حسابداری علم مهندسی ساخت و ساز مالی کشور و حسابرسی علم مهندسی نظارت بر این ساخت و ساز است، اگر چه حساب و کتاب پیشینه‌ای به درازی زندگی بشر دارد اما حسابداری نوین محصول جامعه سرمایه‌داری است. امروزه بر مبنای چارچوب حکمرانی خوب، حسابداری و حسابرسی از ارکان و الزامات برقراری انضباط مالی، حساب دهی و حساب خواهی و شفافیت و مسئولیت خواهی در قلمروی حسابداری مسئولیت‌های اجتماعی است به همین علت فدراسیون جهانی حسابداران جهان برای قدردانی از فعالیت حسابداران و حسابرسان جهان روز ۹ نوامبر هرسال را به عنوان روز حسابدار معرفی که در ایران ۱۵آذرماه به عنوان روزملی حسابداری به تقویم تاریخ اضافه شده است.
به جرات می‌توان گفت که تعارضات منافع منافع سهامداران و شرکت‌ها «سود» و منافع اجتماعی «الزامات محیطی، زیست محیطی و مسائل حقوق بشر» به ویژه اثرات زیست محیطی ناشی از فعالیت‌های واحد تجاری، گستره حسابداری مسئولیت‌های اجتماعی را چنان توسعه داده که از دو دهه پیش به دفعات مباحث جدیدی پیرامون مسئولیت‌های اجتماعی حسابداران مطرح شده به‌طوری که فدراسیون بین‌المللی حسابداران «IFAC»، با توجه به اعتراضات و تظاهرات سازمان‌های هوادار محیط زیست و حقوق بشر در کشورهای صنعتی، توجه خود را به این موضوع معطوف و مجموعه بیانیه‌ها را در رابطه با تدوین استانداردهای گزارشگری اجتماعی صادر کرد که پیامد آن ظهور حسابرسی اجتماعی بوده است.
- بیشتر بخوانید:
واقعیت آن است که درفرآیند جهانی سازی و ظهور شرکت‌های فراملیتی توجه شهروندان و دولت‌ها به «مسئولیت اجتماعی شرکتی=Corporate Social Responsibility » افزایش یافته است. جامعه حسابداری کشور با جمعیتی بالغ بر ۱.۵ میلیون نفر شاغل در حرفه، ۲۵۰ موسسه حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی ایران و بیش از ده‌ها هزار نفر عضو انجمن‌های حرفه‌ای حسابداری و مالی اینک به بانگ رسای ملت در شفاف‌سازی تبدیل شده‌اند. فعالیت مؤسسات بزرگ حسابرسی تنها به گزارش‌های حسابرسی محدود نمی‌شود بلکه خدمات مشاوره‌ای، ارزش افزایی، اعتباربخشی و بررسی عملکرد اقتصادی دولت‌ها از عمده فعالیت‌های آنان به شمار می‌رود. شاید مهمترین نقش حرفه حسابرسی، شفاف‌سازی بازارهای پولی و به ویژه بازارهای سرمایه جهان است که بدون این گزارشات، سرمایه‌گذاران به عملکرد این بازارها اعتماد نخواهند داشت.
با کاربست حسابداری مسئولیت‌های اجتماعی است که می‌توان با اندازه‌گیری و گزارشگری حسابداری مسئولیت‌های اجتماعی تأثیرات متقابل واحد تجاری و جامعه پیرامونی‌اش، عملکرد و تعهدات اجتماعی شرکت‌ها و نهادهای اقتصادی را نمایش داد. بدون شک مفاهیم حسابداری اجتماعی و حسابرسی اجتماعی از فرهنگ و ادبیات اقتصاد مشارکتی استخراج شده زیرا این مفاهیم در قلمرو نظام اقتصاد رفاه اجتماعی تعریف و معنی‌دار می‌شوند. بررسی اجمالی پدیده حسابداری مسئولیت اجتماعی و موانع پیش روی گسترش آن در ایران نشان می‌دهد که برخی گروه‌های ذی‌نفع با ایجاد موانع قانونی و اجرایی عالمانه و عامدانه، به خصوص از طریق دولتی کردن حرفه حسابرسی و کاهش حق الزحمه حسابرسی و یا در کنترل قراردادن حسابرسان از بابت حق الزحمه، مانع اجرا و گسترش این نوع حسابداری و حسابرسی اجتماعی شده‌اند چرا که با توضیحات پیش گفته صاحبان قدرت اجازه افشای عملکرد نادرست اقتصادی خود را به حسابداران و حسابرسان نخواهند داد تا شهروندان آگاه شوند چه مصایبی بر آنها وارد و قرار است روا شود! مگر آنکه شهروندان آگاه به حقوق شهروندی خود این نوع حسابداری و حساب خواهی را مطالبه کنند.
- غلامحسین دوانی- عضو جامعه حسابداران رسمی ایران
- شماره ۴۲۶ هفته نامه اطلاعات بورس - صفحه ۲