مژده ابراهیمی - خبرنگار؛ صندوق‌های بازارگردانی به وجود آمدند تا به داد بازار سرمایه برسند و از نزول قیمت سهم‌ها جلوگیری کنند؛ اما آیا این صندوق‌ها به رسالت خود عمل کرده‌اند؟
مغفول ماندن رسالت اصلی
مرضیه خزائی، مدیر سرمایه‌گذاری و بازارگردانی تامین سرمایه امید در خصوص چرایی به وجود آمدن صندوق‌های بازارگردانی گفت: صندوق‌های اختصاصی بازارگردانی از سال ۱۳۹۴ با هدف افزایش نقدشوندگی و حد و حدود گذاشتن دامنه نوسان قیمت، همچنین ممانعت از نوسانات نامتعارف فعالیت خود را در بازارسرمایه آغاز کردند. هم‌اکنون بیش از ۶۰ صندوق فعال با ارزش دارایی بیش از ۵۰۰ هزار میلیارد ریال، بازارگردانی بیش از ۵۰۰ نماد را بر عهده دارند که با توجه به الزامات تعیین شده از سوی مقام ناظر، باید به صورت همزمان سفارش خرید و فروش خود را در دامنه قیمتی مشخص ثبت و به ایفای تعهدات بازارگردانی بپردازند و در این راستا در جهت حفظ تعهدات خود می‌توانند از معاملات الگوریتمی نیز بهره گیرند. بنابراین نقش صندوق‌های بازارگردانی در تنظیم بازار بسیار مهم بوده و همزمان با ریزش سهام از اواخر مردادماه سال گذشته بیش از پیش مورد توجه اهالی بازار قرار گرفته است. به طوری که باتوجه به الزام ناشران و سهامداران عمده به داشتن یک بازارگردان فعال در هر نماد از اواخر شهریورماه سال گذشته بسیاری از شرکت‌ها اقدام به معرفی بازارگردان و آغاز عملیات بازارگردانی کردند که این موضوع برخلاف رسالت اصلی صندوق‌های بازارگردانی مبنی بر حفظ نقدشوندگی در زمان ریزش بازار، عمدتا ابزاری حمایتی از سوی سهامداران حقیقی تلقی شد.
میثم فدایی، مدیر نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس و اوراق بهادار گفت: در بازار سرمایه ۶۵ صندوق بازارگردانی داریم که حجم آنها ۹۴ هزار میلیارد تومان است.
از ابتدای سال ۱۴۰۰ تاکنون این صندوق‌ها ۴۲ هزار میلیارد تومان خرید سهام و ۲۸ هزار میلیارد تومان فروش سهام انجام داده‌اند. مالک صندوق ها نیز سهامداران عمده، ناشران و بازارگردان‌ها هستند.
راهکاری در جهت جلوگیری از نزول سهام
بردیا بختیاری، کارشناس بازار سرمایه در این باره گفت: طبق جلسه فوق‌العاده شورای عالی بورس در شهریورماه سال ۱۳۹۹ تصویب شد که با سه ابزار در جهت متعادل‌سازی بازار سرمایه اقدام شود. در نتیجه از تاریخ ۱۰ مهرماه سال ۱۳۹۹ طبق دستورالعملی، ناشران به داشتن حداقل یک بازارگردان مکلف شدند. اما از همان ابتدا مفهوم بازارگردان توسط مسئولان به معنای بازارساز، حمایت از قیمت سهم و در نهایت سازوکاری جهت رشد قیمت سهم در اذهان عمومی معرفی شد که نه تنها با مفهوم اصلی فعالیت بازارگردانی زمین تا آسمان فاصله داشت، بلکه به‌نوعی مصداق بارزی از دستکاری قیمتی نیز بود. دقت کنید هیچ کجا از متن دستورالعمل ابلاغی اشاره‌ای به بازارسازی، حمایت و رشد قیمت سهم نشده است. بنابراین تغییر رویکرد چه در مفهوم و چه در کارکرد صندوق‌های اختصاصی بازارگردانی، مهمتر از تعدد، منابع تحت مدیریت و بازدهی کسب‌شده توسط این صندوق‌هاست.
صدرنشینان
تینا زندی، مدیر صندوق سبدگردان کاریزما در خصوص اینکه کدام صندوق‌های بازارگردانی در رتبه نخست قرار دارند، گفت: در بخش خصوصی صندوق اختصاصی اکسیر سودا با تعداد ۶۱ نماد در رتبه اول قرار دارد؛ همچنین به طور کلی رتبه دوم را جهت بازارگردانی در میان ۶۵ صندوق بازارگردانی فعال را دارد. از لحاظ خالص ارزش دارایی‌ها، صندوق اختصاصی بازارگردانی خلیج فارس با ارزش روز ۸۵ هزار میلیارد ریال رتبه نخست را کسب کرده است. در واقع بزرگترین صندوق بازارگردانی، صندوق اختصاصی بازارگردانی خلیج فارس و بعد از آن صندوق بازارگردانی تجارت ایرانیان اعتماد و صندوق بازارگردانی صبا گستر نفت و گاز تامین است. این صندوق‌ها، جزو بزرگترین صندوق‌های بازارگردانی در بازار سرمایه هستند. ماهیت آنها نشان می‌دهد که گروه‌ها یا مجموعه‌های دولتی که شرکت‌های بیشتری را در بازار سرمایه دارند، از صندوق‌های بازارگردانی بزرگتری برخوردار هستند؛ البته صندوق‌هایی مثل تدبیرگردان فردا، صندوق‌های صبا تامین، صبا جهاد و توسعه معادن فلزات هم جزو رده‌های نخست صندوق‌های بازارگردانی هستند.
- هفته نامه اطلاعات بورس _ شماره ۴۱۹