صدای بورس- ارمغان جوادنیا؛ درست زمانی که دولت نهم هیچ اعتقادی به بورس نداشت و اعتماد از بازار سرمایه رخت بربسته بود، فردی ۲۸ ساله به نام «علی صالحآبادی» ریاست سازمان بورس را برعهده گرفت که از همان ابتدا راه دشواری پیش رویش بود. چرا که هم باید رئیس دولت را مجاب میکرد وهم اعتماد سهامداران را بازمیگرداند. البته از آنجا که جوان و کم تجربه بود و اقتصاد هم نخوانده بود، کارش سختتر میشد. با این وجود، سعی کرد هر طور شده موتور بورس را روشن نگه دارد. دراین میان؛ هر چند با چالشهایی هم روبرو شد و برخی وعدههایش روی زمین ماند اما کارنامه قابل توجهی از خود برجای گذاشت.
مدیر ۲۸ ساله بورسی
نام«علی صالحآبادی» اولین بار در سال ۱۳۸۴، در اوایل ریاست جمهوری محمود احمدینژاد به زبانها افتاد؛ زمانی که حسین عبده تبریزی، دبیرکلی سازمان کارگزاران را عهدهدار بود اما با انتخاب محمود احمدینژاد به عنوان رئیس دولت نهم و انتصاب داوود دانشجعفری برای وزارت اقتصاد، از سمتش کنارهگیری کرد. در همان زمان علی صالحآبادی جوانی ۲۸ ساله که مدیریت تالار منطقهای بورس کرج را عهدهدار بود، برخلاف انتظار به عنوان آخرین دبیر کلی بورس برگزیده شد.انتصابی که چندان به مذاق رسانهها خوش نیامد اما به بازار داغ گمانهزنیها پایان داد. او که بعد از ابلاغ تشکیل سازمان بورس در سال ۸۵ ، به عنوان اولین رئیس سازمان بورس انتخاب شد و از همان زمان « آقای بورس» نام گرفت، حالا به عنوان نفر اول ساختمان شیشهای بانک مرکزی انتخاب شده است.
علی صالحآبادی کیست؟
علی صالحآبادی بزرگ شده سبزوار است و مدرک کارشناسی ارشد معارف اسلامیاش را از دانشگاه امام صادق (ع) و دکتری مدیریت مالیاش را از دانشگاه تهران گرفته است. او که مسئولیت بررسیهای سرمایهگذاری در شرکت سرمایهگذاری غدیر، سازمان تأمین اجتماعی و ستاد اجرایی فرمان امام و عضویت کمیته فنی هیئت خدمات مالی اسلامی IFSB مالزی و عضوکمیته مدیران عامل بانکها در دولت رئیسی را در کارنامهاش دارد، از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۳ بر صندلی سازمان بورس و اوراق بهادار تکیه زد.
مهارتها
تدریس دروس مدیریت مالی، مهندسی مالی، مدیریت سرمایهگذاری و مدیریت مالی در ایران در دانشگاههای امام صادق(ع)، تهران و دانشکده امور اقتصادی، برگزاری سه دوره آموزشی کاربردی مهندسی مالی در دانشکده مدیریت دانشگاه تهران درسال ۱۳۸۴، ترجمه کتاب مبانی مهندسی مالی و مدیریت ریسک انتشارات مفید، تألیف کتاب مجموعه مقالات نظام مالی اسلامی انتشارات دانشگاه امام صادق (ع) از جمله مهارتهای علی صالحآبادی است. البته ناگفته نماند مقالههای «بورس بازی در بازار سهام از دیدگاه اسلام»،«فلسفه و سیر تکاملی ابزارهای مالی مشتقه و دیدگاه های فقهی»،« بررسی اوراق قرضه اسلامی در مالزی از دیدگاه فقه امامیه» و« بررسی فقهی حقوقی قراردادهای آتی شاخص سهام» نیزاز سوی او نگاشته شده است. او همچنین مجری پروژه اصول مدیریت مالی اسلامی و ابزارهای آن در مرکز تحقیقات دانشگاه امام صادق(ع) بوده است.
