«بازار سرمایه این روزها نه تنها حال خوبی ندارد که جذابیتش را هم از دست داده است.» مهدی شهنازی، مدیرعامل شرکت پردازش اطلاعات مالی نواندیشان افزار با چنین تصویری از وضعیت بازار سرمایه می‌گوید: «بازار سرمایه بازاری بلند مدت است و افرادی که برای سودهای یک شبه وارد این بازار می‌شوند، به این بازار صدمه ﻣﯽزنند و اجازه نمی‌دهند بازار شکل درستی به خود بگیرد».
او مهمترین عنصر در بازار را اعتماد می‌داند و اضافه می‌کند: «دستکاری در بازار و اعمال قدرت در قیمت‌گذاری محصولات شرکت‌ها بازار را مسموم می‌کند». شهنازی ضمن تشریح برجسته‌ترین عوامل و پارامترهای موثر در بازار سرمایه به نقش و اهمیت پردازش اطلاعات و ابزارهای نوین مالی اشاره می‌کند و نمایی از برنامه‌ها و فعالیت‌های شرکت پردازش اطلاعات مالی نواندیشان افزار را به تصویر می‌کشد.
* مدت مدیدی است که نبض بازار به کندی می‌زند. به نظر شما چه مولفه‌ها و پارامترهایی در بروز این شرایط دخیل بوده است؟
بازار سرمایه به دلیل برخی شرایط و عوامل حال خوبی ندارد؛ از نگاه تحلیلگران، دو سناریو «با برجام» و «بدون برجام» دراین باره مطرح می‌شود که بر این اساس تحلیل‌ها متفاوت است. قاعدتا اگر سناریو «با برجام» محقق شود، به دلیل ارتباطات جهانی، روند قیمت‌ها و نرخ تورم قابل تحمل‌تر خواهد بود اما اگر سناریوی دوم اجرایی شود، مسلما وضعیت متفاوت و سخت‌تر خواهد شد. براین اساس، شیب افزایش قیمت دلار بیشتر و به تبع آن نرخ تورم بالاتری را تجربه خواهیم کرد؛ همین دو پارامتر کفایت می‌کند که وضعیت اقتصادی تحت تاثیر قرار گیرد اما مصطلح است که بازار سرمایه به نوعی با تورم رفیق است و دراین صورت شاخص رشد خواهد داشت.
* پس شما معتقدید که با افزایش نرخ تورم و دلار بازار هم جان خواهد گرفت؟
کلمه «جان می‌گیرد» به نظرم جای تامل دارد؛ واضح است که افزایش قیمت دلار دو تاثیر متفاوت بر انواع شرکت‌های حاضر در بازار سرمایه خواهد داشت. شرکت‌هایی که صادرات محور هستند، از افزایش قیمت دلار درآمد و سود بیشتری خواهند برد اما شرکت‌هایی که بازار هدفشان داخل کشور است، وضعیتی متفاوت دارند. شرکت‌هایی مانند خودروسازی‌ها که مواد اولیه خود را از بیرون تامین می‌کنند و در داخل محصول خود را ارائه می‌دهند، با شوک روبه‌رو خواهند شد. به عبارتی این افزایش قیمت یک کنتراست قوی در وضعیت بین این دو نوع شرکت ایجاد می‌کند. مسلم است که سناریوی «با برجام» در مجموع بهتر است چرا که در صورت لغو تحریم‌ها و رفع تحریم‌های بانکی می‌توان شاهد برقراری مجدد ارتباطات بانک‌های داخلی و خارجی بود و امکان همکاری‌های بیشتر اقتصادی مهیا می‌شود.
* اما اگر سناریوی اول محقق نشود، صنایع و شرکت‌ها با چه چالش‌هایی روبه‌رو می‌شوند؟
قاعدتا در صورت محقق شدن این سناریو، شاهد رشد سریع‌تر قیمت دلار خواهیم بود. تامین مواد اولیه بسیاری از کارخانجات که منشای خارجی دارد سخت‌تر و نهایتا تولید محصولات این صنایع کاهش و قیمت‌ها افزایش خواهد یافت. از اواسط تابستان با توجه به پارامترها و شاخص‌های اقتصادی، افزایش قیمت دلار برای اکثر کارشناسان محرز بود. اما با برجام حدود قیمت دلار تا پایان ۱۴۰۰، همین رقم فعلی و بدون برجام قیمت دلار حدود ۱۵ درصد بیشتر از این قیمت عنوان می‌شد. اما در مورد بازار سرمایه در ۱۰ شهریور دو سناریو بر اساس تحلیل‌ها بیان می‌شد؛ اولین سناریو این بود که شاخص به یک میلیون و پانصد هزار واحد برسد و در همین حدود نوسان کند. اما دومین سناریو این بود که شاخص بین یک میلیون و سیصد تا یک میلیون و چهارصد در نوسان باشد که اتفاقا سناریوی دوم اتفاق افتاد. هر چند نوسان جزء لاینفک بازار است، اما حال خوبی در بازارسرمایه حاکم نیست وحس خوبی در میان فعالان بازار وجود ندارد. به بیان دیگر در حال حاضر بازار سرمایه جذابیتی برای صاحبان سرمایه ندارد و سرمایه از بازار خارج ﻣﯽشود.
