به دنبال رای اعتماد مجلس به وزیران پیشنهادی رئیس جمهور و شکل‌گیری دولت سیزدهم، حال نگاه فعالان اقتصادی، به ویژه فعالان بازار سرمایه به تیم اقتصادی دولت جدید و برنامه‌های آنها دوخته شده است. با توجه به وعده‌های وزیران اقتصاد و صمت و نیز معاون اقتصادی رئیس جمهور درباره ایجاد رونق اقتصادی در سال‌های پیش‌رو، فعالان بازار انتظار دارند که دولت جدید با استفاده از توان کارشناسان و متخصصان و نهادهای مالی تخصصی، رونق بازار سرمایه را نیز تضمین کند. یکی از مهمترین نهادهای مالی که در بازار سرمایه فعالیت می‌کنند، شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری هستند که تاکنون به خوبی از ظرفیت‌های آنها استفاده نشده است. برای شناخت بهتر از ظرفیت‌های شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری و نقش آنها در بازار سرمایه، با علیرضا پاکدین، مدیرعامل شرکت مشاور سرمایه‌گذاری دیدگاهان نوین گفت‌وگویی انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید.
- با توجه به تغییرات دولت، ارزیابی شما از انتخاب وزیر جدید اقتصاد چیست؟
هیچ‌گاه سیاست‌های نظام اقتصادی کشور قائم به شخص نبوده است. بلکه محیط اجرا در این بخش به واسطه سند چشم‌انداز ۲۰ ساله، سیاست‌های کلی نظام در بخش مالی، سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی، سیاست‌های کلی امنیت اقتصادی، سیاست‌های کلی برنامه‌های توسعه در حوزه اقتصاد و قوانین مرتبط شکل گرفته است. با توجه به انتخاب آیت‌ا... رئیسی به عنوان رئیس قوه مجریه و پذیرش برنامه‌های ایشان توسط ملت شریف ایران، این نکته قابل تامل است که وضعیت اقتصادی کشور با مروری بر شاخص‌ها نیاز به تصمیمات اساسی دارد و ادامه جریان گذشته نتایج موثری را در بهبود شرایط به دنبال نخواهد داشت. اگر چه تحریم ظالمانه علیه مردم شریف ایران و برخی کج سلیقگی‌های گذشته در اجرا، شرایط را برای تغییر سخت کرده است، ولی ایجاد زیرساخت جهت طراحی چشم‌انداز اقتصادی کشور یکی از مولفه‌های حائز اهمیت در کشور محسوب می‌شود. در این راستا خوشبختانه تاکنون حدود ۲۵ جلد کتاب برنامه جامع در قالب ساختار دولت بالاخص نظام اقتصادی توسط کمیته متخصصان ستاد آیت‌ا... رئیسی تدوین شده است. امیدواریم با توجه به وفاقی که در بین احزاب، نهادها و سایر افراد تاثیرگذار در کشور شکل گرفته، تیم اقتصادی دولت که فراتر از یک وزارتخانه است، بتواند به دور از روزمرگی شرایط ایجاد ثبات اقتصادی و معیشت جامعه را بهبود دهد.
- جایگاه مشاور سرمایه‌گذاری در بازار سهام و راه‌های رونق بخشیدن به این فعالیت کدام است؟
از زمان تاسیس شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری تا امروز تمامی خدمات قابل ارائه توسط این شرکت‌ها، تمایزی با سایر نهادهای مالی یافت نشده است. به عبارت دیگر خدمات قابل ارائه‌ای که صرفاً در انحصار این نوع شرکت‌ها باشد توسط نهاد ناظر تعریف نشده است و بسیاری از نهادهای مالی طبق مجوز می‌توانند خدمات مشابه را به متقاضیان ارائه دهند. جایگاه این نوع شرکت‌ها در بازار سرمایه نیاز به بازتعریف دارد. تاکنون تعداد اندکی از شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری از جمله دیدگاهان نوین با تبیین مأموریت و افزایش کیفیت خدمات توانسته تمایز در فعالیت را در بازار سرمایه گسترش دهد. یکی از راهکارهای توسعه این صنعت را می‌توان بازگرداندن نقش این نهاد مالی در بازار سرمایه دانست.
