر سفته‌بازی معاملات طلا
در گفت‌وگو با شایان یوسفی، کارشناس معاملات آتی، مشکلات پیش‌روی قراردادهای آتی طلا مطرح شد.
- وضعیت معاملات آتی صندوق طلا را که از هفته گذشته شاهد آن بودیم، چطور ارزیابی می‌کنید؟
معاملات قرارداد آتی صندوق طلا لوتوس تحویل مرداد ماه هفته گذشته با قیمت ۸ هزار و ۱۰۰ تومان بازگشایی شد و به سقف قیمتی ۸ هزار و ۳۰۰ تومان نیز رسید (در لحظه تنظیم این گزارش). در روزهای پس از بازگشایی چه در قراردادهای آتی و چه در گواهی صندوق لوتوس، نوسان قابل توجهی مشاهده نشد و این مسئله تاثیرگذاری قابل توجهی بر استقبال از این صندوق‌ها داشته است.
- چرا نوسان قابل توجهی را شاهد نبودیم؟
چون این صندوق ارتباط مستقیمی با سکه طلا، طلای آبشده و دلار دارد و به این دلیل که طی روزهای پس از بازگشایی آن نوسان خاصی در این مولفه‌ها دیده نشد، در نتیجه قراردادهای آتی صندوق طلا نیز نوسان خاصی را تجربه نکرد. فعالان بازار آتی این بازار را به شکل یک بازار آنی مشاهده می‌کنند و سعی دارند با سود لحظه‌ای از این بازار خارج شوند.
- معاملات انجام شده این صندوق‌ها موفقیت لازم را در جذب سرمایه‌گذار نشان می‌دهد؟
در خصوص معاملات این صندوق باید گفت، بدیهی است که سکه، دلار، طلای آبشده و فضای اقتصادی بر این صندوق تاثیر به‌سزایی می‌گذارد. خریدار و فروشنده به این بازار ورود می‌کنند ولی این ورود به شکلی کند و آهسته صورت می‌گیرد. زمانی که قیمت سکه حدود ۵ میلیون تومان بود، قیمت صندوق آتی طلای لوتوس ۴ هزار تومان بود. زمانی که قیمت سکه طلا به ۱۷ میلیون تومان افزایش یافت، این صندوق به ۱۴ هزار تومان رسید.
- چرا ورود خریدار و فروشنده به این بازار فرسایشی بوده است؟
فرسایشی بودن ورود خریدار و فروشنده به این بازار را باید به دلیل ساعت معاملات آن دانست که از ۱۳ تا ۱۵ بود که با باز شدن بازارها و انجام شدن معاملات سپس صندوق طلای لوتوس شروع به کار می‌کرد. علاوه بر این مسئله، شخصی که صندوق طلای لوتوس را خریداری می‌کرد عملا به فرآیند تحویل طلا یا سکه ختم نمی‌شد، به همین دلیل یک حالت سفته‌بازی دارد که با تاثیرپذیری از دیگر بازارها و جو آنها خرید و فروش می‌شود ولی گواهی سکه طلا چنین روالی نداشته است. شاهد بودیم زمانی که سکه بانک رفاه، صادرات، سامان و غیره افزایش قیمت داشتند، ساعت معاملات این قراردادها را کاهش می‌دادند و یا درصد نوسان قیمت آن را تغییر می‌دادند. این کار را با هدف کاهش اثرگذاری این مسئله بر سایر بازارها انجام می‌دادند چرا که هر زمان خرید و فروش صورت می‌گرفت، امکان تحویل آن به سهولت بود و به راحتی شخص می‌توانست سکه‌اش را از انبار بانک‌های مختلف تحویل بگیرد.
- به طور کلی آینده این صندوق را چطور می‌بینید؟
صندوق آتی طلا به این دلیل که پشتوانه طلای لوتوس را دارد و علاوه بر آن انتظارات ایجاد ثبات با تعیین تکلیف انتخابات ریاست جمهوری در جامعه وجود دارد، می‌تواند برای سرمایه‌گذاری مناسب باشد. با توجه به این مسئله که مباحث مربوط به مذاکرات نیز در وضعیت خوبی به سر می‌برد تمامی این مسائل تاثیرگذاری قابل توجهی در قیمت طلا خواهد داشت. با وجود این مسائل در حال حاضر بسیاری از سرمایه‌گذاران اقدام به سرمایه‌گذاری در طلا نمی‌کنند و منتظر مشخص شدن شرایط در آینده هستند.
- عوامل کاهش رغبت برای سرمایه‌گذاری در این صندوق را چه می‌دانید؟
در صندوق آتی طلا وجه تضمین ۲ میلیون تومان در نظر گرفته شده است که برای این صندوق رقم بسیار بالایی است. این صندوق طلا شامل ۱۰۰۰ سهم طلای لوتوس است ولی مبلغ ۲ میلیون تومان وجه تضمین با قیمت ۸ هزار تومانی صندوق همخوانی ندارد و جذابیت آن را کاهش می‌دهد چرا که سرمایه زیادی را درگیر خواهد کرد. معاملات خیلی کند صورت می‌گیرد چرا که وجه تضمین بالایی برای این صندوق قرار داده شده است. علاوه بر این مسئله پشتوانه این صندوق نیز صندوق طلای لوتوس است که نوسانی ندارد و خیلی کند عمل می‌کند. همچنین فرآیند تحویل نیز ندارد که تمامی این مسائل رغبت سرمایه‌گذاری را کاهش خواهد داد.
-
منبع: هفته نامه اطلاعات بورس شماره ۴۰۶