بنابر اساسنامه شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری، مهمترین کارکرد این دسته از نهادهای مالی را می‌توان تعمیق تحلیل و قوه تصمیم‌گیری صحیح نسبت به خرید و فروش اوراق بهادار دانست. این شرکت‌ها در کنار ارائه تحلیل می‌توانند به ارزیابی و ارزشگذاری سهام پرداخته و در راه‌اندازی انواع نهادهای مالی بازار سرمایه مشاوره دهند. درباره نقش این شرکت‌ها در توسعه بازار با مهدی فرازمند، مدیرعامل شرکت مشاور سرمایه‌گذاری فاینتک گفت‌وگویی انجام دادیم که می‌خوانید.
- شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری با چه چالش‌هایی مواجه هستند؟
با وجود نقش مهم شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری در حوزه تحلیل، تاکنون مدل حرفه‌ای برای ارائه این خدمات شرکت‌های فوق ارائه نشده است. مدلی که در آن هم کاربران و ذی‌نفعان تحلیل بتوانند از آن بهره‌مند شوند و هم شرکت‌های مشاوره بتوانند از آن کسب درآمد کنند. البته در این میان تلاش‌هایی نیز شده است. به عنوان نمونه، برخی از شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری اقدام به تهیه و فروش گزارش‌های تحلیلی کرده‌اند، برخی دیگر نیز با ارائه گزارش‌های تحلیلی در سامانه تدان به ایجاد فرهنگ سرمایه‌گذاری در میان سرمایه‌گذاران همت گماشته‌اند. - دلایل تنزل جایگاه تحلیل را چه می‌دانید؟
دلایل متعددی وجود دارد که جایگاه تحلیل را نزد سرمایه‌گذاران تقلیل داده است که از زمره آنها «صف» است. تا زمانی که صف وجود دارد، سرمایه‌گذار به جای تحلیل به صف نگاه می‌کند. صف خرید به معنی پیشامد فرصتی جهت خرید سهم و کسب بازدهی نزد سرمایه‌گذار تعریف می‌شود. بنابراین، در این نگاه دیگر تحلیل سهم بی‌معنی خواهد بود. زمان فروش سهم نیز زمانی است که در آستانه تشکیل صف فروش باشیم ولو سهم همچنان زیر ارزش معامله شود. دلیل دیگر، هزینه‌بر بودن تحلیل است. سرمایه‌گذاران در معرض دریایی از اخبار و اطلاعاتی هستند که به صورت روزانه توسط نشریات و رسانه‌ها و گروه‌های تشکیل شده در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود. این اخبار و اطلاعات چند ویژگی دارد. آمیخته‌ای از اطلاعات صحیح و غلط است. حجم بالایی دارد که موجب تشویش فکری فرد می‌شود. گاه با سوگیری شخص ارائه‌کننده اطلاعات همراه است (تشویق به خرید یا فروش) و... اما مهمترین ویژگی آنها رایگان بودنشان است، موضوعی که نقطه مقابل یک گزارش تحلیلی حرفه‌ای از سهم است. این گزارش‌های تحلیلی به علت آن که زمان زیادی جهت تهیه آن صرف می‌شود و نیروهای متخصص چندگانه درگیر تهیه آن می‌شوند و شرکت مشاور سرمایه‌گذاری نیز در پی کسب درآمد از محل فروش آن است، قدرمسلم هزینه‌بر خواهد بود. تجربه بازار سرمایه ما نشان می‌دهد که سرمایه‌گذار قادر یا حاضر به پرداخت این هزینه نیست. نبود مالکیت معنوی بر روی گزارش‌های تحلیلی هم که موضوع ناگواری است که شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری با آن مواجه هستند. اینکه با فروش یک نسخه از گزارش، آن را در شبکه‌های اجتماعی و گاه با نام فرد دیگر می‌بینند که بازنشر شده، دردناک است. - برای بهبود این روند، چه راهکارهایی پیشنهاد می‌دهید؟
دو پیشنهاد و راهکار اساسی برای گسترش فرهنگ تحلیلگری و محکم‌تر شدن جایگاه شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری می‌توان ارائه کرد.
