صدای بورس - ارمغان جوادنیا؛ رستم قاسمی که یکی از پرحاشیه‌ترین وزرای دولت احمدی‌نژاد بود و در مرداد ماه ۱۳۹۰ پس از برکناری مسعود میر کاظمی، توسط محمود احمدی‌نژاد برای تصدی پست وزارت نفت پیشنهاد شد و در ۱۲ مرداد، به‌عنوان آخرین وزیر نفت دولت دهم از مجلس رای اعتماد دریافت کرد، این روزها یکی از گزینه‌های مطرح برای وزارت نفت است. او که در دوره وزارتش حواشی زیادی را از سرگذارند و ماجراهای گم شدن دکل نفتی در سال ۹۱ و بابک زنجانی وزارت او را به چالش کشید، حالا نامش در لیست وزرای احتمالی نفت دولت رئیسی است.
او همچنین تاکید کرده بود؛ کشور امروز حرف نمی‌خواهد، عمل می‌خواهد. گفتنِ می‌شود و باید بشود چاره کار کشور نیست. باید تجربه کار داشته باشیم تا بتوانیم کشور را مدیریت کنیم.
قاسمی که در زمان تشدید تحریم‌های بین‌المللی علی‌رغم میل باطنی‌اش سکان هدایت وزارت نفت را به دست گرفت، مدیریت و فعالیت موثر در حوزه‌های زیرساختی همچون بندر، راه ، نفت و پالایشگاه‌ها را از جمله اقداماتی می‌داند که دوره تصدی‌اش بر وزارت نفت انجام داده است.
با این توضیحات، باید دید تجربه‌های موفق رستم قاسمی در فروش نفت که به بیژن زنگنه وزیر نفت دولت روحانی نیز در فرایند دور زدن تحریم‌های آمریکا کمک کرد، می‌تواند سکوی پرش او در دولت سیزدهم شود؟
بیشتر بخوانید:
بدهی شرکت ملی نفت به بانک‌ها چقدر است!؟
بورسی به نام نفت
پایه‌های بورس نفت در دوران وزارت رستم قاسمی شکل گرفت و این یکی از اتفاقات مهم آن دوره بود.
از آنجا که برخی غفلت ها باعث شده بود راه نفت تا آن زمان به بورس باز نشود، با ورود رستم قاسمی به وزارت نفت اما ورق برگشت و با درخواست سید شمس الدین حسینی وزیر وقت آن دوره، مجوزهای قانونی برای فروش نفت خام در بورس داده شد.
یکی از اهداف اصلی بورس نفت کاهش ریسک‌های معاملات نفتی بود تا قیمت نفت که تحت تاثیر عوامل بسیاری قرار گرفته بود به ثبات برسد.
قرار بود با راه اندازی چنین بورسی ، نفت با قیمت مشخصی به مردم عرضه شود و هرکس که تمایل داشته باشد آن را از طریق بورس خریداری کند. فروش نفت خام به مردم به صورت قرارداد سلف بود و افرادی که در این زمینه سرمایه گذاری می‌کردند می‌توانستند پس از چهار سال، نفت خریداری شده را با قیمت دیگری بفروشند. در صورتی که نفت خام خریداری شده توسط آنها به فروش نمی رفت، وزارت نفت آن را از این افراد خریداری می‌کرد. حتی آن زمان قیمت ۱۴۰ تا ۱۶۰ دلار برای تشویق مردم در نظر گرفته شده بود. هر چند بورس نفت سرانجام خوشی نداشت و به موفقیت نرسید اما زمینه‌ساز بازار معاملاتی جدیدی به نام بورس انرژی شد.
آغاز تحول صنعت نفت
زمانی که تلاش «مسعود میرکاظمی»، وزیر نفت دولت احمدی‌نژاد برای افزایش تولید نفت و گسترش ظرفیت به نتیجه نرسید، یکی از مدیران ارشد سپاه پاسداران به نام «رستم قاسمی» سکاندار وزارت نفت شد. در واقع ورود او به این وزارتخانه با اعمال تحریم‌های ظالمانه علیه ایران همزمان شد. در آن زمان سی درصد مصرف بنزین، به کشور وارد می‌شد و بنا به گفته‌های وزیر وقت نفت؛ گاهی بنزین فقط برای سه تا پنج روز بود و خط قرمز را عبور کرده بودیم. اما در همین ایام با اجرای طرح توسعه پالایشگاه‌های کشور و افزایش تولید بنزین، وابستگی به واردات بنزین کاهش یافت و این زمینه‌ای برای آغاز تحول صنعت نفت بود. همچنین در این دوره پروژه‌های نفتی از جمله پارس جنوبی جانی تازه گرفتند و این پایانی بر توقف پروژه‌های نفتی در دوران وزارت مسعود میرکاظمی بود. هرچند پروژه‌های در حال احداث این منطقه به تولید جدی نرسید اما پیگیری‌های رستم قاسمی و بازدیدهای هفتگی از این منطقه در توسعه پارس جنوبی و دیگر پروژه‌ها بیش از گذشته موثر بود. علاوه براین؛ در آن دوره قرارداد توسعه میادین مشترک و تمرکز بر اجرای آن نیز امضا و قراردادهای میادین مشترک تعیین تکلیف شد.
