از سال گذشته که بورس در سراشیبی قرار گرفت تا امروز عوامل زیادی دست به دست داد تا سبزی بازار کم و کم‌تر شود اما از نگاه علیرضا کدیور، نائب رئیس هیات مدیره تامین سرمایه امید، خروج پول اشخاص حقیقی از بازار و خروج نقدینگی از صندوق‌های با درآمد ثابت از جمله اتفاقات ناخوشایندی است که حال بازار را وخیم‌تر کرده است.
با این حال، آنچه که کدیور بر آن تاکید دارد، علاوه بر تغییر رفتارنهاد ناظر، بازنگری و تغییرات اساسی در قواعد بازار سرمایه است. او در گفت‌وگو با هفته‌نامه اطلاعات بورس، تغییر دامنه نوسان و مدیریت بازگشایی وبسته شدن نمادها را یکی از الزامات اساسی می‌داند و توضیح می‌دهد؛ اگر روند ورود نقدینگی به بازار تغییر کند، حتی در موارد سخت‌گیرانه‌تر مانعی برای رشد بازار وجود نخواهد داشت.
* از نگاه اکثر قریب به اتفاق کارشناسان هم‌اکنون بازار سهام از لحاظ بنیادی و ارزندگی در بهترین حالت خود قرار دارد. اما بازار هنوز اعتماد از دست رفته خود را باز نیافته است. با توجه به این موضوع، روند بازار را چطور ارزیابی می‌کنید؟
از اواسط سال ۹۸ که شاهد هجوم نقدینگی از سوی افراد غیر حرفه‌ای به بازار سرمایه بودیم، برخی مستقیم و برخی دیگر به طور غیر مستقیم از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری اقدام به سرمایه‌گذاری در بازارسرمایه کردند. سیل عظیمی از نقدینگی موجب رشد شدید بازار سرمایه در کوتاه مدت شد. از نگاه فعالان بازار این رشد در آن مقطع زمانی مطابقتی با شرایط بنیادی آن روز سهام نداشت و همین مسئله رفتار بازار سرمایه را از حالت عقلایی خارج کرد. این درحالی است که تا قبل از سال ۹۸ واکنش بازار سرمایه به اخبار واقعی چون بودجه، نوسان قیمت‌های جهانی، نرخ ارز، تغییرات نرخ بهره و متغیرهای کلان نسبتا عقلایی و منطقی بود اما بعد از آن بازار دیگر رفتاری منطقی نسبت به متغیرها از خود نشان نداد. به بیانی دیگر در مقطعی که بازار رشد داشت، حتی زمان‌هایی که شرکت‌ها گزارش منفی ارائه می‌دادند، قیمت سهام رشد می‌کرد و صف خرید می‌شد اما از یک سال و نیم گذشته بازار حتی به اتفاقات مثبت نیز واکنش منفی نشان می‌دهد.
* علت چنین واکنشی از سوی بازار چه می‌تواند باشد؟
بخشی از این واکنش به دلیل ورود نقدینگی افراد غیر حرفه‌ای است که آشنایی کافی با مفاهیم بازار سرمایه ندارند و در زمان پیک وارد بازار و متحمل زیان‌های هنگفت شدند و همچنان در بازار حضور دارند و بخشی دیگر به دلیل خروج نقدینگی از بازار است.
* پس مشکل اصلی بازار اکنون خروج نقدینگی است؟
خروج پول اشخاص حقیقی از بازار که همچنان ادامه دارد، یکی از اتفاقات ناخوشایندی است که در آذرماه اتفاق افتاد. البته خروج نقدینگی از صندوق‌های بادرآمد ثابت نیز منجر به افت بازار سرمایه شد.
* فکر می‌کنید این روند تا پایان سال ادامه‌دار باشد؟
تا زمانی که خروج نقدینگی به بازار را شاهد باشیم، این روند همچنان ادامه‌دار خواهد بود.
- بیشتر بخوانید:
تغییر رفتار بازار با آغاز دوباره مذاکرات
* برای ورود نقدینگی به بازار چه نسخه‌ای دارید؟
با توجه به تغییر رفتار سرمایه‌گذارانی که در بازار حضور دارند رفتار نهاد ناظر نیز به همان نسبت باید تغییر کند. بنابراین، اکنون نیازمند بازنگری و تغییرات اساسی در قواعد بازار سرمایه هستیم. به عنوان مثال؛ در شرایط فعلی تغییر دامنه نوسان یکی از الزامات اصلی است. به نظر می‌رسد نقدینگی در بازار سرمایه به سمت رمز ارزها حرکت کرده باشد. هر چند در این بازار نیز به دلیل شفاف نبودن، ریسک نقل و انتقال ارز و کلاهبرداری‌ها، ریسک‌های زیادی وجود دارد اما اصرار بر محدودیت نوسان فعلی باعث شده است بازار رمز ارزها برای افراد جذاب شود. بنابراین ضرورت دارد بازنگری اساسی در محدودیت نوسان صورت گیرد.
* این بازنگری که از آن نام بردید، چگونه باید عملیاتی شود؟
دامنه نوسان حداقل باید چهار برابر افزایش یابد. به عنوان مثال؛ این دامنه بهتر است به منفی و مثبت ۲۰ برسد. علاوه براین باید مدیریت بازگشایی وبسته شدن نمادها نیز بازنگری شود. البته ناگفته نماند که این اقدام باید برای نمادهایی انجام شود که بازارگردان فعال دارند.
