ارمغان جوادنیا - خبرنگار؛ این روزها، بازار سرمایه بی‌رمق‌تر از هر زمان دیگری است. بازاری که در بهت و نگرانی به سر می‌برد و دلشوره و ترس زیادی دارد. بی‌اعتمادی سهامداران از یک طرف و وضعیت نابسامان این روزهای بازار از طرف دیگر باعث شده بخش بزرگی از سرمایه‌های کوچک و بزرگ سهامداران با بی‌میلی از این بازار رخت بربندد و راهی بازارهای موازی شود؛ بازارهایی که وضعیت چندان مطلوبی ندارند اما حال و روزشان از بازار این روزهای سهام بهتر است. با این وجود، سئوال قابل طرح این است که نقدینگی که با سرعت از این بازار در حال خروج است، بساطش را در کدام یک از بازارهای مالی پهن کرده است؟
صندوق‌های سرمایه‌گذاری
بررسی داده‌های مرکز پردازش اطلاعات مالی پارت گویای این است که بخشی از نقدینگی سرگردان وارد صندوق‌های با درآمد ثابت، مختلط و سهامی شده است. به بیان دیگر، از مجموع ۲۶۲ صندوق سرمایه‌گذاری طی ۷ ماه گذشته، بیش از ۶ میلیون و ۴۶۸ هزار میلیارد ریال نقدینگی وارد صندوق‌ها و بیش از ۳ میلیون و ۶۰ هزار میلیارد ریال نقدینگی از صندوق‌ها خارج شده است.
سپرده‌های بانکی
مانده سپرده‌های بانکی در ۷ ماه گذشته نشان می‌دهد، بخشی از نقدینگی خارج شده از بازار سرمایه به سمت سپرده‌های بانکی حرکت کرده است. داده‌های سامانه اطلاع‌رسانی ناشران (کدال) از ۶ بانک منتخب بورسی پاسارگاد، پارسیان، ملت، دی، تجارت و صادرات نشان می‌دهد که مانده سپرده‌های بانکی در این بازه زمانی سیر صعودی داشته است.
اوراق بدهی
کسری بودجه دولت این روزها بازار اوراق بدهی را داغ‌تر از قبل کرده است. به طوری‌که کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که بخشی از نقدینگی سر از این بازار درآورده است. هر چند اعداد و ارقام مستند و قابل اتکایی در این زمینه وجود ندارد و برخی مخالف نظریه ورود نقدینگی از بازار سهام به بازار اوراق بدهی هستند.
ارزهای دیجیتال
ارزش بازار رمزارزها از ژانویه سال ۲۰۲۱ تاکنون از سطح هزار میلیارد دلار به دو هزار و ۷۰۰ میلیارد ریال رسیده است. افزایش چشمگیر ارزش این بازار نشان می‌دهد، بازار جهانی رمزارزها طی ۹ ماه توانسته بیش از ۱۷۰۰ میلیارد دلار سرمایه جذب کند و بر اساس تحلیل برخی کارشناسان، احتمالا بخشی از نقدینگی سرگردان و خارج شده از بورس وارد این بازار شده است. البته با توجه به امکان مسدود شدن حساب اشخاص در صرافی‌های خارجی، احتمال دارد بخشی از این نقدینگی از این بازار خارج شود.
ارز
بازار ارز که تا پیش از این با فراز و فرودهای زیادی همراه بود، از ابتدای امسال تاکنون به دلیل سرنوشت نامعلوم برجام رشد چندانی نداشته است. به طوری‌که نرخ ارز که در فروردین امسال ۲۳ هزار تومان بود در مهر ماه به ۲۷ هزار تومان رسید. با این وجود، پیش‌بینی می‌شود به دلیل تداوم تحریم‌ها و نپذیرفتن FATF روند صعودی را در پیش گیرد.
طلا
بازار طلا و سکه نیز در هفت ماه ابتدایی امسال چندان سکه نبود. بررسی قیمت‌ها در این بازار نشان می‌دهد که قیمت سکه امامی در پایان فروردین ماه امسال حدود ۱۰ میلیون تومان، نیم سکه ۶ میلیون تومان و ربع سکه حدود ۳ میلیون تومان بود؛ درحالی که میانگین قیمت سکه در مهر ماه به حدود ۱۱ میلیون، نیم سکه بالای ۶ میلیون تومان و ربع سکه در محدوده ۳.۵ میلیون تومان رسید.
