در حالی که هفته‌هاست شاخص روی سبز خود را به سهامداران نشان داده و خاطره رشدهای باورنکردنی گذشته را مجدد برای سهامداران تداعی می‌کند اما سوال اینجاست که آیا رشد متعادل فعلی می‌تواند به یک صعود باورنکردنی همچون تجربه سال ۹۹ بدل شود؟ به نظر می‌رسد شرایطی که سال گذشته به منظور رشد بازار سرمایه فراهم بود در حال حاضر دیده نمی‌شود، از سوی دیگر ابهامات موجود در برابر بازار سرمایه همچنان باقی است. همچنین مسئله‌ای چون به سرانجام رسیدن برجام بیش از هر چیز دیگری بازار سرمایه را تحت تاثیر خود قرار داده که این موضوع از تجربه مجدد رشد لجام‌گسیخته سال قبل جلوگیری خواهد کرد.
- در شرایط فعلی که بازار روند مثبتی به خود گرفته، تجربه صعود و رشد قابل توجه سال گذشته را چگونه تحلیل می‌کنید؟
به نظر بعید می‌رسد تجربه‌ای که سال گذشته در بازار شاهد بودیم در شرایط فعلی مجددا تکرار شود چرا که سال گذشته شرایط به گونه‌ای رقم خورد که به خودی خود رشد بورس را در پی داشت. آزادسازی سهام عدالت که سال قبل به شکل پلکانی اتفاق افتاد و هدف از آن کمک به تأمین وضعیت معیشتی مردم بود یکی از دلایل رشد بازار شد. در واقع با آزادسازی سهام عدالت قرار بر این بود که افراد بتوانند با فروش سهامشان نیاز خود را برطرف کنند و تمامی این مسائل در رشد قابل توجه بورس اثرگذار بود، اما به نظر در حال حاضر چنین شرایطی برای صعود شاخص بورس، در حد و اندازه‌ای که سال قبل شاهد آن بودیم، وجود ندارد.
- فراهم شدن آزادسازی باقی‌مانده سهام عدالت مانند شرایط سال گذشته، در این خصوص چه تاثیری خواهد داشت؟
در وضعیتی که سال قبل شاهد آن بودیم تمامی موارد از جمله آزادسازی نا به هنگام سهام عدالت به همراه تشویق‌های دولت، همه و همه در به وجود آمدن رشد باورنکردنی بورس دخیل بود. آزادسازی سهام عدالت حدود ۵۰ میلیون نفر ایرانی که با ارزش ۴۰ هزار میلیارد تومان انجام شد تاثیر به سزایی در روند بازار داشت. البته لازم بود که این تصمیم با توجه به در نظر گرفتن کشش بازار صورت می‌گرفت، اما موضوع این است که چه کسی باید در شرایطی که مردم برای فروش سهام عدالت خود اقدام می‌کردند شروع به خرید می‌کرد؟ قطعا افرادی که پول لازم را برای سرمایه‌گذاری در سهام شرکت‌ها دارند قادر به چنین کاری بودند. برای چنین اقدامی لازم به داغ شدن بازار و دعوت مردم به بازار سرمایه بود. ولی با این حال شاید دولت پیش‌بینی این موضوع را نکرده بود که تا این حد سرعت ورود پول می‌تواند بالا باشد، شاید دست کم گرفتن شم اقتصادی مردم توسط دولت، چنین غافلگیری را رقم زد. اگرچه در آن زمان نیز، خیلی توصیه سرمایه‌گذاری غیرمستقیم به مردم می‌شد اما مردم به سمت سرمایه‌گذاری مستقیم رفتند و متضرر شدند.
- در شرایط فعلی کلیت بازار سرمایه را چگونه می‌بینید؟
به عقیده بنده، ۷۰ درصد شرکت‌های بورسی سودده هستند یا سود قابل توجهی را به دلیل دارایی مناسب نصیب سهامداران خود خواهند کرد اما در شرایط فعلی رشدی که سال گذشته شاهد بودیم تجربه نخواهد شد چرا که قیمت‌ها به ارزندگی رسیده و برای سرمایه‌گذاری مناسب است. همچنین بازار سهام گزینه مناسب سرمایه‌گذاری بلندمدت به شمار می‌آید.
فعالان قدیمی بازارسرمایه و کارشناسان اقتصادی همواره اذعان کرده‌اند که دلار کشش قیمت بیش از حد را نخواهد داشت و در صورت برقرار شدن برجام قیمت دلار بین ۲۰ تا ۲۳ هزار تومان برآورد می‌شود.