الف) در تمام دنیا در کنار مبحث دارایی تحت مدیریت (Asset under management) که نوعا سبدگردان‌ها انجام می‌دهند، مبحث دیگری به نام دارایی تحت مشاوره (Asset under consultant) وجود دارد که توسط مشاوران سرمایه‌گذاری انجام می‌شود. تفاوت این دو شیوه در این است که اولی تحت کد سهامداری دیگری که سبدگردان در آن نفوذ دارد، انجام می‌شود. کدی که در ایران به اسم کد سبد یا کد PRX شناخته می‌شود اما دومی تحت کد سهامداری خود سرمایه‌گذار و توسط خود سرمایه‌گذار انجام می‌شود. در شیوه دوم چنانچه سرمایه‌گذار بنابر تحلیل و مشاوره شرکت مشاور سرمایه‌گذاری اقدام به خرید و فروش سهام کند، مشاور را بنابر قراردادی که به امضا رسانده‌اند، در بخشی از بازدهی خود شریک می‌کند. آنچه این فرآیند را ممکن می‌سازد، ایجاد زیرساخت اجرایی آن توسط سازمان بورس و اوراق بهادار است.
ب) از آنجا که در حال حاضر فرهنگ سرمایه‌گذاری شکل گرفته نزد سرمایه‌گذاران مانع از رجوع آنها به گزارش‌های تحلیلی هزینه‌بر است، پیشنهاد می‌شود که موضوع هزینه به سمت ناشر منتقل شود. بسیاری از شرکت‌های پذیرفته شده در بورس و فرابورس، تمکن مالی لازم را دارند که بتوانند یک شرکت مشاور سرمایه‌گذاری را همچون یک حسابرس که الزام قانونی دارند، در کنار خود داشته باشند تا گزارش منتشره آنها را همراه با تحلیل در سامانه کدال منتشر کند؛ این موضوع که هر گزارش صادره شرکت با تحلیل حداقل یک شرکت مشاور سرمایه‌گذاری همراه شود، خود می‌تواند به گسترش تحلیل در جامعه سرمایه‌گذاران منجر شود. از آنجا که شرکت مشاور هزینه اجرایی خود را از ناشر دریافت می‌کند، این موضوع می‌تواند منجر به ارائه تحلیل غیرصحیح از طرف مشاور شود که این مشکل را می‌توان با ارزیابی ادواری شرکت‌های مشاوره و رتبه‌بندی آنها بنابر میزان حرفه‌ای بودن گزارش‌های منتشره شان حل کرد. - انجام چه برنامه‌های توسعه‌ای در مشاور سرمایه‌گذاری فاینتک را مدنظر دارید؟
شرکت مشاور سرمایه‌گذاری فاینتک فعالیت‌های خود را در دو بخش راهبری می‌کند. بخش اول خطوط کسب و کار سنتی است. در این بخش شرکت با توجه به مجوز پذیرش اقدام به انعقاد قرارداد پذیرش و آماده‌سازی شرکت‌ها جهت ورود به بورس کرده است. مجوز عرضه به شرکت امکان انتشار اوراق در بازارهای سرمایه را می‌دهد. در کنار این موضوعات، بنابر مجوز سبدگردانی، شرکت اقدام به دریافت سبد و مدیریت صندوق کرده است. در حال حاضر سه صندوق تحت مدیریت شرکت به نام‌های پیشگامان سرمایه نوآفرین، صندوق مدیر و صندوق نوآور هستند. به صورت موازی، شرکت متعهد به انجام فعالیت‌های نوآورانه بوده که تاسیس اولین صندوق سرمایه‌گذاری خصوصی (Private Equity Fund) از زمره آنهاست. این صندوق امکان سرمایه‌گذاری در بخش خصوصی را مهیا کرده است. در کنار این موضوع شرکت اقدام به راه‌اندازی پلتفرم تأمین مالی جمعی (Crowd Funding) «هم‌آفرین» جهت تأمین مالی خرد برای شرکت‌های کوچک و متوسط کرده است. - کارکرد پلتفرم تأمین مالی جمعی چیست؟
