به گزارش صدای بورس، محمدعلی دهقان دهنوی، رییس سازمان بورس و اوراق بهادار در گفت‌وگویی ابعاد مختلف توسعه بازار سرمایه، مبارزه با اطلاعات نهانی، لزوم حذف قیمت‌گذاری دستوری، توسعه بازارهای کالایی و حل اختلاف سهامداران حقیقی و حقوقی را تشریح کرد.
- یکی از مهم‌ترین سؤال‌هایی که امروز خیلی از سهامداران، ازجمله سهامداران حرفه‌ای می‌پرسند، این است که چرا با وجود اینکه سبد سهامشان در حال افت است، شاخص بورس در حال رشد است. آیا برای اصلاح شاخص‌های بورس، افزایش اعتماد عمومی و باورپذیرتر شدن منحنی شاخص‌های بورس برنامه‌ای دارید؟
فرمولی که برای محاسبه شاخص به‌کار گرفته شده فرمول ثابتی است که از سال‌ها پیش مورد استفاده بوده است. سازمان بورس نه تغییری در فرمول محاسبه شاخص ایجاد کرده و نه اساسا امکان چنین کاری وجود دارد. این فرمول به‌صورت خودکار اطلاعات بازار را دریافت می‌کند و امکان دستکاری در آن وجود ندارد. اینکه سبد سهام برخی سهامداران، برخلاف روند شاخص بورس در حال افت است، یک پدیده طبیعی است؛ زیرا لزوما سبد سهام افراد نمی‌تواند دقیقا بر روند شاخص بورس منطبق باشد. نوسان سبد سهام افراد زمانی می‌تواند مطابق شاخص باشد که در این سبد به تناسب اندازه همه شرکت‌های بورس سهام وجود داشته باشد.
- توصیه شما، به سهامدارانی که احساس می‌کنند نوسان سبد سهامشان تناسبی با نوسان شاخص کل بورس ندارد، چیست؟
توصیه ما به این قبیل از سهامداران این است که شاخص‌های دیگر بورس را برای ارزیابی بازار درنظر بگیرند. در بازار سهام شاخص‌های دیگری نیز محاسبه می‌شوند که می‌توانند در کنار شاخص کل، نمای بهتری از عملکرد بازار سهام را به نمایش بگذارند؛ به‌طور مثال فرمول محاسبه شاخص هم‌وزن به‌گونه‌ای است که در آن شرکت‌های بزرگ و کوچک به یک اندازه در شاخص اثر دارند؛ به همین دلیل در برخی روزها ممکن است روند شاخص کل بورس صعودی باشد، اما منحنی شاخص هم‌وزن نزولی باشد یا برعکس؛ بنابراین سهامداران برای ارزیابی دقیق‌تر روند بازار باید به همه شاخص‌های بورس توجه کنند.
- به‌نظر می‌رسد یکی از مهم‌ترین دستور کارهای شما، از زمانی که به‌عنوان رییس سازمان بورس انتخاب شده‌اید، مقابله با سرچشمه‌های قیمت‌گذاری دستوری بوده است. برای رفع سیستماتیک این مشکل چه برنامه‌هایی دارید؟
من قبل از اینکه به سازمان بورس بیایم، ۲سال معاون اقتصادی وزارت اقتصاد بودم و از نزدیک بحث قیمت‌گذاری دستوری و اثرات زیانبار آن را لمس کرده‌ام. از نظر من قیمت‌گذاری دستوری یک سم مهلک و پدیده‌ای بسیار منفی است که نه فقط هیچ نتیجه‌ای برای اقتصاد ندارد، بلکه به گسترش رانت و فساد در اقتصاد منجر شده است؛ بنابر این شخصا چه در مقام سیاستگذار اقتصادی و چه در مقام ناظر بازار سرمایه از هیچ تلاشی برای مقابله با این پدیده فروگذاری نمی‌کنم؛ هرچند ممکن است دایره عمل سازمان بورس به‌طور کامل به‌گونه‌ای نباشد که بتوانیم این مشکل را حل کنیم، اما دست‌کم می‌توانیم مشکل را نمایان کنیم و پیش‌روی سیاستگذار و قانونگذار قرار بدهیم و نظر آنها را نسبت به این پدیده جلب کنیم.
بیشتر بخوانید:
- یکی از وظایف سازمان بورس، که در ابتدای قانون بازار اوراق بهادار نیز به آن اشاره شده، حفاظت از منافع سهامداران خرد است. آیا با استفاده از همین بند قانونی نمی‌توانید با قیمت‌گذاری دستوری در اقتصاد مقابله کنید؟
بله. یکی از رسالت‌های مهم سازمان بورس صیانت از منافع سهامداران است؛ بنابراین ما قطعا این موضوع را به‌صورت قانونی دنبال خواهیم کرد و یکی از ابزارهای ما همین بند قانونی است. اگر به آثار زیانبار قیمت‌گذاری دستوری دقت کنید، متوجه می‌شوید که آثار قیمت‌گذاری دستوری به‌قدری زیانبار است که چالش‌های بزرگی در اقتصاد ایجاد کرده؛ به‌طور مثال قیمت‌گذاری دستوری موجب شده با وجود آنکه شرکت‌های خودروساز در سال گذشته رکورد تولید را شکستند، اما با زیان‌های سنگینی مواجه شوند که علت این موضوع قیمت‌گذاری دستوری در شورای رقابت بوده است. باید پرسید مشکل کار کجاست؟ آیا مشکل چیزی غیراز قیمت‌گذاری دستوری و اجرای یک مدل ناکارآمد است که به افزایش زیان شرکت‌ها منجر شده است. شما می‌توانید هم‌اکنون وضع لاتاری مضحک شرکت‌های خودروساز را ببینید که میلیون‌ها نفر برای دریافت خودرو ثبت‌نام می‌کنند. آنطور که وزارت صنعت اعلام کرده نیمی از خودروهایی که در قالب لاتاری به افراد فروخته می‌شود، پلاکشان هیچ‌وقت در دوربین‌ها رویت نشده است. معنای این حرف آن است که عده‌ای خودرو را بعد از خرید احتکار می‌کنند. چرا باید با قیمت‌گذاری دستوری علاوه بر رانت و فساد عاملی برای احتکار و حبس سرمایه‌های ملی ایجاد کنیم. این موضوع نه فقط منافع سهامداران را لگدمال کرده، بلکه ساختارهای اقتصاد را نیز با مشکل مواجه کرده است.