مسکن
بازار مسکن اما این روزها حسابی گیج است؛ هر چند گفته می‌شود، اجرای طرح‌هایی همچون ساخت سالانه یک میلیون مسکن، جهش تولید مسکن و طرح ملی مسکن بخشی از نقدینگی سرگردان را به این بخش هدایت خواهد کرد. البته برخی شنیده‌ها حاکی از آن است که بخش اعظمی از نقدینگی صرف خرید ملک در کشورهای همسایه شده است.
خودرو
شواهد گویای این است که طرح‌های صنعت خودروسازی از جمله پیش‌فروش اینترنتی، قرعه‌کشی و فروش فوری خودرو با تحویل یک یا چند ماهه باعث شده تا در ماه‌های گذشته سرمایه‌گذاران اقدام به خرید خودرو با قیمت پایین و فروش آن با قیمت بالا در بازار آزاد کنند. بنابراین به نظر می‌رسد مقداری از نقدینگی خارج شده از بورس به این بخش وارد شده باشد. در مجموع، بررسی روند ورود و خروج پول حقیقی در بازار سهام از ابتدای سال ۱۴۰۰ تاکنون عموما نشان‌دهنده تمایل به خروج نقدینگی است. اما در سال ۹۹، تا پایان ماه همه روزه شاهد ورود حجم بالایی از نقدینگی به بازار بودیم و در نیمه دوم این روند معکوس شد. فعالان بازار به یاد دارند که سقوط سنگین بازار سهام هم از اواخر مرداد ۹۹ آغاز شد.
وقوع اتفاقات نامناسب
احمدرضا یزدانیان - کارشناس بانکی: خروج نقدینگی از بازار سرمایه در ماه‌های اخیر آسیب جدی را متوجه این بازار کرده است. سرمایه موجود در بازار سرمایه هم‌اکنون سرمایه فرار و ترسویی است و کوچکترین شوک اقتصادی و سیاسی باعث خروج نقدینگی از آن می‌شود. بازار زمانی که متعادل می‌شود با کوچکترین اتفاقی حجم عرضه‌ها و صف‌های فروش سنگین در کلیه صنایع حتی سهام‌هایی که از وضعیت بنیادی مطلوب و گزارشات ماهانه خوبی برخوردارند یا P/E پایینی دارند، افزایش می‌یابد اما به دلیل اینکه سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی در طول چند ماه گذشته از دست رفته است، زمان و هزینه زیادی لازم است تا شاهد بازگشت این سرمایه به بازار سرمایه باشیم.
هر چند هدفگذاری‌های اقتصادی، هدایت نقدینگی به سمت بازارهای مولد و نه بازارهای سفته‌بازانه است که موجب تورم و افزایش قیمت کالاهای مصرفی همچون خودرو و ملک می‌شود اما نبود هماهنگی بین بازارهای پول و سرمایه در سنوات گذشته و رفتار جزیره‌ای آنها کاملا نتیجه عکس داده است. اخیرا با انتصاب‌های صورت گرفته به نظر می‌رسد هماهنگی بیش از گذشته انجام شود اما زمان لازم است و باید منتظر سیاست‌های آنها بود. در این میان آنچه که به نگرانی‌ها دامن زده است، کسری بودجه دولت است که در گذشته بارها از طریق انتشار اوراق بدهی در بازار تامین شده و باعث خروج نقدینگی از این بازار شده است. تمامی این مسائل به نوعی می‌تواند اتفاقات نامناسبی را رقم بزند. به ویژه زمانی که احتیاج به تزریق نقدینگی به بازار سرمایه داریم، انتشار این اوراق موجب خروج نقدینگی از این بازار می‌شود و نقدینگی را به سمت بازارهای مولد هدایت نمی‌کند و این موضوع اتفاق‌نگران کننده‌ای است که به نظر می‌رسد سیاستگذاران چه در بازار پول و چه در سرمایه بیش از پیش باید به آن توجه کنند. متنوع‌سازی ابزارهای مالی و مشتقات مالی از قبیل اختیارمعامله و فیوچرها می‌تواند در این شرایط با رویکرد مدیریت ریسک به هنگام و عمق‌بخشی به بازار کمی از التهابات بازار بکاهد. ضمن اینکه این مسئله موجب می‌شود، افراد متکی بر آگاهی و تحلیل در این بازار کسب سود کنند و اعتماد عمومی از دست رفته مجددا به این بازار بازگردد. در رابطه با جریان نقدینگی هم باید منتظر ماند و دید آمارهای بانک مرکزی درباره حجم سپرده‌ها در ماه گذشته در شبکه بانکی چه عددی است تا بتوانیم در این باره تحلیل دقیقی‌تری داشته باشیم. البته به دلیل مشکلات زیرساخت داده‌ای و نبود داده‌های تجمیعی نمی‌توانیم مقایسه دقیق‌تری در این باره داشته باشیم و این موضوع باعث شده است مسئولان رده‌های مختلف بازارهای مالی اعداد و ارقامی اعلام کنند که بعضا در تعارض با هم هستند به طوری که نمی‌توان بر اساس آن تحلیل دقیقی داشت.
