ارمغان جوادنیا - خبرنگار؛ هر چند شاخص فقط یک روز به تیم جدید بورس لبخند سبزش را نشان داد، اما از آن روز هیچ محرکی نتوانسته آن لبخند را برای بازار و سهامدارانش ماندگار کند. در حقیقت این بی‌حسی به قدری در بازار سهام رخنه کرده که حتی رشد کامودیتی‌ها نیز نتوانسته جان تازه‌ای به این بازار بی‌رمق و یخ زده بدهد؛ بازاری که این روزها فقط نظاره‌گر است؛ نظاره‌گر تصمیماتی که قرار است در اتاق‌های ساختمان ملاصدرا گرفته شود. با این حال، هر چند برخی معتقدند رشد بازار سرمایه پیش‌خور شده است و برخی دیگر تاکید دارند که بی‌تفاوتی این روزهای بازار منطق خاصی ندارد اما گروه سوم، بی‌اعتمادی به بازار و زمزمه شایعاتی مبنی بر بازگشت قیمت‌های دستوری به بورس را دلایل این بی‌تفاوتی می‌دانند. با این وجود سئوالی که مطرح می‌شود این است که چه زمانی قرار است خون تازه‌ای در رگ‌های بازار جریان پیدا کند و این بازار باز هم به تحولات مثبت روی خوش نشان دهد؟
جولان بی منطقی
بهروز زندی فر، رئیس هیات مدیره شرکت آرتمیکو با بیان اینکه بی‌تفاوتی بازار به رشد قیمت کامودیتی‌ها خارج از منطق است، گفت: یکی از دلایل شرایط فعلی نگاه تکنیکال برخی سهامداران و ترس آنها برای ضرر بیشتر است. از طرفی از منظر سودآوری، یکی از نظریه‌ها این است که می‌توان به سهام به چشم سود بانکی و شرکت در مجامع نگاه کرد و منتظر دریافت سود مجامع بود. به‌عنوان مثال، فروش سهام شبندر، فجر (فولاد امیرکبیر)، برخی دارویی‌ها با P/E بسیار پایین بدان معناست که افراد به سود بانکی ۲۵ درصد هم راضی نیستند و مشخص نیست نقدینگی خود را به کدام سمت می‌برند. او با بیان اینکه شرایط ایجاد شده فعلی از شرایط جنگ و قحطی هم بدتر است، اضافه کرد: رفتار فعلی از حالت طبیعی، فکر و منطق خارج شده است و نمی‌توان تحلیلی جز رفتار هیجانی برای آن عنوان کرد. به بیانی دیگر سئوال قابل طرح این است که نقدینگی که از بورس خارج می‌شود، به کجا می‌رود؟ آیا این نقدینگی قرار است صرف خرید اوراق شود و این اوراق قرار است زیان سهامداران را جبران کند یا دلیل دیگری دارد؟ چرا که اگر هدف فروشنده سهام خرید اوراق باشد، چندین سال زمان لازم است تا زیان شناسایی شده حاصل از فروش سهام را جبران کند که در آن زمان نیز به دلیل وجود تورم و نرخ دلار، مجددا با افت برابری سرمایه روبه‌رو می‌شوند. زندی‌فر، فروش سهام در شرایط فعلی را غیرمنطقی خواند و گفت: هم‌اکنون شرایط به‌گونه‌ای است که به دلیل اینکه معامله‌گر فکر می‌کند در حال غرق شدن است، سعی می‌کند به هر چوبی چنگ بزند و خود را نجات دهد.
او، فروش اوراق از سوی دولت را یکی دیگر از دلایل بی‌تفاوتی بازار به رشد کامودیتی‌ها برشمرد و توضیح داد: شرکت‌های بزرگ برای اینکه اوراق دولتی را دستوری خریداری کنند، به طور افراطی اقدام به فروش می‌کنند و این مسئله تنها موجب خروج نقدینگی از بازار می‌شود.