به عبارت دیگر خوشبختانه کلیت بازار به این نتیجه رسیدند که مواردی همچون دامنه نوسان، حجم مبنا و گِره معاملاتی، اساسی‌ترین مزیت‌های بازار ثانویه سهام از جمله نقدشوندگی و قیمت‌گذاری را به چالش کشیده‌اند. به منظور افزایش کارایی و شفافیت اطلاعاتی که از مزیت‌ها و ویژگی‌های بازار سرمایه است، پیشنهاد می‌شود هر یک از نمادهای بورسی را بین شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری تسهیم کرده تا به صورت ماهانه اقدام به ارزشیابی سهام آن شرکت‌ها کرده و اطلاع‌رسانی کنند.
این موضوع می‌تواند ابتدا از نمادهای بورسی آغاز شود و سپس نمادهای فرابورسی را نیز دربر گیرد. این اقدام نه تنها با نفس قانون بازار اوراق بهادار شامل: کارایی، قیمت‌گذاری منصفانه، حفظ حقوق سهامداران خرد و... همخوانی دارد، بلکه از فشار برخی سهامداران حقوقی جهت انحراف بازار نیز می‌کاهد. در کنار ارزشیابی مستمر نمادهای بورسی و ارائه گزارش‌های ماهانه آنها، دامنه نوسان مجازی/عرفی متناسب با شرایط بازار و سهام در نظرگرفته شود که در صورت انجام معاملاتی خارج از این دامنه، به دلیل ظن دستکاری در معاملات بازار، امکان ابطال معاملات نیز وجود داشته باشد. اقدامات فوق باعث می‌شود تا معاملات به صورت منطقی و حول یک محور مشخص حرکت کند و از سفته بازی کاذب در بازار جلوگیری کند.
در گام‌های بعدی با افزایش مجوز شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری و امکان تخصیص هر نماد به تعداد بیشتری از شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری، ارزشیابی سهام پیگیری خواهد شد. منابع لازم جهت تهیه گزارش نیز می‌تواند در راستای توسعه فرهنگ سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه از طریق نهاد ناظر تامین گردد و ضمن رعایت استقلال تهیه‌گنندگان گزارش، هزینه‌ای از این بابت به ناشران تحمیل نشود. این موضوع باعث می‌شود تا قیمت ذاتی سهام برآیندی از قیمت‌های ارائه شده توسط این شرکت‌ها باشد و معاملات حول ارزش ذاتی سهام صورت پذیرد.
- با توجه به اینکه بورس و فرابورس وعده عرضه‌های اولیه بیشتر تا پایان سال را داده‌اند، نقش IPOها در توسعه بازار سهام را تشریح کنید.
اندازه بازار سرمایه از سیاست‌های اقتصادی هر کشور تبعیت می‌کند. مسیر سنتی تامین مالی نظام اقتصادی کشور تاکنون مبتنی بر بازار پول بوده است. اگرچه مسیر تامین مالی از بازار سرمایه با دعوت دولت وقت از مردم باز شد اما در واقع به دلیل نبود بسترهای لازم در بازار سرمایه، میزبانی خوبی از مردم در این زمینه صورت نپذیرفت و به تبع آن اعتماد مردم به سرمایه گذاری در بازار سرمایه خدشه‌دار شد. این امر از آنجایی اهمیت می یابد که بازار پول در زمان بروز شرایط بحرانی همچون خلأ اعتباری، از سوی بانک مرکزی و با اعمال راهکارهایی همچون چاپ پول، اقدام به پوشش ریسک ناشی از شرایط بحران می کند.