بالاترین فروش نفت در صد سال گذشته
در دوره‌ای که هنوز تحریم‌های ظالمانه بر کشور چنبره نزده بود، نفت ایران به صورت دولتی توسط شرکت ملی نفت ایران به فروش می‌رفت؛ اما با وقوع تحریم‌ها، شرایط فروش نفت برای کشور به طور کلی تغییر کرد تا جایی که بالاترین فروش نفت ایران در صد سال گذشته از نگاه رستم قاسمی در سال‌های ۹۰ و ۹۱ رقم خورد. زمانی که تحریم‌های آمریکا، سازمان ملل و اروپا اقتصاد کشور را نشانه گرفت، نزدیک به ۱۶۰ میلیارد دلار نفت فروخته شد.علاوه براین؛ رستم قاسمی در بحث فروش نفت نیز به بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت دولت روحانی کمک کرد و کارنامه قابل قبولی دراین بخش به ثبت رساند.همچنین با وجود شرایط تحریم در سال ٩١ بیش از ٢٤ میلیارد دلار جذب سرمایه در بخش بالادستی صنعت نفت صورت گرفت که رقم بی نظیری بود.
تغییر سبد بنزین
تغییر سبد مصرف سوخت از بنزین به گاز کشور برنامه دیگری بود که با اعمال تحریم‌ها عملیاتی شد. در آن زمان بیش از ۲ هزار و پانصد جایگاه سوخت در کشور احداث شد و طرح توسعه کیفی و کمی پالایشگاه‌های نفت در کشور کلید خورد. اجرای طرح ستاره خلیج و ابر طرح پارس جنوبی نیز باعث شد در زمینه تولید بنزین به پیشرفت‌های قابل توجهی دست پیدا کنیم.
ثبت رکورد تولید گاز
یکی دیگر از دستاوردهای رستم قاسمی ثبت رکورد تولید گاز بود که با تولید روزانه ٧٥ میلیون متر مکعب گاز در زمان اوج مصرف در سال ٩١ رکورد تولید شکسته شد و با برنامه‌ریزی‌های انجام شده در آن سال مشکلی برای تأمین مصرف گاز خانگی و صنعتی نبود. علاوه براین؛ قراردادهایی نیز برای صادرات گاز ایران به کشورهای همسایه منعقد شد که این قراردادها منافع طرفین را تأمین می کرد.
بیشنر بخوانید:
میران تولید نفت اوپک در ماه جولای چقدر بوده؟
واقعه تاریخی در صنعت نفت
راه اندازی پالایشگاه امام خمینی (ره) شازند، از نگاه رستم قاسمی یک واقعه تاریخی در صنعت نفت قلمداد می‌شد چرا که با وجود تحریم و بدعهدی پیمانکاران خارجی، کارکنان صنعت نفت در سخت ترین شرایط ممکن، این پالایشگاه را راه اندازی و در مدار تولید قرار دادند. حضور پررنگ ایران در میادین مشترک یکی دیگر از اقدامات چشم گیر صنعت نفت بود. در حالی که در گذشته‌ای نه چندان دور ایران حداکثر دارای ٨ دکل فعال برای حفر میادین دریایی در حوزه خلیج فارس بود و غالب این دکل‌ها به صورت استیجاری فعالیت می‌کردند، اما در آن دوره حداقل ٢دکل دریایی در این حوزه فعال بود که اغلب آنها در مالکیت ایران بود.
تامین مالی منابع نفتی
اتفاق مهم دیگری که در دوره وزارت رستم قاسمی رخ داد؛ برداشت از صندوق توسعه ملی برای میادین نفتی بود. هر چند نمایندگان مجلس مخالف تخصیص منابع صندوق توسعه ملی به پروژه‌های دولتی بودند اما لابی‌های وزیر نفت باعث شد بهارستانی‌ها دست از مقاومت بردارند و با تخصیص ۵/۱۸درصد از منابع صندوق توسعه با بخش بالادستی نفت و میادین موافقت کنند. هر چند این میزان تامین مالی آنطور که باید و شاید جوابگوی توسعه میادین مشترک نبود اما یکی از اتفاقات مهمی بود که با تلاش رستم قاسمی عملیاتی شد. برای همین هم بسیاری از کارشناسان در همان زمان تاکید داشتند که وزیر نفت در بحث قوانین نفتی زیرپوستی و دقیق عمل کرده و توانسته نظرات را به سمت نفت جلب کند.
