گلشن بابادی- خبرنگار: شرکت‌های پالایشی، نفت خام و میعانات گازی خود را از شرکت ملی نفت که توسط پالایش و پخش مدیریت می‌شود تحویل می‌گیرند و معمولا نرخ‌گذاری آن بر عهده وزارت نفت است، قبلا مبنای نرخ‌گذاری خوراک شرکت‌های پالایشی ۹۵ درصد قیمت فوب خلیج فارس محاسبه می شد اما طی اعتراضی که فعالان این حوزه در خصوص منصفانه نبودن این نرخ داشتند، روش قیمت‌گذاری از فوب خلیج فارس به میانگین نرخ صادراتی ایران تغییر پیدا کرد. در حقیقت تاخیر قابل توجه در اعلام نرخ خوراک، عاملی شد تا سودهای غیرواقعی در صورت‌های مالی شرکت‌های پالایشی نمایش داده شود.
هاله ابهام
با توجه به اینکه نرخ صادراتی ایران با در نظر گرفتن تحریم‌ها خیلی شفاف نیست و اعلام این نرخ توسط شرکت پالایش و پخش باید توسط یک سری از کارگروه‌هایی در این شرکت انجام شود اعلام نرخ خوراک این شرکت‌ها را به یک فرآیند زمان‌بر تبدیل کرده است. همین مسئله باعث به وجود آمدن ابهام در صورت‌های مالی این گروه به خصوص در فصل زمستان ۹۹ شد. البته در هفته‌های گذشته شاهد اعلام سودهای قابل توجهی در گروه پالایشی‌ها بودیم تا جایی که اغلب این شرکت‌ها با تعدیل‌های مثبت بیش از ۵۰ درصد در سود، طبق صورت‌های مالی حسابرسی نشده همراه بودند. همچنین مشخص نبودن اینکه نرخ خوراک شرکت‌های پالایشی بر چه مبنایی و با چه قیمتی محاسبه شده، باعث شد که سود واقعی این شرکت‌ها درهاله‌ای از ابهام قرار گیرد.
مواجه شدن با تعدیل
تاخیر در اعلام نرخ خوراک توسط شرکت پالایش و پخش به حدی به طول انجامید که رئیس سازمان بورس از وزیر نفت با ارسال نامه‌ای درخواست کرد که هر چه سریع‌تر این نرخ را مشخص کند به این دلیل که شفاف نبودن نرخ خوراک منجر به ارائه سودهای غیرواقعی از سمت این شرکت‌ها می‌شود. با توجه به اینکه این شرکت‌ها نیازمند صورت‌های مالی حسابرسی شده سالانه هستند و سهامداران نیز بر مبنای این صورت‌های مالی تصمیم‌گیری می‌کنند از این منظر ضرورت داشته که شرکت پالایش و پخش در کوتاه‌ترین زمان ممکن نرخ خوراک را اعلام کند. البته قبل از آخرین مهلت برگزاری مجامع و در واقع به شکل دقیقه نودی این نرخ‌ها اعلام و باعث شد شرکت‌های پالایشی با تعدیل‌هایی در سود مواجه شوند.
سود واقعی در انتظار صورت حساب
علیرضا نجارپور، مدیر پرتفوی مشاور سرمایه‌گذاری ترنج در خصوص تاثیر تاخیر اعلام نرخ خوراک بر صورت‌های مالی شرکت‌های پالایشی گفت: اگرچه در شرکت‌های پالایشگاهی مبنای نرخ خوراک قبلا بر اساس نرخ منطقه یعنی میانگین نفت برنت، عمان و تعیین می شد، اما از شهریور ماه ۹۹ نرخ را از منطقه به نرخ نفت صادراتی ایران تغییر دادند. بر این اساس با توجه به اینکه نفت صادراتی ایران از میانگین منطقه ارزان تر بود، از طرفی هم به لحاظ کیفیت و به واسطه تحریم‌های موجود این مسئله باعث کاهش بهای تمام شده پالایشگاه‌ها و افزایش سودآوری آنها شد.