فراز و نشیبهای مدیر بورسی
شروع فعالیت او که حدود یک دهه ادامه داشت و فراز و نشیبهای زیادی به خود دید، متقارن بود با سالروز تصویب قانون بازار اوراق بهادار در آذرماه ۱۳۸۴. قانونی که اغلب براساس قوانین بورس کشور فرانسه و با اجماع سایر قوانین مترقی کشورهای توسعه یافته در دورههای گذشته تدوین شده بود. همین مساله کافی بود تا کار صالحآبادی و هم تیمیهایش سختتر شود چرا که علاوه بر اجرای قانون جدید که مهمترین بخش آن، تفکیک مقام نظارتی از اجرا تا ایجاد ابزارها و نهادهای مالی جدید بود باید دستی هم به سر و روی بورس میکشید و اوضاع نابسامان آن را سامان میداد. بازاری که با افت شدید قیمت سهام روبرو بود و اعتماد سهامداران از آن رنگ باخته بود.
دوران ۹ ساله مدیریت صالح آبادی بر بازار سرمایه با تحولات چشمگیری روبرو بود. او نه تنها باید بازار پر التهاب سرمایه را آرام کند بلکه باید سیاستهای کلی اصل ۴۴ را که از سوی مقام معظم رهبری ابلاغ شده بود را پیش میبرد.برای همین هم در ابتدا لازم بود شرکتهای بزرگ دولتی را برای ورود به بورس آماده کند.
او در این راه پر فراز و نشیب برای اینکه سروسامانی به بازار بدهد و آرامش رفته را به آن بازگرداند، از حوزه تحت مدیریت خود شروع کرد و با اصلاح قوانین سعی کرد برای انسجام بیشتر بازار سرمایه گامهای بلندی بردارد. برای همین هم اقداماتی را در اولویت کاری خود قرار داد که گسترش ابزارهای مختلف مالی از جمله انواع صکوک، قراردادهای آتی طلا و سهام، اوراق اختیار فروش تبعی، اوراق تسهیلات مسکن، اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری، اوراق مشارکت، تشکیل شورای عالی بورس، تشکیل سازمان بورس، گسترش نهادهای مالی مختلف، گسترش بورس کالا، ایجاد صندوق های سرمایه گذاری مشترک، راهاندازی بازار فرابورس و بورس انرژی، توسعه زیرساختهای الکترونیک بازار سرمایه از جمله راه اندازی معاملات آتی، سامانه کدال، تالار مجازی بورس، سامانههای نظارتی الکترونیک، سامانه مرکز تماس و تدوین قوانین و مقررات مورد نیاز برای توسعه بازار از جمله آنها بود.
بیشتر بخوانید:
دوران خاکستری
یکی از تحولاتی که در دوران ریاست صالحآبادی رخ داد و موجب شد بازار سرمایه از دوارن طلاییاش در سال ۹۲ فاصله بگیرد و وارد دوران خاکستری شود، تصمیمی بود که دولت برای افزایش نرخ خوراک پتروشیمیها و بهره مالکانه معادن گرفت. همین تصمیم کافی بود تا بازار سرمایه که با بازدهی بیش از ۱۰۰ درصد که به گزینه اول سرمایهگذاری در کشور تبدیل شده بود، با چالش جدی روبرو شود و زیان قابل توجهی را متوجه سهامداران کند.
حذف نام بورس تهران
حذف نام بورس از فهرست جهانی فدراسیون بورسهای اوراق بهادار از جمله اتفاقاتی بود که در دوران تصدی صالحآبادی بر بازار سرمایه رخ داد و لطمات جدی به آن وارد کرد.
بورس تهران از سال ۱۹۹۲ میلادی با رعایت استانداردها و قواعد به عضویت فدراسیون جهانی بورسهای اوراق بهادار درآمده بود و نام بورس تهران ماهانه همراه با انتشار گزارش آماری این فدراسیون منتشر میشد.اما با حذف نام بورس تهران از فهرست بورسهای دنیا که به دلیل دولتی بودن بورس صورت گرفته بود، شرایط دیگری را بر آن رقم زد. برای همین هم فدراسیون جهانی بورسها در همان زمان برای ادامه همکاری با بورس تهران خط و نشان کشید و صراحتا اعلام کرد: عضویت دوباره بورس تهران نیازمند این اصلاح ساختار بازار سرمایه و خروج از وضعیت دولتیاش است.