رالی خروج از بازار
رسول رحیم نیا - مدیر صندوق سرمایه‌گذاری شرکت تامین سرمایه بانک ملت: درباره اینکه نقدینگی خارج شده از بازار سهام به سمت کدام بازار رفته است، چندین نکته مطرح می‌شود؛ اول اینکه این نقدینگی وارد بازارهای موازی همچون مسکن، طلا و ارز نشده است. چرا که هم‌اکنون این بازارها در رکود قرار دارند. به عنوان مثال، حجم معاملات و قیمت مسکن در مهر ماه نسبت به ماه گذشته کاهش یافته است. در بازارهای جایگزین مثل دلار نیز قیمت‌ها همچون ماه گذشته در نرخ‌های ۲۸ و ۲۷ هزار تومان ثابت مانده است. قیمت‌ها در بازار طلا نیز تغییر چندانی نداشته است، بنابراین نمی‌توان گفت که این نقدینگی وارد بازارهای مسکن، طلا و دلار شده است.
تنها نقطه مبهمی که وجود دارد، خرید ارزهای دیجیتال است که در دو ماه اخیر رشد قابل توجهی داشته است اما با اطمینان خاطر نمی‌توان گفت این نقدینگی صرف خرید ارزهای دیجیتال شده است. بنابراین به نظر می‌رسد خروج نقدینگی از بازار سهام، ناشی از ترس سهامداران از شرایط بازار و عدم حمایت از آن صورت گرفته باشد. بر این اساس، اگر شرایط حداقلی ایجاد شود که کف سهام مورد حمایت قرار گیرد، می‌توان انتظار داشت با این درجه از P/E سهامی که وجود دارد، بار دیگر رونق به بازار بازگردد. اما در مورد آسیب‌های خروج نقدینگی در بازار باید گفت که این مسئله موجب می‌شود بسیاری از سهام‌ها دچار افت قیمت شوند و رالی خروج از بازار شکل بگیرد. ترس و بی‌اعتمادی موجود باعث شده، سرمایه‌گذاران حتی اقدام به فروش سهم‌هایی با ارزندگی بالا کنند. این مسئله موجب می‌شود، بازارگردان‌ها نقدینگی لازم برای خرید سهام نداشته باشند و قیمت سهام به شدت افت کند. این افت باعث می‌شود، نقدینگی جدیدی وارد بازار نشود. بنابراین در چنین شرایطی صندوق‌ها، شرکت‌های سرمایه‌گذاری و هلدینگ‌ها باید به کمک بازار بیایند تا در بلندمدت با کاهش هیجانات بتوانند با دید بلندمدت سهام را رصد کنند و با توجه به پیگیری‌های انجام شده کم کم ترس از بازار خارج شود.
با این توضیحات اما نکته‌ای که به ترس و تهدید سهامداران دامن زده است، مشاهده روند نرخ سود بین بانکی است که طی هفته‌های اخیر به بالای ۲۰ درصد رسیده است. نرخ سود خیلی از بانک‌ها نیز ترجیحی و در همین حدود است. بنابراین، این مسئله باعث می‌شود با توجه به رکود موجود در اقتصاد، بخش زیادی از پول‌هایی که از بازار سرمایه خارج شده است در بانک‌ها قفل شود. نکته پایانی اینکه با توجه به ارزنده بودن سهام، سهامداران نباید اقدام به فروش سهام کنند و شرکت‌های سرمایه‌گذاری و هلدینگ‌ها با حمایت از بازار می‌توانند رونق را به بازار بازگردانند.
- هفته نامه اطلاعات بورس - شماره ۴۲۰