- بیشتر بخوانید:
متاورس از دیوار افتاد/ معاملات زمین مجازی ادامه دارد
* با این توضیحات حال بازار کی خوب ﻣﯽشود؟ به عبارتی چه مولفه‌هایی برای بهبود بازار لازم است؟
مهمترین عنصر در بازار اعتماد به آن است. فکر نمی‌کنم اعتمادسازی به این راحتی باشد. فرصتی که در سال ۱۳۹۹ برای بازار پیش آمد، موقعیتی استثنایی بود که با این شدت از بازار استقبال شد ولی این فرصت به هدر رفت. سرمایه‌گذار در جایی که سرمایه‌گذاری می‌کند باید اعتماد داشته باشد. حس دستکاری در بازار و اعمال قدرت در قیمت‌گذاری محصولات شرکت‌ها، نبود شفافیت اطلاعات شرکت‌ها و قوانین محدود کننده برای بازار سم است و بازار را مسموم می‌کند.
* این روزها ابزارهای نوین مالی در جهان درحال عرضه است. شما برنامه‌ای برای عرضه این ابزارها دارید؟
بله ابزارهای جدید در حوزه مالی موضوع بسیار جالبی است. اما قبل از ادامه باید بگویم که دو دیدگاه در این حوزه وجود دارد. یک دیدگاه سنتی و یک دیدگاه مدرن. با دیدگاه سنتی آشنا هستیم. گزارش‌ها و تحلیل‌هایی که برای تهیه آنها وقت زیادی گذاشته می‌شود و در زمان انتشار آنها هم ممکن است دیگر اعتباری نداشته باشند. اما دیدگاه مدرنی هم وجود دارد که ابزارهای نوین در این گروه قرار می‌گیرد. اول از همه باید گفت که ابزارهای نوین باید در شرکت‌های تخصصی تولید و توسعه داده شوند. به عبارتی این کار یک تخصص است و نهاد خاص خود را می‌طلبد. نهادی که بین رشته‌ای عمل می‌کند و با تلفیق تکنولوژی و خدمات مالی تسهیل‌گر پیشرفت شرکت‌های فعال در حوزه مالی است. در حوزه بازارهای سرمایه و مالی شرکت‌های پردازش اطلاعات مالی به نوعی باید طلایه دار این فضا باشند. امروزه دیگر می‌توان با قاطعیت اذعان داشت که دیتا و تحلیل دیتا با هوش مصنوعی، دیگر یک موضوع خاص و شیک نیست. در حال حاضر کلمه هوش مصنوعی به طور عام و مباحثی مانند شبکه‌های عصبی، الگوریتم ژنتیک، الگوریتم‌های تکاملی، یادگیری ماشین، یادگیری عمیق و ... بسیار شنیده می‌شود. اینها ابزارها و روش‌هایی هستند که برای حل مسائل در تمامی حوزه‌های علوم وارد شده‌اند. این روش‌های نوین، حل مسائل پیچیده در حوزه‌های تصمیم‌گیری و بهینه‌سازی را بسیار آسان کرده و بینشی عمیق به کاربران هدیه داده‌اند. تلفیق تکنولوژی و خدمات مالی، حوزه جذابی به نام فینتک را بوجود آورده است. اما خمیر مایه این ابزارها دیتاست، تا دیتا وجود نداشته باشد این ابزارها کارایی ندارند، البته داشتن دیتا کافی نیست، دیتا باید کیفیت مناسب داشته باشد و صحت آن تایید شده باشد. دیتای بازار سرمایه از معدود دیتای سالم و با کیفیت در ایران است که بر اساس معاملات روزانه تولید و در اختیار کاربران قرار می‌گیرد. در اینجا نقش شرکت‌های پردازش اطلاعات مشخص می‌شود. شرکت‌هایی که می‌توانند دیتاهای بازار را گرفته، پالایش کرده و با تحلیل‌های متفاوت، اطلاعاتی ارزشمند تولید کنند. توسعه صنعت پردازش اطلاعات به شفافیت بازار کمک می‌کند و باعث ایجاد فرصت‌های برابر برای کاربران با سطوح مختلف می‌شود.