ادبیات تأمین مالی جمعی در دنیا موضوع جدیدی است که توانسته به سرعت رشد کند. در تأمین مالی جمعی، منابع به صورت خرد جمع‌آوری می‌شود. چهار دسته پلتفرم در دنیا وجود دارند. برخی از این پلتفرم‌ها به صورت «اهدا» تعریف شده‌اند که بیشتر جنبه خیرخواهانه دارند. دسته دوم مبتنی بر «پاداش» هستند که در قبال منابع جمع‌آوری شده به سرمایه‌گذار از کالای تولید شده تقدیم می‌شود. دسته سوم مبتنی بر «بدهی» است که منابع جمع‌آوری شده به صورت تسهیلات در اختیار سرمایه‌پذیر قرار می‌گیرد. در نهایت دسته چهارم مبتنی بر «سهام» است که سرمایه‌گذار در موضوع تعریف شده از طرف سرمایه‌پذیر شریک می‌شود. در حال حاضر در ایران مدل مبتنی بر سهام توسط فرابورس اجرایی شده است و چهار پلتفرم مجوز فعالیت دریافت کرده‌اند که «هم‌آفرین» یکی از آنهاست. - «هم‌آفرین» چه ویژگی‌هایی دارد؟
پلتفرم «هم‌آفرین»، اکنون به آدرس hamafarin.ir در دسترس سرمایه‌گذاران و سرمایه‌پذیران قرار دارد. این سکو، امکان سرمایه‌گذاری افراد در طرح‌های شرکت‌های سرمایه‌پذیر را مهیا کرده است. ویژگی‌های سرمایه‌گذاری در این سکو عبارتند از ۱- طرح‌های روی پلتفرم از جذابیت بازدهی بالا برخوردارند؛ ۲- به مشارکت‌کنندگان در طرح‌ها، اوراق شراکت تعلق می‌گیرد که این اوراق بنابر اعلام سازمان امور مالیاتی، معاف از مالیات هستند؛ ۳- افراد صرفا در یک پروژه شرکت مشارکت می‌کنند و این موجب می‌شود که در سایر مسائل، موضوعات و مشکلات شرکت ورودی نداشته باشند (مشارکت محدود)؛ ۴- طرح‌ها دارای وثایق و ضمانت‌هایی است که توسط سکو از سرمایه‌پذیر اخذ شده است؛ ۵- نظارت و کنترل مستمر بر طرح وجود دارد؛ ۶- سود سرمایه‌گذاری به صورت ادواری تقسیم می‌شود؛ ۷- امکان بازخرید اوراق شراکت قبل از پایان طرح وجود دارد. - تاکنون طرحی در «هم‌آفرین» اجرایی شده است؟
بله چندی قبل اولین طرح «هم‌آفرین» که مربوط به تولید چهار نوع داروی مکمل در یک شرکت دارویی است، رونمایی شد. طرح یک ساله بوده و بازدهی مورد انتظار آن بین ۳۰ تا ۳۶ درصد برآورد می‌شود. فرصت محدودی برای سرمایه‌گذاری افراد اعلام شده که پس از تکمیل سرمایه، پروژه خاتمه یافته تلقی می‌شود. - فاینتک در خصوص ارزش گذاری چه عملکردی دارد؟
شرکت مشاور سرمایه‌گذاری فاینتک در حال حاضر ارزش گذاری بیش از ۴۰ شرکت را انجام داده است. شرکت طبق اساسنامه و دستورالعمل شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری اجازه ارزش گذاری دارد و گزارش‌های آن مقبول نهادهای نظارتی است. در کنار این موضوع، شرکت دارای تیمی از کارشناسان رسمی است که گزارش‌های کارشناسی را تهیه و در اختیار شرکت‌ها قرار می‌دهد. در این راستا از آنجا که بخشی از فعالیت ارزش گذاری شرکت، ارزش گذاری تکنولوژی و دانش فنی و شرکت‌های استارت آپی بود، موفق شد مجوز ارزشگذاری موضوعات فوق را در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری دریافت کند.
- وضعیت بازار را چگونه ارزیابی می کنید؟
حجم معاملات صورت گرفته در یک ماه گذشته، حاکی از کاهش ترس سرمایه‌گذاران از بازار است. موضوعی که قبلا با افزایش شدید فروش سهام پس از مثبت شدن دو روز بازار نمایان می‌شد. این کاهش ترس را می‌توان در نگهداشت سهم پس از رشد قیمت‌ها، خروج پول از صندوق‌های درآمد ثابت، حجم‌های معاملات و... مشاهده کرد. علل بازگشت اعتماد سرمایه‌گذاران به بازار را می‌توان به شفاف شدن وضعیت سیاسی کشور، مشخص شدن مسیر حرکتی دلار، وضعیت قیمت‌های جهانی فلزات، عقب ماندن بازار سرمایه از بازارهای موازی و... مرتبط دانست. همه این عوامل حاکی از آن است که بازار منطقی بوده گرچه با نوسان مواجه خواهد بود، اما روند مثبتی را در پیش خواهد داشت.
- هفته نامه اطلاعات بورس - شمار ۱۱۱