در مقابل، ثروت و پشتوانه اصلی بازار سرمایه جلب اعتماد مردم بوده که این امر بالأخص در یک سال اخیر محقق نشده است، بنابراین باید شرایط جلب اعتماد مردم به طور مجدد فراهم شود. در این راستا بازار سرمایه می تواند با به‌کارگیری روش های مختلفی همچون عرضه اولیه اقدام به تأمین مالی نماید که از جمله مزایای آن می توان به افزایش شفافیت و ارتقای کارایی، بهبود سلامت مالی شرکت ها، تنظیم نظام گزارشگری، مزیت های مالیاتی و... اشاره کرد. اما در این بین باید به این نکته توجه نمود که از زمان تأسیس بورس کشور در سال ۱۳۴۶ تاکنون، به دلیل نبود زیرساخت های لازم به سطح قابل ملاحظه دست نیافته است. به عبارت دیگر، به دلیل مقیاس کوچک، بازار سرمایه تاکنون به توسعه و مرحله بلوغ و بالندگی مورد انتظار دست نیافته است. در نتیجه اگر از بازار سرمایه انتظار تأمین مالی مطلوب وجود دارد، باید ظرفیت آن نیز مورد بررسی قرار گیرد، چرا که تاکنون بالغ بر ۷۴۰ نماد را در خود جای داده است، بنابراین اگر در آینده پذیرش تعداد بیشتری از عرضه اولیه ها صورت پذیرد، ظرفیت بازار سرمایه نیز باید مورد سنجش قرار گیرد. این امر از یک سو مستلزم به‌کارگیری زیرساخت های فناوری اطلاعات مناسب و از سویی دیگر، بررسی عرضه و تقاضای ابزارهای مالی و تنظیم گری و مقررات ناشران است. علاوه بر موارد گفته شده، با ورود شرکت‌های جدید به بازار و توسعه زیرساخت های بازار سرمایه، امکان جذب نقدینگی های سرگردان فراهم خواهد شد که در صورت تامین مالی مناسب شرکت ها از این فرصت، امکان افزایش تولید و در مجموع سرمایه گذاری مولد به وجود خواهد آمد.
- ظاهراً بازار سهام روندی صعودی به خود گرفته است. پیش‌بینی شما از آینده بورس (تا پایان ۱۴۰۰) چیست؟
شاخص بورس در سال ۱۳۹۸ و نیمه اول سال ۱۳۹۹ رشد قابل ملاحظه ای را تجربه کرده است که بخش قابل توجهی از این رشد به دلیل افزایش تورم، استقبال سرمایه‌گذاران به سرمایه‌گذاری در بورس نسبت به سایر بازارهای موازی و همچنین نگاه ویژه دولت به تامین مالی و کسری بودجه از این بازار طی این دو سال بوده است. این امر از آنجایی اهمیت می یابد که دولت تا پایان سال ۱۴۰۰، با مبلغ ۴۵۰ هزار میلیارد تومان کسری بودجه مواجه است که پیش بینی می شود به منظور پوشش این میزان از قیمت ها در کسری بودجه، بخشی از آن از طریق بازار سرمایه و بخش قابل ملاحظه ای از آن نیز از طریق ایجاد تورم به‌واسطه خلق نقدینگی تأمین شود. بنابراین هر دو عامل موجب رشد بازار سرمایه خواهد شد. اما نکته حائز اهمیت در این خصوص آن است که رشد بازار سرمایه ناشی از ایجاد ارزش افزوده (تولید مطلوب توسط شرکت ها و کارخانجات) نبوده و صرفاً ناشی از کاهش ارزش پول ملی کشور ایجاد می شود. از سوی دیگر، سمت و سوی تصمیمات اقتصادی و سیاسی، دو عامل تاثیرگذار در تعیین روند بازار سرمایه خواهد بود. در پیش بینی اول می توان فرض تداوم شرایط فعلی کشور را به‌گونه‌ای در نظر گرفت که مذاکرات و تحریم ها تغییر محسوسی نداشته باشد و این عوامل در کنار کسری بودجه دولت می تواند دولت را به سمت بازار سرمایه سوق دهد تا بتواند از روش های موجود تامین مالی کند و از سوی دیگر، با توجه به تورم ایجاد شده در نیمه اول سال ۱۴۰۰، تاثیر این عامل بر گزارش های ماهانه شرکت ها نیز می‌تواند عامل محرک در شش ماهه دوم سال باشد که با توجه به تمامی عوامل ذکر شده، می توان روند کلی بازار را مثبت در نظر گرفت. در پیش بینی دوم نیز می توان راهکار دولت را ادامه مذاکرات و توافق اولیه برجام دانست که می‌تواند با گشایش های اقتصادی شاخص کل بورس را به اصلاح بکشاند ولی با روشن تر شدن فضا و افزایش دقت ناظر بازار در خصوص عدم رشد بی‌محابای قیمت ها، روند کلی را می توان مثبت ارزیابی کرد.