* درباره خدمات شرکت‌های پردازش اطلاعات بیشتر توضیح دهید.
شرکت‌های پردازش اطلاعات مالی کمتر از یک دهه است که در ایران مشغول به کار شده‌اند و هنوز راه زیادی در پیش دارند. اما تنوع کارهایی که می‌توانند این شرکت‌ها انجام دهند بسیار بالاست. این شرکت‌ها در ابتدا وظیفه جمع‌آوری داده از منابع موثق و تایید شده را در بانک‌های اطلاعاتی خود دارند. این داده‌ها در بانک‌های اطلاعاتی موقت ثبت شده و سپس به بانک‌های اطلاعاتی خاصی به نام «انباره داده» منتقل می‌شوند. بزرگترین ثروت شرکت پردازش اطلاعات داده، داشتن انباره‌های داده متعدد است. انباره‌های داده حکم معدن الماس را دارند. تمامی راه حل‌ها(solutions)، نرم افزارها، داشبوردها و تحلیل‌های هوشمند و ... با استفاده از حقایق(Facts) و ابعاد(Dimensions) موجود در این انباره‌های داده شکل واقعی به خود می‌گیرند. داده‌های مورد استفاده برای الگوریتم‌های هوشمند در هوش مصنوعی دقیقا به داده‌های موجود در انباره‌های داده نیاز دارند. همانطوری که بیان شد، انباره‌های داده، حکم معدن الماس را دارند، نتایج استخراج شده از راه حل‌ها و نرم افزارها، حکم الماس استخراج شده و تراش خورده را دارند. شاید بتوان اینگونه تعبیر کرد که امروزه ارزش شرکت‌های پردازش داده در هر حوزه‌ای (مالی، اجتماعی و بازاریابی و...) بسیار بالاتر از حتی شرکت‌های نفتی است. این شرکت‌ها با انجام پردازش داده، باعث تسهیل عملیات پیش‌بینی، تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری برای سرمایه‌گذاران می‌شوند.
* مهمترین چالشی که شرکت‌های پردازش اطلاعات با آن روبه‌رو هستند، از نگاه شما چیست؟
مسلما هر کاری چالش‌های خاص خود را دارد؛ شرکت‌های پردازش هم مستثنی نیستند. بزرگترین چالش به نظر من این است که این شرکت‌ها هنوز جایگاه خود را به عنوان نهاد مالی در بازار پیدا نکرده‌اند. این صنعت از آن دست صنایعی زود بازده نیست که با شش ماه زمان گذاشتن به نتیجه برسد. حداقل دو تا سه سال باید سرمایه‌گذاری کرد تا به نتیجه برسد اما برای سرمایه‌گذاران شاید زمان زیادی محسوب شود. یکی دیگر از چالش‌های این شرکت‌ها نیروی انسانی متخصص در حوزه‌های مالی و تکنولوژی است. این روزها این نیروها گران و کمیاب شده‌اند، علاوه بر آن تامین تجهیزات فنی نیز چالش دیگری است.
* لازمه توسعه این شرکت‌ها چیست؟
همانطوری که بیان شد این شرکت‌ها دانش محور هستند و ترکیب دانش و تجهیزات و نیروی انسانی دانش آموخته لازمه توسعه این صنعت است.
* ابزارهای نوین در دنیا روز به روز در حال گسترش است. اما این ابزارها هنوز در ایران کاربرد خاصی ندارند. علت از نگاه شما چیست؟
شاید عامل این مسئله را آشنایی ناکافی کارشناسان با مسائل تکنولوژی و در حالت رادیکال‌تر تکنولوژی‌هراسی افرادی که در حوزه مالی هستند از یک سو و عدم اشتیاق افراد تکنوکرات به مسائل مالی دانست که باعث عدم ارتباط این دو حوزه می‌شود. به عنوان مثال در دنیا، برنامه‌نویسی تا یک سطحی یک مهارت در نظر گرفته می‌شود و اشخاص در هر حوزه کاری از جمله امور مالی باید برنامه نویسی بدانند.
شاید جالب باشد بدانید که در کشورهای پیشرفته بالاخص آمریکا طبق آمار رسمی بالغ بر ۸۰ درصد از معاملات توسط ماشین‌های خودکار مبتنی بر هوش مصنوعی انجام می‌گیرد و این ماشین‌ها بدون تحت تاثیر احساسات قرار گرفتن، نسبت به انجام معاملات اقدام می‌کنند. کمااینکه بیان می‌شود براساس آمارها، سال ۲۰۰۸ که رکود اقتصادی در آمریکا رخ داد و بازارسهام ریزش کرد در همان زمان معامله‌گرهای ماشینی حدود ۶۰۰ درصد از بازار سود دریافت کردند. این نشان می‌دهد دوره تحلیل توسط انسان به پایان خود رسیده است و این وظیفه را باید بر عهده ماشین‌های هوشمند گذاشت. اینجاست که اهمیت فعالیت‌های شرکت‌های پردازش اطلاعات مشخص می‌شود.