او با بیان اینکه تامین نقدینگی از بازار در جهت فروش اوراق باعث تضعیف زیرساخت‌های بازار شده است، گفت: یک دلیل دیگر این است که شاید عمده پول‌های بزرگ از بورس خارج شده‌اند. یعنی پول‌هایی که باید شاخص‌سازهای بزرگی همچون فولاد و شبندر را حرکت دهد تا بازار به دنبال آنها گام بردارد، دیگر حضور ندارند. زندی‌فر در بخش دیگری از صحبت‌هایش، با تاکید بر اینکه با افزایش چند برابری قیمت انرژی در دنیا، قیمت کامودیتی‌ها و فولاد کمتر نخواهد شد، توضیح داد: حتی اگر روند قیمت‌ها نزولی شود، شرکت‌های تولیدکننده بزرگ دنیا با نرخ انرژی فعلی نمی‌توانند قیمت‌ها را کاهش دهند مگر اینکه دوباره بیماری دیگری همچون کرونا ایجاد شود. در غیر این صورت کف قیمت‌های جهانی با نرخ‌های فعلی گاز و نفت، قیمت موجود بر تابلوی کامودیتی‌ها برای روی، سرب، آلومینیوم، فولاد و زغال سنگ و نفت خواهد بود.
این کارشناس بازار سرمایه با بیان اینکه فروش فعلی در ایران فروش احساسی و به‌دور از منطق است، تاکید کرد: بازار سهام و کالا طی یک سال اخیر در هیچ کجای دنیا ریزش هیجانی نداشته است در حالی که در ایران قیمت بیشتر سهام‌ها به قیمت مهر و آبان سال ۹۸ بازگشته است. این نشان می‌دهد تحلیلگر بدون فکر اقدام به فروش می‌کند. حتی اگر قیمت‌های جهانی در همه کالاها ثابت بماند و فرد با نگاه دلاری بخواهد دارایی را بالاتر از سال ۹۸ با ضریب دلار بفروشد، بازهم به این شکل ریال را از بورس خارج نمی‌کرد تا قدرت خریدش را کاهش دهد. به بیانی دیگر، نقدینگی که از بورس خارج می‌شود، حتی اگر به کالا، دلار و طلا تبدیل شود، به شدت منجر به کاهش ارزش پول می‌شود. زندی‌فر، با اشاره به اینکه بازار نفس‌های پایانی افت را می‌کشد، پیش‌بینی کرد که آبان فصل خوبی برای رشد بازار خواهد بود و روند بازار به زودی تغییر خواهد کرد. علاوه بر این نسبت‌ها نشان می‌دهد در نمادهای بزرگ، حقیقی‌ها هم کم کم خریدار شده‌اند.
او با بیان اینکه الگوریتم‌ها متوقف نشده‌اند و هیچ نشانه‌ای از توقف آنها مشاهده نمی‌شود، گفت: وقتی بازار جانی دوباره بگیرد الگوریتم‌ها با وارد کردن اردرهای یکسان برای فروش قصد نوسان‌گیری حداقلی دارند که البته در روند بعدی صعود مجبور به همراهی در صعود خواهند شد. این کارشناس بازار در پایان گفته‌هایش برای بهبود بازار از دولت خواست توجه بیشتری به بورس داشته باشد و نقدینگی مورد نیاز خود را از محل دیگری تامین کند و اگر نمی‌تواند نقدینگی به بورس تزریق کند، اجازه دهد بورس راه خودش را برود.
حاکمیت بی‌اعتمادی
علی بخشنده، مدیر کالا و انرژی کارگزاری تدبیرگران فردا، بی‌اعتمادی و حضور نداشتن بازیگران در بازار را از دلایل بی‌تفاوتی بازار به رشد جهانی قیمت کامودیتی‌ها عنوان کرد و گفت: اثرات افزایش قیمت‌های جهانی معمولا در صورت‌های مالی سه و شش ماهه منعکس می‌شود.
او با بیان اینکه آثار رشد قمیت‌های جهانی کامودیتی‌ها قطعا در بازار سرمایه منعکس می‌شود، اضافه کرد: شرکت‌های پتروشیمی و فلزات مستعد رشد هستند. بنابراین به نظر می‌رسد در گزارش‌های سالانه، مجموعه‌هایی که تولیدکننده کامودیتی هستند، با رشد خیره‌کننده‌ای روبه‌رو شوند.