نجارپور افزود: هر ماه صورت حساب شرکت پالایش و پخش، باید برای پالایشگاه‌ها ارسال شود که در این صورت حساب قیمت نفت و قیمت فرآورده‌های نفتی (گازوئیل، بنزین، سوخت جت، نفت کوره و نفتا) برای پالایشگاه‌ها مشخص می شود. البته علتی که شرکت‌ها در گزارش‌های حسابرسی نشده اولیه خود سودهای پایینی را گزارش دادند این بود که شرکت پالایش و پخش این صورت حساب‌ها را ارسال نکرده بود و در حقیقت شرکت‌ها نیز با نرخ‌های آذر ماه گزارش زمستان خود را ارائه کرده بودند. به همین دلیل از همان ابتدا مشخص بود که سودهای اعلام شده خیلی کم برآورد شده است.
همچنین در آذر ماه نرخ نفت افزایش قابل توجهی داشت ولی نرخ فرآورده‌ها هنوز بالا نیامده بود، با این حساب سود این شرکت‌ها کمتر اعلام شد. بر این اساس چون قیمت فرآورده‌های نفتی و قیمت نفت افزایش داشت، این اطمینان به وجود آمد که برای پالایشی‌های تعدیل مثبت وجود خواهد داشت.
این مدیر بازار سرمایه گفت: با توجه به موارد مذکور، در گزارش‌های حسابرسی شده این مسئله، میانگین در همه پالایشگاه‌ها ۵۰ درصد افزایش سود را نسبت به سود گزارش شده و حسابرسی نشده افزایش داد. البته به غیر از پالایشگاه تبریز که تا حدی اعلام سود اولیه را معقولانه داده بود محاسبه پالایشگاه‌هایی نظیر بندرعباس، اصفهان و لاوان تقریبا تعدیل مثبت ۵۰ درصدی داشتند. مدیر پرتفوی مشاور سرمایه‌گذاری ترنج اظهار داشت : پیش‌بینی می شود که برای سه ماهه بهار ۱۴۰۰ نیز یک سوددهی حداقل به اندازه سود زمستان این شرکت‌ها وجود داشته باشد. همچنین سود فصل بهار این شرکت‌ها حتی می‌تواند به ۲۰ تا ۳۰ درصد بیشتر از سود زمستان برسد. در مجموع نرخ سود ابتدای سال ۱۴۰۰ بستگی به این دارد که شرکت پالایش و پخش صورت‌حساب‌ها را به شرکت‌ها ارائه داده است یا خیر؟ به همین دلیل تا زمانی که این صورت حساب‌ها به شرکت‌ها ارائه نشود گزارش‌ها خیلی قابل اتکا نخواهد بود.
احتمالات و نبود پیش بینی درست
علی اسکینی، تحلیلگر ارشد کارگزاری بانک صنعت و معدن نیز در خصوص تاثیر اعلام نشدن نرخ خوراک در سه ماهه بهار ۱۴۰۰ بر شرکت‌های پالایشگاهی بیان داشت: اگرچه در مقطع فعلی شرکت‌ها شروع به اعلام گزارشات بر روی کدال می‌کنند اما پالایشگاهی‌ها به این دلیل که هنوز نرخ خوراک خود را ندارند نمی‌توانند این گزارشات را در کدال ارائه دهند.
اسکینی با اشاره به احتمالات موجود در خصوص اعلام نشدن به موقع نرخ خوراک بهار ۱۴۰۰ در پالایشگاه‌ها گفت: به احتمال زیاد با توجه به در دسترس نبودن نرخ خوراک این شرکت‌ها به ارائه گزارش شفاف‌سازی روی کدال بسنده می‌کنند چرا که هنوز به آنها نرخی اعلام نشده است و این شرکت‌ها نمی‌توانند صورت های مالی خود را تهیه کنند. البته احتمال دیگر این است که شرکت‌ها بر اساس نرخ‌های قدیم گزارشات و صورت‌های مالی خود قرار دهند که با توجه به اینکه قیمت نفت بالا رفته، در نتیجه روند نرخ‌ها و سود آنها نیز در بهار ۱۴۰۰ صعودی خواهد شد. این مسئله موجب می‌شود پالایشی‌ها نتوانند گزارش‌های صحیحی را روی کدال ارائه دهند و به احتمال زیاد در صورت تاخیر در اعلام نرخ بهار ۱۴۰۰ یکی از اتفاقات اعلام شده مذکور رخ خواهد داد.