- آیا حجم تامین مالی شرکت‌ها از بورس با اندازه بازار سهام کشور تناسبی دارد؟
روش های تأمین مالی شرکت ها در بازار سرمایه ناشی از انتشار اوراق بدهی، افزایش سرمایه و پذیره‌نویسی شرکت هاست. بر این اساس، تمامی روش های مذکور امکان‌پذیر هستند اما روش مرسوم تأمین مالی در بازار سرمایه، انتشار اوراق بدهی است. در سال‌های اخیر، حجم قابل ملاحظه ای از تأمین مالی بازار سرمایه از طریق همین روش (انتشار اوراق بدهی) توسط دولت صورت پذیرفته و شرکت ها سهم ناچیزی از این مقدار را به خود اختصاص داده اند. از جمله دلایل سهم اندک شرکت‌های خصوصی در انتشار اوراق بدهی می توان به عدم شناخت ابزارهای مالی، وجود ارکان مختلف، تفسیر در بهای تمام شده پول در ادوار مختلف و تغییر در سیاست های نرخ سپرده، بهره تسهیلات و... اشاره کرد. همچنین با توجه به آنکه هم‌اکنون میزان توسعه در اندازه اوراق بدهی متناسب با توسعه حوزه سهام در بازار سرمایه نیست، بنابراین به دلیل ظرفیت خالی در این حوزه، به بسیاری از شرکت ها توصیه می شود که از مزیت های انتشار اوراق بدهی در بازار سرمایه بهره مند شوند. بر این اساس، به استناد گزارش اوراق بدهی منتشرشده از سوی سازمان بورس، از ابتدای سال ۱۴۰۰ تاکنون، از مجموع ۳۳۸ هزار میلیارد ریال اوراق بدهی منتشرشده، اوراق دولتی با سهم ۸۴ درصدی و به ارزش ۲۸۳ هزار میلیارد ریال و اوراق شرکت ها با سهم ۱۶ درصدی به ارزش ۵۵ هزار میلیارد ریال منتشر شده است و پیش بینی می شود با توجه به اینکه به طور غالب تأمین مالی دولت در شش ماهه دوم صورت می پذیرد، سهم دولت از تأمین مالی در شش ماهه دوم افزایش یابد.
- آیا روند انتشار اوراق بدهی دولتی برای بورس آسیب‌زاست؟
بازار اوراق بدهی در مقایسه با بازار سهام، دو فضای جدا از یکدیگر تلقی می شود که هر یک مخاطبان و به‌عبارتی بازیگران خاص خود را دارند. از این رو می توان گفت که این دو بازار بر یکدیگر اثرگذاری معنی داری ندارند اما در این میان، نکته حائز اهمیت ریسک ناشی از عملیات در بازار است به‌گونه ای که با انتشار اوراق توسط دولت، توان تسویه آن در بازار وجود نداشته باشد یا اینکه بابت تسویه اوراق منتشر شده قبل، اوراق جدید منتشر شود که این امر ریسک ناشر (دولت) را افزایش می دهد. نکته دیگر، رعایت نکردن استانداردها در انتشار اوراق بدهی است؛ به طور مثال عدم پذیرش دولت در اختصاص بازارگردان در قالب اوراق تأمین مالی واجد شرایط خاص (غیراستاندارد) موجب آسیب زایی و انتقال ریسک
به سرمایه گذاران می شود.