توقف نمادهای پالایشگاهی
در دوران صالحآبادی اتفاق مهم دیگری هم افتاد و آن توقف نمادهای پالایشگاهی بود.
نمادهای پالایشگاهی هر چند در سال ۸۹ به بورس راه یافت و رشد چشمگیری را ثبت کردند اما در سالهای ۹۱ و ۹۲ به دلیل کیفیسازی پالایشگاهها شرایط پیچیدهای را برای سهامداران رقم زد. همین طرح کافی بود تا سود این شرکتها روز به روز آب رود و سهامداران را متحمل ضررهای هنگفت کند. سازمان بورس هم تا روشن شدن وضعیت آنها، دستور توقف نمادها را صادر کرد و مهلت پنج سالهای برای پالایشگاهها مد نظر قرار گرفت.
شکلگیری خصولتیها
شرکتهای خصولتی در دوران فعالیت صالحآبادی شکل گرفتند. بخشی از سهام این شرکتها با عنوان سهام عدالت در اختیار مردم و بخشی دیگر در بازار داد و ستد شد. همین موضوع به واسطه چالشهایی که ایجاد کرد، خصوصیسازی را از اهداف اولیهاش دور کرد. علاوه بر این، ایده واگذاری سهام عدالت به مردم و ورود شرکت های بزرگ دولتی به بورس را با اما و اگرهای جدی روبرو کرد.
صندوقهای سرمایه گذاری
مجوز اولین صندوق سرمایهگذاری در سال ۸۶ کلید خورد. این صندوقها در همان ابتدا قرار بود رقیب جدی بانکها باشند اما در عمل تبدیل به ابزاری برای بانکها شدند تا جایی که بانکها خودشان تصمیم به تاسیس صندوق کردند. این حرکت موجب شد اهداف صندوقها آنطور که باید و شاید محقق نشود و این طرح نیز ناکام بماند.
توسعه کارگزاریها
توسعه نهادهای مالی از جمله کارگزاریها، اقدام دیگری بود که در دوران فعالیت صالحآبادی رخ داد. سیاست او در این خصوص،توسعه کیفی بهجای توسعه کمی بود. چرا که از نگاه او، چنین سیاستی هم در رونق بورس و هم در ارائه خدمات مطلوب کارگزاریها موثر بود. اهمیت این موضوع بدان جایی رسید که رتبهبندی کارگزاریها در دستور کار قرار گرفت و همین اتفاق جایگاه مطلوبی را برای این نهاد رقم فراهم کرد.
کانونی که شکل نگرفت
در زمان مدیریت صالحآبادی قرار بود، کانونی به نام سهامداران حقیقی تاسیس شود تا بتواند از حقوق سهامداران دفاع کند اما این اتفاق بنا به آنچه که برخی محدودیتها و ابهامات نامیده شد، شکل نگرفت.
البته این موضوع با ابهامات دیگری هم همراه بود. صالح آبادی معتقد بود با وجود سهامداران میلیونی بورس تاسیس چنین کانونی کار چندان آسان نیست. او براین باور بود که چگونه میتوان کانونی تأسیس کرد که به معنای واقعی کانون سهامداران حقیقی باشد و این کانون در چه بخشهایی قرار است نماینده سهامداران حقیقی باشد. آیا سهامدار حقیقی حاضر است به کانون اجازه دهد تا به نمایندگی از او در مجامع شرکتها رای دهد؟ همه اینها موجب شد تا کانونی که میتوانست نقش بسزایی در حقوق سهامداران داشته باشد، در دوران ریاست او رنگ ببازد. البته ناگفته نماند که کانونهای کارگزاران، نهادهای سرمایهگذاری و شرکتهای استانی سهام عدالت در دوره ریاست او شکل گرفتند و با حمایتهای سازمان توانستند نقش موثری در بازار ایفا کردند.
مداخلات دستوری
مداخلات دستوری برای حمایت از شاخص اتفاق دیگری بود که در دوره ریاست ۹ ساله صالحآبادی رخ داد. این رویه غلط که از همان ابتدا واکنشهای زیادی را به دنبال داشت، به دوره روسای بعدی سازمان نیز سرایت کرد و چالشهای زیادی را متوجه بازار کرد.