- با توجه به مسائلی که مطرح شد چه گزینه‌ای را برای سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت مناسب دانسته و پیشنهاد می‌دهید؟
اگر افراد برای ورود به بازارهای مالی دانش و تجربه لازم را دارند می‌توانند اقدام کنند. برای کسب بازدهی کوتاه‌مدت، در بازارهایی چون سپرده بانکی شخص می‌تواند ۱۸ تا ۲۰ درصد سود به دست آورد. البته در بازارهای طلا، دلار، مسکن و خودرو این موضوع وجود ندارد. اگرچه افراد می‌توانند در این بازارها با مبالغ خردی نظیر ۵ تا ۱۰ میلیون تومان وارد شوند اما اگر این مسئله عملی نباشد گزینه‌ای به جز بازار سرمایه باقی نخواهد ماند.
- در بازار سرمایه چه گزینه‌ای را برای سرمایه‌گذاری کم‌ریسک‌تر مناسب می‌دانید؟
افراد با توجه به سطح ریسک‌پذیری می‌توانند وارد صندوق‌های درآمد ثابت شوند که در نهایت ۱۰ تا ۱۵ درصد سهام را شامل می‌شوند. یا صندوق‌های مختلط که ۴۰ تا ۶۰ درصد سهام است. سهامداران با قدرت ریسک‌پذیری بالاتر نیز می‌توانند صندوق‌های سهامی خریداری کنند که حدود ۷۵ تا ۸۰ درصد سهام هستند. به نظر می‌رسد به غیر از این کلکسیون گزینه سرمایه‌گذاری مناسب‌تری در ایران وجود نداشته باشد. البته در این روند به ارزندگی رسیدن سهام و هضم کردن بخشی از ابهامات موجود توسط بازار، توانسته تا حدی بازار سرمایه را برای سرمایه‌گذاران جذاب کند.
- مهم‌ترین ابهامات موجود بازار، در حال حاضر چه مواردی هستند؟
برخی از مهم‌ترین ابهامات در حال حاضر رفع شده است. مهم‌ترین ابهام انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا محسوب می‌شد که به نتیجه رسید و بخش قابل توجهی از ابهامات را از میان برداشت. انتخابات ریاست جمهوری در ایران نیز جزو موارد مهم در ایجاد ابهام در بازار سرمایه بود که البته بسیاری از این موارد از میان برداشته شد. علاوه بر آن برجام نیز یکی از موارد بسیار مهم ایجاد ابهام در بازار سرمایه و به طور کلی اقتصاد کشور به شمار می‌آید.
- اثرگذاری مسئله برجام بر روند بازار سرمایه را چطور ارزیابی می‌کنید؟
کاهش شدید قیمت دلار به واسطه توافق برجام یکی از ریسک‌های بازار سرمایه است. باید توجه داشت که واقعیت‌های اقتصاد در شرایط فعلی نشان نمی‌دهد که دلار کشش کمتر از ۲۰ هزار تومان را داشته باشد. فعالان قدیمی بازار سرمایه و کارشناسان اقتصادی همواره اذعان کرده‌اند که دلار کشش کاهش قیمت تا این حد را نخواهد داشت. در صورت برقرار شدن برجام قیمت دلار بین ۲۰ تا ۲۳ هزار تومان برآورد می‌شود.
- اگربرجام به نتیجه نرسد، برای بازار سرمایه چه اتفاقی خواهد افتاد؟
اگر چنین اتفاقی بیفتد دلار ممکن است تا ۳۰ هزار تومان نیز رشد کند. به غیر از ریسکی که برجام می‌تواند برای بازار داشته باشد و آن کاهش قیمت دلار است این توافق در نهایت می‌تواند منجر به افزایش فروش شرکت‌ها و البته با تخفیف‌های کمتر شود. با اعمال برجام شرکت‌ها می‌توانند به راحتی در بازارهای جهانی حضور داشته باشند. طرح‌های توسعه‌ای و سرمایه‌گذاری خود را با تجهیزات خارجی انجام دهند. سهولت در تأمین مالی و افزایش حضور سرمایه‌گذار خارجی در بازار سرمایه ما می‌تواند از مهم‌ترین فواید برجام برای بازار سرمایه محسوب شود. شرکت‌های داخلی می‌توانند شرکای خارجی با کیفیت و رده اول دنیا را داشته باشند که این مسائل از مزایای برجام است. اگر برجام به نتیجه برسد نفع آن برای بازار سرمایه بسیار بیشتر از ریسک‌های آن نظیر کاهش قیمت دلار خواهد بود. بازار سرمایه بازاری است که پیش‌بینی می‌شود با توجه به نرخ تورم بتواند بازدهی مناسب با توجه به ریسکی که سرمایه‌گذار خارجی قبول می‌کند برای سرمایه‌گذار در بر داشته باشد. در صورت توافق برجام نه تنها شرکت‌های دلاری قابلیت این را خواهند داشت که محصولات خود را راحت‌تر به فروش برسانند بلکه این شرکت‌ها محصولاتشان را با تخفیفات کمتر و هزینه حمل و نقل پایین‌تر به فروش می‌رساند؛ علاوه بر آن طرح‌های توسعه‌ای خود را به راحتی و با تجهیزات روز دنیا تجهیز خواهند کرد. بنابراین مزیت‌های مذکور در برابر کاهش قیمت دلار در صورت توافق برجام پیش روی شرکت‌های دلاری‌محور قرار خواهد داشت. کاهش قیمت دلار ریسک بلندمدت برای چنین سهم‌هایی به حساب نخواهد آمد چون قیمت دلار کاهش خیلی قابل توجهی در بلندمدت نخواهد یافت.