- چه ابزارهای جدیدی به رونق بازار سهام کمک می‌کند؟
رعایت سطح دسترسی معاملاتی افراد باید مطابق استانداردهای جهانی که مبتنی با منطق بازار است، در نظر گرفته شود. برخی سرمایه‌گذاران حقیقی به دلیل نداشتن شناخت مناسب و تحلیل درست از شرایط بازار اقدام به معاملات هیجانی می‌کنند، درحالی‌که اگر حجم این معاملات از سطحی فراتر رود سبب خدشه بر ثبات مالی بازار خواهد شد. این در حالی است که در بورس های پیشرفته، شاهد هستیم سطح دسترسی معاملات برای سرمایه‌گذاران متفاوت است و این موضوع در کشور ما هم می‌تواند اجرایی شود. به عنوان مثال، یک سرمایه‌گذار مبتدی در گام نخست سطح دسترسی در خرید واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌ها با درآمد ثابت را دارد و پس از اخذ تجربه و آموزش‌های مورد نیاز در فرآیند مشخص می تواند نسبت به سرمایه‌گذاری در دیگر ابزارهای مالی مانند سهام اقدام کند.
چنین مقرراتی سبب می‌شود علاوه بر توسعه فرهنگ سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه، با رفتارهای حرفه‌ای در بازار مواجه شویم. در ادامه فرآیند، همچنین امکان حذف حجم مبنا و دامنه نوسان هم وجود خواهد داشت. اجرای این طرح می‌تواند به کاهش ریسک سرایت مالی در تکانه‌های اقتصادی منجر شود و به افزایش اعتماد سرمایه‌گذاران بیانجامد. همچنین در صورت بروز یک بحران مالی، اجرای این طرح سبب کاهش هزینه‌های اجتماعی و سیاسی خواهد شد.
- برنامه‌ای برای آماده‌سازی و پذیرش سهام شرکت‌ها به عنوان مشاور پذیرش دارید؟ کدام شرکت‌ها در حال آماده‌سازی هستند؟
در سال گذشته، فرآیند عرضه و پذیرش شرکت های بهساز کاشانه تهران با نماد «ثبهساز» و توسعه و عمران امید با نماد «ثامید» توسط شرکت مشاور سرمایه گذاری دیدگاهان نوین صورت پذیرفت. در سال جاری نیز برنامه عرضه و پذیرش یک شرکت ساختمانی در دستور کار قرار گرفته است. همچنین قرارداد آماده سازی یک شرکت سرمایه گذاری جهت عرضه در سال های آتی منعقد شده که امید است شرایط پذیرش آن پس از اصلاح ساختار مالی، در سال آینده محقق شود.
- مهمترین مشکلات برای آماده‌سازی و پذیرش سهام شرکت‌ها و راهکارهای بهبود آن چیست؟
مهمترین ویژگی بازار سرمایه، شفافیت آن از لحاظ معاملات سهام و از نظر اطلاعات شرکت‌های پذیرفته شده است. به همین دلیل فرآیندی که شرکت‌ها برای پذیرش در یکی از تابلوهای بورس یا فرابورس طی می‌کنند، فرآیند زمان بری است که عمدتاً شامل بررسی صورت‌های مالی، ترکیب سهامداران، گزارش های حسابرسان، ساختار سرمایه، شناخت شرکت از قوانین و مقررات موجود، روند درآمدزایی و سودآوری مستمر شرکت ها، سیستم‌های اطلاعاتی مالی و حسابداری و... است. از مهمترین مشکلات برای آماده سازی شرکت ها جهت پذیرش در بورس یا فرابورس می توان به کیفیت صورت های مالی شرکت یا سهامداران و ساختار سرمایه اشاره کرد. در این میان نکته حائز اهمیت آن است که شرکت ها نباید انتظار پذیرش بلافاصله پس از ارائه درخواست را داشته باشند، بلکه در این راستا پیشنهاد می شود، شرکت ها فرآیند آماده سازی یک الی دو ساله را جهت پذیرش در بورس طی کنند. به طور مثال، شرکت های متقاضی پذیرش و فعال در حوزه سرمایه گذاری در ابتدا به بهبود پرتفوی خود اقدام نمایند یا شرکت های تولیدی درصدد اصلاح ساختار فرآیند تولید خود برآیند و شرکت های ارائه‌دهنده خدمات به تنوع در ارائه خدمات خود بپردازند و بتوانند با استفاده از ابزارهایی، ریسک تولید را کاهش دهند. زیرا انتظار می رود شرکت سیر صعودی را در پیش گیرد، بنابراین باید تمامی چالش های موجود قبل از فرآیند پذیرش مرتفع شود که خوشبختانه شرکت مشاور سرمایه گذاری دیدگاهان نوین در برخی از پرونده های در دست این مسیر را طی کرده است. به طور مثال، در خصوص یکی از شرکت های سرمایه گذاری اشاره شده در پرسش قبل، برنامه آماده سازی ۲ ساله ارائه شده است.