رشد شاخص
در طول مدیریت صالحآبادی، شاخص بورس با تحولات چشمگیری روبرو شد به طوریکه درطول این مدت از ۱۲هزار واحد به ۸۹ هزار واحد رسید. البته هر چند شاخص در آن زمان رشد قابل توجهی به خود دید اما نحوه محاسبه شاخص کل بازده نقدی و قیمت سهام مورد انتقاد معامله گران و سرمایه گذاران بود .
او که عملکرد خود را قابل دفاع میداند در آخرین سال ریاستش در سال ۹۳، در گفتوگویی تاکید کرده بود: «امروز ارزش بازار بورس تهران، به تنهایی به رقم ۳۱۸ هزار میلیارد تومان و فرابورس به ارزشی حدود ۶۵ هزار میلیارد تومان رسیده است».
نبض اقتصاد
علی صالح آبادی که خاطرات تلخ و شیرینی از مدیریت پر فرازو نشیبش در بازار سرمایه دارد، معتقد است که بازار سرمایه به عنوان یک بازار هوشمند که نبض و ویترین اقتصاد محسوب میشود، همواره و در کمترین زمان ممکن، نسبت به کوچکترین تغییرات در حوزههای مختلف که اغلب آنها هم تحت کنترل متولیان بازار نیست، واکنش نشان میدهد و همین امر، پیچیدگیها و چالشهای این بازار را در مقایسه با سایر حوزهها، به مراتب بیشتر و مسئولیت متولیان این بازار را سنگینتر میکند.
او این را هم اضافه کرده بود: « نماگرها و متغیرهای بازار از جمله ارزش بازار، تعداد، ارزش و دفعات معاملات، دوره توقف و بازگشایی نمادها، درجه شفافیت شرکتها، تنوع صنایع بورسی، تنوع ابزارها و نهادهای مالی، میزان تأمین مالی از بازار سرمایه در مقایسه با سال ۸۴ ، اساسا قابل مقایسه با آن مقطع زمانی نیست و بورس، امروز جایگاه ویژهای در عرصه اقتصادی کشور دارد».
او همچنین اعتقاد دارد که رشد و توسعه بازار سرمایه و دستیابی به جایگاه کنونی این بازار در نظام اقتصادی، مرهون حمایت گسترده ارکان نظام از این بازار بوده است که نگاه محوری دولت به بازار سرمایه و واگذاری نقشهای مؤثر به این بازار در جهت تأمین مالی و جذب نقدینگی و وضع قوانین حمایتی از سوی مجلس و قوه قضائیه از جمله آنهاست.
گفتههای او از وضعیت بازار سرمایه در حالی مطرح میشود که پیش از این درباره انتظاراتش از دولت جدید گفته بود: «دولت سیزدهم باید در راستای کنترل اضافه برداشتها و سلامت نظام بانکی گام بردارد و سیاستهای مالی را به سمت استقلال از سیاستهای پولی سوق دهد تا از این طریق افسار تورم کشیده شود».
ورود به ساختمان شیشهای
۱۴ مهر ماه سال جاری در یکی از روزهای پاییزی به عنوان بیستمین رئیس کل بانک مرکزی برگزیده شد. او دومین مدیر عامل بانک توسعه صادرات است که از آرژانتین به ساختمان میرداماد میرود.
ورود او به ساختمان شیشهای میردا ماد در حالی است که پیش از این، موافقان حضور او در بانک مرکزی معتقد بودند که انتخاب صالح آبادی به عنوان یک گزینه بورسی که اعتقاد به کاهش نرخ سود بانکی دارد میتواند منجر به رونق دوباره بازار بورس و سهام شود. اما از نگاه مخالفان؛ به دلیل تخصص مالی صالحآبادی این احتمال وجود دارد که به جای سیاست کنترل نقدینگی و تورم، سیاست حمایت از بازارهای مالی را پیش ببرد.
با این تفاسیر باید دید علی صالحآبادی که هم سابقه مدیریت در بازار سرمایه و هم فعالیت در شبکه بانکی را دارد، با نشستن بر صندلی بانک مرکزی میتواند امید را به فعالان بازار سرمایه باز گرداند و با این بازار مهربان باشد ؟
مهمترین اقدامات صالحآبادی
- ۳۱ مرداد۸۸: خبر از راه اندازی کانون شرکتهای سرمایهگذاری استانی را داد.