* جدای از نقش و اهمیت شرکت‌های پردازش اطلاعات، شرکت نواندیشان افزار از ابتدای تاسیس تاکنون چه اقداماتی انجام داده است و چه برنامه‌هایی در سر می‌پروراند؟
شرکت پردازش اطلاعات نواندیشان افزار جوانترین عضو از خانواده شرکت‌های پردازش اطلاعات تحت نظارت سازمان بورس است و در حدود یک سال و نیم است که به شکل جدی در این بازار حضور فعال یافته است. از زمان شروع فعالیت شرکت تا کنون، در ابتدا نسبت به جذب نیروی انسانی متخصص اقدام کرد. سپس نسبت به ایجاد بانک‌های اطلاعاتی و جمع‌آوری داده‌های خام در حوزه بازار سرمایه و بازارهای موازی و مجموعه‌ای از اطلاعات قابل اعتماد از منابع مورد وثوق سازمان بورس (اطلاعات کدال، بازار، سایت‌های داخلی و خارجی و ...) پرداخت. بعد از این مرحله از اردیبهشت سال جاری، نسبت به طراحی و ساخت سامانه تحلیل اطلاعات با نام آریل به آدرس اینترنتی (Arildp.com) کرد. سامانه هر روز مراحل تکاملی خود را طی می‌کند و مطالب جدید به آن اضافه می‌شود و این سامانه در دهه فجر امسال به طور رسمی رونمایی خواهد شد.
اما از سوی دیگر همانطور که اشاره کردم، انباره‌های داده برای شرکت‌های پردازش اطلاعات بسیار حیاتی هستند. از این‌رو در حال طراحی و تولید انباره‌های داده هستیم و بنا داریم تحلیل‌های چند لایه و چند بعدی و همچنین مبتنی بر بانک‌های اطلاعاتی تولید کنیم. اطمینان داریم که دراین صورت قادر خواهیم بود بخش خوبی از بازار را در حوزه‌های مصور سازی داده‌ها، داشبوردهای اختصاصی، ارائه اطلاعات پردازش شده در قالب وب سرویس‌ها، فروشگاه هوش مصنوعی (AI store ) تا نیازها و خلاهای بازار مرتفع شود.
* در پایان چه درخواستی از سازمان بورس و نهادهای مربطه دارید؟
سازمان بورس قاعدتا رسالتی بزرگ در حوزه حفاظت از سرمایه سرمایه‌گذاران با تدوین قوانینی که از سرمایه حمایت می‌کند دارد. مسلم است در این حوزه تا سر حد امکان سعی دارد به بهترین شکل این فضا را مدیریت کند. در این حوزه توجه به نظرها و خواسته‌های اهالی بازار به شکل منطقی و با بررسی کارشناسی می‌تواند بسیار موثر و راهگشا در پیشرفت بازار سرمایه باشد.
از سوی دیگر با توجه به حوزه تخصصی پردازش اطلاعات مالی، انتظار می‌رود مانند خدمات تخصصی دیگر نهادهای مالی تحت نظارت سازمان، (مانند شرکت‌های سبدگردان و یا مشاوره سرمایه‌گذاری) خدمات مرتبط با داده‌های بازار، با توجه به سرمایه‌گذاری زیاد این شرکت‌ها و ممیزی‌های خوبی که بر روی داده‌های این شرکت‌ها انجام می‌شود تنها از طریق شرکت‌های پردازش تامین و در اختیار کاربران حقیقی و حقوقی قرار گیرد. به نوعی با اینکار شرکت‌های پردازش به نهادی تاثیرگذار تبدیل خواهند شد و جایگاه‌شان مشخص خواهد شد.
علاوه بر موارد بیان شده در حوزه فرهنگسازی و آموزش سواد مالی نیز به نظر می‌رسد سازمان مسئولیت بزرگی بر عهده دارد و نیاز به مشارکت با وزارتخانه‌های آموزش و پرورش، وزارت علوم، سازمان صدا و سیما و رسانه‌های اجتماعی مختلف دارد تا با تولید محتوای جذاب و کاربردی فرهنگ سرمایه‌گذاری در کشور را توسعه دهد.
- هدیه عظیمی - خبرنـگار
- شماره ۴۲۷ هفته نامه اطلاعات بورس- صفحه ۱۴