- شرکت شما پذیره‌نویسی صندوق جسورانه ستاره برتر را هم انجام داده است؛ آخرین وضعیت آن چیست؟
این صندوق در طبقه صندوق های جسورانه تعریف می شود که در طرح های استارت آپی سرمایه‌گذاری می کند. با توجه به محیط سرمایه گذاری در نظر گرفته شده برای این صندوق، طرح های فعال در حوزه فین تک، مخاطبان این نهاد مالی هستند. هم‌اکنون نیز با تعدادی از سرمایه پذیران مذاکرات لازم انجام شده و تعدادی از طرح های ارائه شده توسط کمیته سرمایه گذاری مورد تصویب قرار گرفته است که با یک تیم فناور وارد مذاکره شده‌ایم و نوبت پرداخت اول آن انجام شده و پس از بررسی مستندات، این شرکت فناور توانست شاخص های عملکرد کلیدی را به دست آورد و در حال انجام مراحل نوبت دوم پرداخت هستیم. هم‌اکنون نیز در حال مذاکره با سایر سرمایه پذیران هستیم که در صورت پیشرفت مطلوب فرآیندها، امکان سرمایه گذاری در سایر طرح ها مهیاست.
- بیشتر تمرکز شما بر ارائه خدمات در کدام بخش است؟
شرکت مشاور سرمایه‌گذاری دیدگاهان نوین خدمات خود را در حوزه های ارزشیابی مشتمل بر ارزشیابی سهام و طرح های دانش بنیان و استارت آپی، مطالعات اقتصادی و ممیزی طرح های توجیهی، بازار سرمایه، مشاوره تامین مالی، عرضه و پذیرش شرکت ها و... ارائه می کند. این شرکت در سال گذشته به عنوان مدیر اولین فراصندوق ایران و همچنین بزرگترین صندوق فین تک کشور گام بلندی در حوزه صندوق های سرمایه گذاری برداشته است. همچنین با به‌کارگیری دانش و تخصص کارشناسان مجرب، این شرکت طی ۸ سال فعالیت توانسته بالغ بر ۱۹۰۰ گزارش ارزشیابی سهام و ارزشیابی طرح های دانش بنیان و استارت آپی و ۵۰۰ گزارش مطالعات اقتصادی و ممیزی طرح های توجیهی ارائه نماید.
هم‌اکنون نیز عمده تمرکز این شرکت، افزایش سطح کیفی گزارش های ارزشیابی سهام و ارزشیابی طرح های دانش بنیان و سایر حوزه ارائه خدمات شرکت است. با توجه به تجارب کسب شده در سال‌های اخیر و گزارش های تدوین شده، خوشبختانه امروزه شرکت مشاور سرمایه‌گذاری دیدگاهان نوین به عنوان مرجع ارائه گزارش در بازار سرمایه معرفی می شود.
- برنامه اصلی شرکت برای توسعه چیست؟
شرکت مشاور سرمایه گذاری دیدگاهان نوین همواره مترصد آن است که خدمات تخصصی و به‌روز به مشتریان خود ارائه کند. در این راستا اقدام به تأسیس صندوق‌های جدید سرمایه گذاری همچون مدیریت صندوق سرمایه گذاری کالایی زعفران و ارائه خدمات تخصصی در این حوزه، خدمات مشاوره تامین مالی و ارزشیابی طرح های استارت آپی، استفاده از ظرفیت های ابزارهای تامین مالی در بازار سرمایه برای شرکت‌های بورسی نموده است که در سال جاری با تمام قوا در حال پیگیری و انجام امور مربوط به آن است.
- هفته نامه اطلاعات بورس_ شماره ۴۱۲