صندوق سرمایه گذاری اهرمی پاسخ به یک نیاز در بازارسرمایه بود که اجازه قابلیت صدور هم زمان واحدهای سرمایه گذاری برای اشخاص ریسک پذیر و ریسک گریز را می دهد. طبیعتا در این نوع صندوق ها امکان سرمایه‌گذاری وجوه حاصله در انواع اوراق بهادار از جمله سهام و حق تقدم سهام پذیرفته شده در بورس و فرابوس، گواهی سپرده کالایی، اوراق با درآمد ثابت، گواهی سپرده بانکی ممکن است و حتی در رابطه با فعالیت فرعیان می شود به امکان مشارکت در تعهد پذیره نویسی و خرید اوراق بهادار با درآمد ثابت در این صندوق اشاره کرد.
این صندوق شامل سه بخش ممتاز نوع اول، ممتاز نوع دوم و واحد های عادی را دارا است، مدیر صندوق هم از جمله نهادهای مالی است که دارای مجوز سبدگردانی معتبر است و حداقل سرمایه برای تاسیس این صندوق ها 10 میلیارد تومان است؛ البته که سرمایه صندوق متغیر است و حداقل ارزش آن معادل تعداد واحدهای سرمایه‌گذاری ممتاز اعم از نوع اول و دوم؛ یعنی 5 هزار میلیارد ریال است.
حداقل تعداد واحدهای سرمایه گذاری ممتاز برای صدور مجوز فعالیت 500 میلیون واحد است، تعداد واحدهای سرمایه گذاری ممتاز نوع اول در طول دوره فعالیت ثابت است؛ در حالی که تعداد واحدهای سرمایه گذاری ممتاز نوع دوم و عادی قابل افزایش است. به واحدهای سرمایه گذاری عادی حداقل و حداکثر بازدهی تعلق می گیرد و مازاد این حداکثر متعلق به دارندگان واحدهای سرمایه گذاری ممتاز است که طبیعتا اگر بازدهی زیر حداقل تعهد باشد به عهده دارندگان سرمایه گذاری ممتاز است.
نکته قابل تامل این است که صندوقی طراحی شده همزمان می تواند به دو شخصیت سرمایه گذار ریسک گریز و ریسک پذیر خدمات ارائه دهد، قبلا این موضوع تفکیک شده بود به افرادی که ریسک گریز بودند و باید به سراغ درآمد ثابت می رفتند، اما هم اکنون این قابلیت توسعه خدمات امکان پذیر شده است. همچنین تفاوت اساسی که وجود دارد این است که بازدهی تعهد شده باید بیشتر از درآمد ثابت ها باشد تا جذابیت ایجاد کند؛ هرچند که برخی اعتقاد دارند اگر بازدهی به میزان صندوق با درآمد ثابت هم باشد، باز هم جذابیت خود را دارد؛ چراکه سقف بازدهی هم وجود دارد؛ یعنی یک فرد ریسک گریز می تواند به بازدهی ماهانه و سقف بازدهی هم دست یابد.
- بیشتر بخوانید:
- عرضه اولیه ؛ مسیری که تغییر می‌طلبد
قبل از این که مجوز به واحدهای ممتاز نوع اول اعطا شود، در قبال آورده موسسین قابل صدور است؛ همچنین دارنده نوع اول دارای حق حضور و حق رای در مجامع صندوق هستند، این نوع واحدها غیر قابل ابطال هستند اما قابل انتقال به غیر در بورس هستند.
واحدهای ممتاز نوع دوم، واحدهایی هستند که زمانی که صندوق مجوز فعالیت دریافت کرد در زمان پذیره نویسی هم قابل صدور هستند، این نوع واحدهای ممتاز نوع دوم دارای حق حضور و حق رای در مجامع و صندوق نیستند، غیر قابل ابطال هستند و اما قابل انتقال به غیر در بورس هستند.
قیمت صدور ابطال واحدهای سرمایه گذاری عادی یکسان است و طبیعتا در اولین روز صدور به قیمت اسمی که یک میلیون ریال است، انجام می شود و در صورتی که بازدهی صندوق در روز قبل برابر یا کم تر از حداقل نرخ بازدهی روزانه تعیین شده باشد، قیمت واحدهای سرمایه گذاری عادی برابر با قیمت روز قبل ضربدر یک به علاوه حداقل نرخ بازدهی روزانه است که تعیین شده است. در حالت دوم اگر بازدهی صندوق روز قبل بیش از حداقل نرخ بازدهی تعیین شده باشد. در این نوع واحد برابر با قیمت روز قبل ضربدر یک بعلاوه حداقل نرخ بازدهی روزانه صندوق یا حداکثر نرخ بازدهی روزانه تعیین شده است.