تحلیلگر ارشد کارگزاری بانک صنعت و معدن بیان داشت : تعدیلی که در سود شرکت‌های پالایشگاهی مشاهده می‌کنیم به این دلیل است که پیش‌بینی نرخ و سودی که در گزارش‌های ابتدایی بازرسی نشده دیده می‌شد در واقع صحیح نبود، چرا که نرخ نفت در زمستان بالا رفته بود و پیش‌بینی‌هایی که در این گزارشات ارائه شد باعث ایجاد تعدیل‌های مثبت در سود این شرکت‌ها شد. البته در حال حاضر نیز این احتمال وجود دارد که برای سه ماهه بهار امسال پیش‌بینی سود را با نرخ‌های زمستان ۹۹ داشته باشند که این مسئله باز هم منجر به آن خواهد شد که پیش‌بینی درستی در سود شرکت‌ها صورت نگیرد.
قابل اتکا نبودن محاسبات
ناصرعاشوری، دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پالایش نفت نیز با بیان اینکه دولت هر سال در خصوص اعلام نرخ خوراک تاخیر داشته، افزود: قانون تجارت چهار ماه مهلت می‌دهد که شرکت‌ها صورت‌های مالی خود را ارائه دهند. همچنین تا پایان تیر ماه فرصت قانونی برگزاری مجامع به پایان رسیده و مسئله مهم این است که اگر نرخ‌های خوراک مشخص نباشد قیمت‌ها به شکل تخمینی در نظر گرفته می‌شود و یا شرکت‌ها میانگین قیمت‌ها را در صورت‌های مالی خود قرار می‌دهند. این مسئله درمحاسبات صورت‌های مالی ایراداتی را ایجاد می‌کند.
عاشوری افزود : اعلام نشدن به موقع نرخ خوراک باعث می‌شود محاسبات صورت گرفته خیلی قابل اتکا نباشد یعنی ممکن است قیمت‌ها خیلی پایین یا خیلی بالاتر در نظر گرفته شود ولی زمانی که قیمت‌ها در فرصت مناسب اعلام شود چنین اتفاقاتی رخ نخواهد داد. وی بیان داشت: با توجه به اینکه شرکت‌های پالایشی شرکت‌های بزرگی محسوب می‌شوند و بورسی هستند این مسئله یک عیب بزرگ برای آنها محسوب می‌شود. حتی اگر اسم این معضل را تخلف نگذاریم بخشی از بندهای قانون تجارت در این میان رعایت نمی‌شود و با این اوصاف مسئله مذکور نگران‌کننده است.
دبیر انجمن صنفی صنعت پالایش نفت با اشاره به اینکه شرکت‌هایی که گردش مالی بسیار بالایی دارند لازم است که صورت‌های مالی خود را به شکل شفاف، روشن و بدون هیچ ابهامی در زمان مقرر ارائه دهند، گفت : اگرچه خرید، فروش، حاشیه سود و تمامی موارد باید به طور شفافی ارائه شود، اما ابهامات در چنین مواردی برای شرکت‌ها و صاحبان سهام مشکلاتی را ایجاد خواهد کرد. عاشوری تصریح کرد : تازمانی که صورت‌های مالی به طور شفاف و روشن در هر بنگاه اقتصادی نوشته نشود در خصوص سود و حاشیه سود احتمالات مختلفی مطرح می‌شود. همچنین این صورت‌های مالی است که میزان بالا یا پایین رفتن سود شرکت‌ها را مشخص می‌کند. در سوددهی بنگاه‌های اقتصادی معیار صورت‌های مالی سالانه در واقع مجموع ۱۲ ماهه است.