- ۱۳ شهریور ۹۰: هیچ برنامهای برای قانونمند شدن فارکس نداریم.
- ۱۰ تیر ۹۱: کمیته ای برای حمایت از بورس تشکیل شد.
- ۲۲ آبان ۹۱: از هفته آینده به صورت آزمایشی برق در بورس معامله خواهد شد.
- ۱۸ اسفند ۹۱: فعالیت بورس انرژی ایران رسما فعالیت خود را از سر گرفت.
- ۲۶ اسفند ۹۱: شاخصهای بورس براساس برنامه ای رایانه ای شفاف و بسیار مدرن هر روز و هر ساعت مشخص می شوند و عملا امکانی برای این دستکاری وجود ندارد.
- ۲۰ فروردین ۹۲: برای بازگشایی نمادهای متوقف بورس ساز و کار جدید ارائه کرد
- ۱۹ اردیبهشت ۹۲: ورود برق صادراتی به بورس انرژی و ایجاد امکان معامله برای ابزارهای مالی مبتنی بر برق را از برنامه های سازمان بورس برای افزایش حجم معالات بورس انرژی اعلام کرد.
- ۱۹ شهریور ۹۲: طیب نیا او را در سمت ریاست سازمان بورس و اوراق بهادار ابقاء کرد.
- ۱۳ آبان ۹۲: از حذف معاملات گروهی (ددد) و افزایش ۳۰ دقیقه ای زمان انجام معاملات خبر داد.
- ۱۶ آذر ۹۲: از رفع مشکلات عضویت بورس تهران در فدراسیون جهانی بورس ها خبر داد و گفت: با عضویت در این نهاد می توانیم به جمع بزرگترین بورس های دنیا بپیوندیم.
- ۵ آبان ۹۳: سامانه جدید معاملات بورس را برای توسعه و پیشرفت بازار سرمایه به طور آزمایشی افتتاح کرد.
- ۲۵آذر ۹۳: از ریاست سازمان بورس و اوراق بهادار ایران استعفا داد.
- ۲۵ آذر ۹۳: مدیرعامل بانک توسعه صادرات شد. همچنین در حکمی دیگر به سمت مشاور وزیر در حـوزه بازار سرمایه منصوب شد.
- ۲۲ اردیبهشت ۹۴: روابط بانکی ایران و روسیه برقرار شد
- ۲۳ اردیبهشت ۹۴: به عضویت هیات مدیره تامین سرمایه آرمان درآمد.
- ۲۳ خرداد ۹۴: تحول در بازار سرمایه را منوط به تغییر در متغییر های کلان و خرد دانست.
- ۲۳ خرداد ۹۴: کاهش نرخ سود بانکی در میان مدت بر بازار سرمایه تاثیر گذار خواهد بود.
- ۲۴ خرداد ۹۴: به نتیجه رسیدن مذاکرات یا موفق نبودن آن اثر کوتاه مدتی روی بازار سرمایه خواهد داشت.
- ۴ شهریور ۹۴: در زمان میرعاملی بانک توسعه صادرات، همکاری خود را با بزرگترین بانک چین آغاز کرد.
- ۲۵ آبان ۹۴ : سهام خزانه اسلامی، ایجاد صندوقهای بازارگردانی و راهاندازی صندوق تثبیت ریالی ۳ پیشنهاد ویژه ای بود که صالحآبادی برای بهبود بورس داد.
- ۱۶ خرداد ۹۵: کمیتههای آموزش، پژوهش و انتشارات، پایش و ارزیابی مالی، پذیرش و روابط عمومی، بازار کار مالی اسلامی، بیمه اسلامی، مهندسی مالی اسلامی، حسابداری و حسابرسی اسلامی و بین الملل ۹ کمیته تخصصی توسعه ابزار مالی بودند که در انجمن مالی اسلامی تشکیل شدند
- ۲۵ مهر ۹۵: از ۴ گام واقعی شدن نرخ سود بانکی، رشد متوازن شفافیت در سیستم مالی، تناسب نرخ سود در بازار پول و سرمایه و موسسات رتبه بندی جایگزین ضمانت بانکی شوند برای خروج اقتصاد از بانک محوری رونمایی کرد.