- ابزارهای شما برای مقابله با قیمت‌گذاری دستوری چیست؟
ابزارهایی در این زمینه وجود دارد؛ مثلا ما در زمینه قیمت‌گذاری دستوری سیمان توانسته‌ایم از ابزار بورس کالا استفاده کنیم. مطابق ماده۱۸ قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی وقتی کالایی وارد بورس کالا می‌شود، دیگر نباید مشمول قیمت‌گذاری دستوری شود و این می‌تواند یک ابزار برای مقابله با قیمت‌گذاری دستوری باشد. این کالا دیگر قابل خروج از بورس کالا نیست، اما همه باید تلاش کنند که همه کارخانه‌های سیمان محصولاتشان را در بورس کالا عرضه کنند و ما بتوانیم رانت و فساد را از این صنعت دور و یک بازار کارا ایجاد کنیم. این اطمینان را به شما می‌دهم که با حذف قیمت‌گذاری دستوری رفاه بیشتری نصیب مصرف‌کننده می‌شود. به شما قول می‌دهم اگر قیمت‌گذاری دستوری خودرو حذف شود، قیمت‌های بازار آزاد کاهش پیدا خواهد کرد و کارخانه‌های ما می‌توانند تولیدات بیشتری داشته باشند. الان با افزایش زیان کارخانه‌های خودروساز، این شرکت‌ها با مشکل نقدینگی مواجه شده‌اند و چون مشکل نقدینگی دارند در تامین قطعات با مشکل مواجه می‌شوند؛ درنتیجه مجبورند قطعات را با قیمت گران‌تری به‌صورت پرداخت مدت‌دار تهیه کنند. اگر خودروسازان نقدینگی کافی در اختیار داشته باشند، می‌توانند قطعات را با قیمت ارزان‌تری تهیه کنند و حل این مشکلات در گام نخست با حذف قیمت‌گذاری دستوری میسر است.
- خانواده‌های ایرانی به‌طور سنتی به نگهداری طلا به‌عنوان یک پشتوانه مالی علاقه زیادی دارند. سازمان بورس برای جذب پول‌های خرد خانوارها به بازار سرمایه از طریق ابزارهای مبتنی بر طلا چه برنامه‌ای دارد؟ آیا می‌توان نقدینگی خرد مردم را در قالب بازاری مانند معاملات آتی سکه طلا، که به تعطیلی کشیده شد، جذب کرد؟
قطعا در تعطیل کردن بازار آتی سکه عجله شد. این بازار با عجله تعطیل شد، اما همانطور که دیدید، تعطیلی بازار مبادلات آتی سکه تأثیری بر بازار طلا نداشت. با وجود تعطیل شدن بازار مبادلات آتی سکه در بورس کالا هنوز هم در بازار سنتی طلا معاملات مشتقه و مدت‌دار طلا مشابه مبادلات آتی ولی به‌صورت غیررسمی انجام می‌شود که این به‌دلیل عمق زیاد بازار معاملات طلا در ایران است. به اعتقاد من، بازار معاملات آتی سکه باید احیا شود؛ زیرا با تعطیل شدن این بازار، یک ابزار پرقدرت که به ما امکان شناسایی روندها و انتظارات را می‌داد از دست رفت. سازمان بورس به تازگی مجوز معاملات آتی صندوق‌های طلا را که مبتنی بر گواهی سپرده طلاست، صادر کرده، اما به همین اکتفا نخواهیم کرد و تلاش می‌کنیم که دوباره این بازار احیا شود.
- از زمان حضور شما در سازمان بورس بحث‌های مربوط به سهامداران حقیقی و حقوقی به پایان رسید. شما چه اقداماتی در این زمینه انجام داده‌اید که اختلاف بین سهامداران حقیقی و حقوقی به پایان رسید؟
ریشه این بحث، بداخلاقی سیاسی بود. افرادی به‌دنبال سوءاستفاده سیاسی از این موضوع بودند و اختلاف بین حقیقی‌ها و حقوقی‌ها را بزرگ می‌کردند. نفس این موضوع که کسی بگوید حقیقی‌ها ضرر کردند و حقوقی‌ها سود بردند یا سر حقیقی‌ها را کلاه گذاشتند، اشتباه است؛ زیرا در بازار سرمایه تعداد زیادی حقیقی و حقوقی وجود دارند و اساسا جمع بستن این دو طیف از سهامداران کار اشتباهی است. از انصاف به دور است که بگوییم همه حقوقی‌ها خلاف کرده‌اند؛ البته این به‌معنای آن نیست که تخلفی انجام نشده است. ما تلاش کردیم از طریق سیستم‌های نظارتی تخلف‌ها را شناسایی کرده و به حداقل برسانیم.
منبع: همشهری