از جمله ویژگی های این صندوق این است که اگر شرایطی پیش بیاید که بازدهی صندوق از حداقل بازده تعیین شده برای واحدهای عادی کم تر باشد، مدیر صندوق به وکالت از دارندگان واحدهای ممتاز ما به التفاوت ارزش خالص دارایی صندوق با حداقل ارزشی که با لحاظ نرخ مذکور باید ایجاد می شد از محل انتقال بخشی از ارزش خالص دارایی های واحدهای سرمایه گذاری ممتاز به ارزش خالص دارایی های سرمایه گذاری عادی منظور می کند و به این ترتیب تعهد بازدهی سقف و کف را در این بخش رعایت می کند.
به منظور اطمینان از وجود منابع مالی کافی جهت تامین ما به التفاوت بازدهی ایجاد شده توسط صندوق با حداقل بازدهی تعیین شده برای واحدهای سرمایه گذاری عادی، در طول فعالیت صندوق افزایش سقف واحدهای سرمایه‌گذاری عادی صرفا در صورتی امکان پذیر خواهد بود که ارزش واحد های ممتاز حداقل به سه چهارم واحدهای سرمایه گذاری عادی رسیده باشد، به این شرط اجازه داده می شود که واحدهای سرمایه گذار عادی افزایش داده شود و یونیت های جدید صادر کنند؛ البته این درخواست باید به میزانی ارائه شود که مجموع ارزش واحدهای عادی قابل صدور با فرض موافق با افزایش سقف درخواست شده بیش از دو برابر مجموع ارزش واحدهای ممتاز صادر شده نشود.
در یک جمع‌بندی به تفاوت ها با صندوق سرمایه گذاری قابل معامله با پیشگیری پرداخت سود بپردازیم این است که در صندوق های سرمایه گذاری سهامی اهرمی حداقل سه شخص حقیقی یا حقوقی واجد شرایط به عنوان موسس مطرح است که در صندوق های سرمایه گذاری در سهام دو شخص بود، میزان حداقل سرمایه پرداخت شده در صندوق های سرمایه‌گذاری اهرمی در زمان تاسیس قبل از پذیره‌نویسی 10 میلیارد تومان است اما در سهام یک میلیارد تومان است.
برای نقل و انتقال واحدهای سرمایه‌گذاری عادی در صندوق های اهرمی کارمزد صدور ابطال، برای واحدهای ممتاز کارمزدهای مطابق با مقررات بازار است که در آن پذیرفته شده اخذ و همچنین مجمع با حضور صرفا دارندگان سرمایه گذاری ممتاز نوع اول تشکیل می شود.
فعلا در صندوق های اهرمی، رکن بازارگردان تعریف نشده؛ در حالی که در صندوق های سرمایه گذاری در سهام این موضوع وجود دارد.
نقاط قوت صندوق های اهرمی این است که امکان جذب سرمایه گذاران ریسک گریز و ریسک پذیر را به طور همزمان در یک پلتفرم امکان پذیر می کند و به شکل غیرمستقیم حداقل بازده را برای دارندگان واحدهای سرمایه‌گذاری تضمین می‌کند.
نقطه ضعف این صندوق هم این است که ریسک سرمایه گذاران ممتاز این صندوق است که می پذیرند که اگر حداقل بازدهی برای واحدهای عادی ایجاد نشد آنها تقبل کنند، در شرایطی که ارزش دارایی صندوق به گونه ای باشد که بازدهی آن از حداقل بازدهی برای دارندگان واحد عادی کم تر باشد جبران این حداقل بازدهی از محل دارایی های متناظر با واحدهای ممتاز است و در صورت تداوم این فرایند ممکن است که ارزش دارایی دارندگان واحدهای ممتاز با سرعت بیشتری کاهش بیابد و حداکثر بازده دارندگان واحدهای عادی معادل حداکثر بازده تعیین شده برای این واحدها است.
این صندوق ها نیازمند تیم تحلیلگر حرفه ای است؛ چون از یک طرف تضمین تعهد حداقل بازدهی وجود دارد و از طرفی با موضوع سقف بازدهی و مازاد آن سقف متعلق به دارندگان واحدهای ممتاز این انگیزه را می‌دهد که صندوق در بازه‌ای فعالیت کند که سرمایه گذاری درست و منطقی انجام دهد تا بتواند از این مازاد بر سقف منتفع شود، فعلا مجوز فعالیتی صادر نشده و تنها شرکت "کاریزما" درخواست چنین صندوقی داشته است.
- سیاوش وکیلی – کارشناس ارشد بازارسرمایه