- ۶آبان ۹۶: از برقراری روابط کارگزاری ایران با بانکهای آفریقایی، اوگاندا و نیجر خبرداد.
- ۱۳ آذر ۹۶: از کتابش تحت عنوان «ناگفتههای بورس ایران» در همایش مالی اسلامی رونمایی کرد.
- ۲۴ بهمن ۹۶: بازار سرمایه محل تامین مالی شرکت ها، بنگاه ها و دولت است
- ۱۹ شهریور ۹۷: استقراض از بازار بین بانکی اشکالی ندارد اما استفاده مستمر یک یا چند بانک از منابع بانک مرکزی مشکلات و تبعاتی خواهد داشت.
- ۱۹ آذر ۹۸: چهارمین جایزه مالی اسلامی در حاشیه پنجمین همایش «مالی اسلامی» در دانشگاه الزهرا(س) به علی صالحآبادی مدیرعامل بانک توسعه صادرات ایران اهدا شد.
- ۲۱ تیر۹۹: ۱۷ درصد سهام بانک ایران و ونزوئلا در بورس عرضه میشود
- ۱۶ مهر ۹۹: نقش بازگردانها در بازار سرمایه باید تقویت شود.
- ۱۰ آبان ۹۹: فعالیت در بورس قمار و ربا نیست
- ۱۹ آذر ۹۹: از آمادگی همه جانبه اگزیم بانک ایران برای حمایت از شرکت های دانش بنیان خبر داد و گفت: ۴۰۰۰ میلیارد ریال تسهیلات به شرکت های دانش بنیان در سال جاری تخصیص داده شده است.
- ۹ دی ۹۹: نقدشوندگی در بازار سهام باید توسط بازارگردانی تقویت شود تا از این طریق شاهد بهبود روند معاملات بازار سرمایه نسبت به سایر بازارها باشیم.
- ۵ اسفند ۹۹: قیمتگذاری دستوری را آفتی بزرگ برای اقتصاد کشوردانست
- ۲۰ اسفند ۹۹: فعال کردن مکانیزم سهام خزانه را اقدامی مثبت در بهبود وضعیت بازارخواند
- ۲۰ اسفند ۹۹: اتخاذ برخی از تصمیمات در بیرون از بازار سرمایه مانند قیمتگذاری فولاد و دیگر کالاها، عوارض و ممنوعیت صادرات می تواند به شدت بر روند بازار سرمایه تاثیرگذار باشد
- ۲۰ اسفند ۹۹: پیشبینی سود شرکتها به ایجاد شفافیت معاملات کمک خواهد بود،
- ۲۳ اسفند ۹۹: تاکید کرد؛ فین تکها به عنوان ابزار کاربری برای ارتقا تاب آوری اقتصاد میتوانند نقش موثری در افزایش چابک سازی دولت ایفا کنند.
- ۲۵ فروردین ۱۴۰۰: صندوقهای سرمایهگذاری را بهترین انتخاب برای افراد ریسکگریز و ریسکپذیرذکر کرد.
- ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۰: در صورت ورود اوراق گام به بورس میتوان تامین مالی کوتاهمدت یا تامین سرمایه در گردش بنگاههای تولیدی را در بازار سرمایه در دستور کار قرار داد.
- ۱۵ تیر۱۴۰۰: بیش از ۱۱ هزار میلیارد تومان تسهیلات به صنایع شیمیایی توسط بانک توسعه صادرات ایران پرداخت شد.
- ۲۳ تیر ۱۴۰۰: پیشنهاد کرد دولت سیزدهم با تعامل با نمایندگان، ایرادات طرح فعلی را به نحوی برطرف کنند که استقلال بانک مرکزی در آن تامین شود.
- ۲۳ شهریور ۱۴۰۰: برای حمایت همه جانبه از صادرات کشور اعلام آمادگی کرد.
- ۳۱ شهریور ۱۴۰۰: از سوی احسان خاندوزی وزیر اقتصادی به عنوان عضو کمیته تعیین مدیران عامل بانکها انتخاب شد.
- ۱۴ مهر ماه ۱۴۰۰: به عنوان بیستمین رئیس کل بانک مرکزی برگزیده شد.