گم شدن دکل های نفتی
یکی از مهمترین اتفاقاتی که در زمان تصدی رستم قاسمی در وزارت نفت رخ داد و حواشی زیادی به دنبال داشت؛ماجرای گم شدن دکل نفتی در سال ۱۳۹۱ است . او که در واکنش به این موضوع گفته بود: دکل نفتی گم شده ربطی به وزارت نفت ندارد بلکه این دکل توسط شرکت تاسیسات دریایی خریداری شده بود و صندوق بازنشستگی نفت و بنیاد تعاون ناجا سهام دار آن بودند .او این توضیح را هم داده بود: بخشی از پول جهت خرید این دکل نفتی توسط شرکت تاسیسات دریایی پرداخت شده بود اما این شرکت در پرداخت مابقی مبلغ قرارداد دچار مشکل می‌شود و نمی‌تواند آن را به موقع پرداخت کند ضمن آن که واسطه‌های انجام این کار نیز در روند کار ایجاد مشکل کرده بودند.
بابک زنجانی
ماجرای بابک زنجانی یکی دیگر از حواشی وزارت رستم قاسمی بود که در جریان فعالیت‌های کلان مالی مرتبط با دور زدن تحریم‌های بین‌المللی ایران و مسدود شدن مبالغ ارزی او در بانک‌های خارجی در دوران دولت محمود احمدی‌نژاد مطرح شد.
وزیر سابق نفت دراین باره گفته بود: در دوره غیر از تحریم، سال‌ها شرکت ملی نفت ایران به صورت دولتی، نفت ایران را می‌فروخت؛ اما با وقوع پدیده تحریم، شرایط فروش نفت برای کشور، یک شرایط عادی نبود.
او اضافه کرده بود: ما زمینه‌هایی را درست نکرده بودیم که بخش‌های خصوصی قدرتمندی ایجاد شده باشند که بتوانند نفت کشور را در شرایط مختلف بفروشند؛ بابک زنجانی به عنوان یک خریدار در زمان تحریم‌ها، به شرکت ملی نفت مراجعه کرد و از شرکت‌های پوششی که بر اساس مجوز شورای عالی امنیت ملی ایجاد شده بود، برای خرید نفت اقدام کرد.
قاسمی درباره پرونده بابک زنجانی نیز گفته بود: در واقع در همان دولت دهم، ما ایشان را به دادگاه معرفی کردیم و اگر پرونده او سیاسی نمی‌شد قطعاً پول‌های ایران برمی‌گشت اما متأسفانه اقتصاد کشور سیاست زده و جناحی شده بود.
توجه به توسعه بازار سرمایه
رستم قاسمی نه تنها به مسائل نفتی که به مباحث بورسی نیز توجه دارد که بازار سرمایه را آیینه منعکس کننده بخش واقعی اقتصاد می‌داند و معتقد است که باید از ظرفیت‌های این بازار برای اصلاح ساختارها و نهادهای اقتصادی کشور با هدف دستیابی به رشد اقتصادی ٨ درصدی استفاده کرد.
او ارزپاشی، قیمت‌گذاری دستوری و نرخ بالای بهره بانکی را بزرگترین موانع رشد سرمایه‌گذاری در کشور می‌داند و صراحتا تاکید دارد که در مورد خصوصی سازی و اجرای اصل ۴۴ و توسعه بازار سرمایه فرصت سوزی شده است و در شرایطی که اعتماد مردم لطمه دیده است، بازگشت اعتماد سلب شده از اعتماد سازی سخت‌تر است.بنابراین برای جبران این مسائل لازم است راهکارهای اجرایی برای مدیریت این سیل سرمایه مردمی و استفاده بهینه از این جریان به عنوان رودخانه ای برای توسعه صنایع کشور پیاده سازی کرد.
او یکی از تبعات اقتصاد سیاست زده را شرایط اخیر بازار سرمایه می‌داند و عنوان می کند؛ در چنین اقتصادی مردم باید منتظر بالارفتن شاخص‌های بورس برای ضرر کمتر باشند تا بتوانند اندک سرمایه خود را بردارند و از بازار سرمایه فرار کنند و این شاهکار حاصل تصمیمات لحظه‌ای دولتمردان؛ قدرت شرکت‌های خصولتی و سیاست اقتصاد امنیتی بجای امنیت اقتصادی است.
تغییر ریل‌گذاری اقتصاد کشور
رستم قاسمی که در تمام زمینه‌های اقتصادی کار اجرایی و عملیاتی داشته است، راه حل معضل اقتصاد سیاست‌زده و رانتی کشور را تغییر در سازوکار اقتصاد کشور می‌داند. به اعتقاد او، نگاه سیاسی دولت‌ها بلای جان اقتصاد شده و لطماتی را به آن وارد کرده است که راه نجات آن طراحی و اجرای سریع ریل گذاری جدید در اقتصاد است.
با چنین رویکردی از وزیری که برای اولین بار در حین کسب رای اعتماد از حمایت صریح رئیس مجلس برخوردارشد و در نهایت با اقتدار بر صندلی وزارت نفت نشست، باید منتظر ماند و دید در صورتی که به وزارت نفت ورود کند، چه نقشه‌های جدیدی برای مقابله با تحریم‌های نفتی دارد و چگونه می خواهد این وزارتخانه را به ساحل آرامش برساند.