- در صورت توافق برجام، چه صنایعی از پتانسیل رشد بالاتری برخوردار خواهند بود؟
تمامی شرکت‌های دلاری محور چنین پتانسیلی را خواهند داشت. شرکت‌های خودروسازی، شرکت‌های خدمات بانکی و صنایع نیز استعداد آن را دارند که با شرکای خارجی کار کنند. این شرکت‌ها می‌توانند به واسطه برجام و ارتباط با جامعه بین‌الملل محصولات و خدمات خود را به بهترین نحو ارائه دهند، به همین دلیل صنایعی که دلاری نیستند نیز از برجام نفع بسیار زیادی خواهند برد.
- اگر شاهد افزایش قابل توجهی در قیمت دلار باشیم، چه اتفاقی برای بازار خواهد افتاد؟
قطعا بازار سرمایه با قیمت دلار رشد خواهد کرد چرا ۷۰ تا ۸۰ درصد شرکت‌های بازار سرمایه دلاری‌محور هستند و در نتیجه فروش محصولاتشان به شکل دلاری موثر است. از طرف دیگر محدود شدن فروش به واسطه تحریم‌های بین‌المللی شاید سختگیرانه‌تر اعمال شود. به طور کلی برجام شبیه یک شمشیر دو لبه برای بازار سرمایه عمل می‌کند. معتقدم که به نتیجه رسیدن برجام به طور کلی به نفع بازار سرمایه است حتی با کاهش قیمت دلار نسبت به رقم ۲۵ هزار تومان. اگر برجام صورت نگیرد و دلار به محدوده ۳۰ تا ۳۵ هزار تومان برسد، تورمی ایجاد خواهدشد که موجب افزایش در تمامی دارایی‌ها از جمله دارایی‌های مالی که سهام شرکت‌ها نیز جزو آن است می‌شود. در چنین شرایطی تنها گزینه‌ای که برای سرمایه‌گذاری جذابیتی نخواهد داشت، سپرده‌های بانکی و صندوق‌های بادرآمد ثابت بازار سرمایه خواهد بود.
- ماه‌هاست که مذاکرات در حال انجام بوده و همچنان خبر قطعی از تعیین تکلیف شدن برجام به گوش نمی‌رسد، اگر همچنان این روند فرسایشی ادامه یابد و برای ماه‌های آینده نیز شاهد این مسئله باشیم، بازار سرمایه چه واکنشی به این روند طولانی و خسته‌کننده نشان خواهد داد؟
به نظر چنین اتفاقی رخ نخواهد داد. طرفین در حال حاضر در اوج چانه‌زنی به سر می‌برند و در اوج چانه‌زنی است که توافق حاصل می‌شود یعنی زمانی که به نظر می‌رسد توافقی در کار نباشد به احتمال قوی توافق اتفاق می‌افتد احتمالا طرفین در کلیت به توافق رسیده‌اند و در برخی بندهای جزیی‌تر مذاکرات ادامه خواهدداشت. موضوع بااهمیت این است که توافق قطعا حاصل خواهد شد چرا که هم ایران تلاش دارد که از وضعیت فعلی خود خارج شود و هم بایدن طبق اظهاراتی که در مناظرات انتخاباتی خود داشته و بر احیای برجام و جلوگیری از برنامه هسته ای ایران با مذاکرات تاکید داشته، قطعا این مسئله به زودی حل خواهد شد. با این حساب طرفین برای انجام توافق برجام تلاش خواهند کرد و این توافق در نهایت حاصل می‌شود.
-
منبع: هفته نامه اطلاعات بورس شماره ۴۰۷