بخشنده، نااطمینانی به بازار طی یک سال گذشته را دلیل دیگر این موضوع برشمرد و توضیح داد: سهام ارزان‌ترین دارایی در میان دارایی‌های موجود است. وی گزارش‌های شش ماه و سه ماه آینده شرکت‌ها را بر بازار تاثیرگذار دانست و گفت: مسئله اصلی این است که بازارهای موازی جایگزین بورس شده‌اند، بنابراین ضرورت دارد به این بازار توجه بیشتری شود چرا که در غیر این صورت به سودآوری شرکت‌ها توجهی نخواهد شد. او اضافه کرد: سال گذشته در حالی که نفت از ۶۰ دلار به ۱۷ دلار سقوط کرد، سهام پالایشگاه بندرعباس و سایر پالایشی‌ها از هزار تومان در فروردین ۹۹ به ۶ هزار تومان در تیرماه رسید. حال سئوالی که مطرح می‌شود، این است که ناظر بازار در آن زمان چرا اقدامی برای توقف نمادها و بررسی بیشتر نکرد؟ چرا باید یک سهم در عرض کمتر از سه ماه، شش برابر شود اما یک روز معاملاتی بسته نباشد. این نشان می‌داد سازمان بورس اجراکننده دستورات دولت تدبیر و امید بود تا کسری بودجه خود را جبران کند. در غیر این صورت این موضوع توجیهی نداشت. بنابراین بازگشت اعتماد به سهامداران باید مورد توجه بیشتری از سوی متولیان جدید قرار بگیرد تا دولت‌ها بر تصمیم گیری‌های بورس‌ها اثرگذار نباشند.
چالش بازگشت قیمت‌های دستوری
محمد علی شریفی‌نیا، کارشناس بازار سرمایه بازگشت قیمت‌های دستوری به بورس را یکی از دلایل بی‌تفاوتی بازار به رشد کامودیتی‌ها ذکر کرد و گفت: اخیرا شایعاتی مبنی بر بازگشت قیمت‌های دستوری به بورس مطرح شده است که این مسئله در بازار سهام تاثیرگذار بوده است.
البته این شایعات در حالی مطرح می‌شود که وزیر صمت در اظهاراتی از آزادسازی قیمت‌ها خبر داده است که در این صورت قیمت‌گذاری دستوری حذف خواهد شد. با این وجود باید منتظر تصمیمات دولت در زمینه بازگشت یا حذف قیمت‌های دستوری بود.
او با بیان اینکه قیمت‌گذاری دستوری منسوخ شده و نمی‌تواند اتفاق بیفتد، افزود: هر تصمیمی مبنی بر قیمت‌گذاری دستوری مقطعی خواهد بود. این کارشناس بازار سرمایه در ادامه تاکید کرد: مشکل اصلی اقتصاد این است که قیمت‌ها براساس تقاضای واقعی تعیین نمی‌شود و تقاضاهای منجر به احتکار، موجب افزایش قیمت‌ها می‌شود در حالی‌که اگر تقاضای واقعی در جامعه وجود داشته باشد و قیمت‌ها بر اساس آن تعیین شود، هم کالاهای داخلی جوابگو خواهد بود و هم قیمت‌ها تحت تاثیر قیمت‌های جهانی و دلار قرار نخواهد گرفت. به بیانی دیگر، قیمت‌ها در زنجیره تولید باید مد نظر قرار گیرد تا شاهد افزایش‌های افسارگسیخته نباشیم. شریفی‌نیا، همچنین با این پیش‌بینی که بازار سرمایه در دو ماه آینده بهبود خواهد یافت، به راهکارهای موجود پرداخت و توضیح داد: حذف قیمت‌گذاری دستوری، شفاف‌سازی و واقعی شدن قیمت‌ها ازجمله مواردی است که برای بهبود بازار سرمایه باید مدنظر مسئولان قرار گیرد.
- هفته نامه اطلاعات بورس _ شماره ۴۱۹