* منظور شما از بازارگردان فعال چیست؟
بازارگردانی که حداقل ۱۰ تا ۲۰ درصد سهام شناور آزاد نقدینگی و منابع در اختیار داشته باشد. دراین صورت بازار سرمایه در میان مدت عقلایی‌تر می‌شود. اما در کوتاه مدت امیدی به بهبود بازار وجود ندارد مگر اینکه نقدینگی سایر بازارها به سمت بازار سهام بازگردد. در مجموع بعید به نظر می‌رسد نقدینگی به این راحتی وارد بازار سرمایه شود.
* برجام می‌تواند این نقدینگی را به بازار بازگرداند؟
شاید برجام یکی از این اتفاقات باشد اما بعید به نظر می‌رسد در کوتاه مدت سیگنال مثبتی به بازار بدهد شاید در بلندمدت اتفاقاتی رخ دهد اما بازهم نمی‌توان با قطعیت دراین باره صحبت کرد. نقدینگی که وارد بازار شده است به قدری رفتار غیر عقلایی دارد که باید دید واکنش آن به برجام چه خواهد بود.
* در گفته‌هایتان از بازنگری دامنه نوسان گفتید. این درحالی است که پیش ازاین زمزمه‌های حذف آن شنیده می‌شد. شما با طرح موافقید؟
حذف دامنه نوسان شاید درشرایط فعلی بازار حرف ثقیلی باشد. البته در بازارهای دیگر نیز لزوما بدون محدودیت نوسان نیستیم. اما این بازارها مکانیسم‌هایی دارند که عملا هیچ وقت در طی یک روز به کف و سقف نمی‌رسیم. قاعدتا باید به سمت حذف دامنه نوسان حرکت کنیم تا هیچ وقت صف خرید وفروش در بازار نداشته باشیم و به سقف و کف برخورد نکنیم. البته همانطور که گفته شد تحقق این هدف، حضور فعالانه بازارگردان در بازار است.
* پس حذف دامنه نوسان در شرایط فعلی امکان‌پذیر نیست؟
هم‌اکنون هم می‌توان اقدام به حذف دامنه نوسان کرد اما بسیاری از شرکت‌های بازارگردان به دلیل محدودیت‌های دامنه نوسان از سفته‌بازان سود می‌گیرند در حالی که اگر محدودیت نوسان را افزایش دهیم می‌توان از بازارگردانان انتظار داشته باشیم که نقش فعالانه خود را به عنوان نقش سودآور در بازار ایفا کنند.
* و همین محدودیت‌ها موجب شده بازارگردانان عملکرد موفقی نداشته باشند، درست است؟
دقیقا همینطور است.
* صنایع پیشتاز تا پایان سال از نگاه شما چه صنایعی هستند؟
از آنجا که بازارسرمایه رفتار عقلایی ندارد و نقدینگی در حال خروج از بازار است، صنایع نمی‌توانند رشد معناداری را در میان مدت داشته باشند. اکنون رفتار بازار به گونه‌ای است که سهام برخی شرکت‌ها طی یکی دو روز مثبت است و بعد منفی می‌شود. حتی سهام این شرکت‌ها معمولا پائین‌تر از کف قبلی است. ضمن‌اینکه ترند بازار نیز به دلیل خروج نقدینگی از بازار رو به پائین است. بنابراین تا وقتی چنین شرایطی بر بازار حاکم است صنعت خاصی نمی‌تواند به عنوان صنعت پیشتاز مطرح باشد. شاید از نظر بنیادی بسیاری از صنایع از وضعیت مناسبی برخوردار باشند اما مشکل بازار سرمایه در حال حاضر تحلیل بنیادی وغیر ارزنده بودن شرکت‌ها نیست بلکه خروج نقدینگی از بازار و وارد نشدن نقدینگی به بازار مشکل اصلی است.
* درباره ورود سرخابی‌ها به بورس چه نظری دارید. سالیان سال است که مسئولان از ورود این شرکت‌ها به بورس می‌گویند اما این اتفاق تا کنون رخ نداده است؟
سرخابی‌ها در حال حاضر به دلیل نبود شفافیت در صورت‌های مالی، زیان انباشته و مشکلات درونی و بیرونی بورسی شدن شرایط حضور در بازار را ندارند. البته مشکلات موجود در وزارت ورزش و سایر نهادهای مسئول در این حوزه، مسائل امنیتی و حضور هواداران نیز مزید بر علت است. بنابراین بعید به نظر می‌رسد این دو شرکت به این زودی‌ها وارد بورس شوند.
* درباره ارقام بودجه چه نظری دارید؟ به نظر شما اعداد موجود در بودجه ۱۴۰۱ محقق می‌شود؟
بودجه کارکرد لازم را به لحاظ واقعی در اقتصاد ندارد. به بیانی دیگر بودجه باید سندی باشد که دولت خود را ملزم به اجرا بداند و مجلس ملزم به نظارت براجرا باشد. به نظر می‌رسد چند سال است بودجه کارکرد خود را به دلیل مشکلات ساختاری در اقتصاد کلان از دست داده است.
در سال‌های اخیر آیتم‌های بودجه محقق نشده و تفاوت معناداری با لایحه اولیه داشته است. در سال ۱۴۰۱ نیز چنین اتفاقی خواهد افتاد. اما نکته‌ای که وجود دارد این است که اگر روند ورود نقدینگی به بازار تغییر کند، حتی در موارد سخت گیرانه‌تر مانعی برای رشد بازار وجود ندارد اما یکی از بهانه‌های بازار برای ریزش بودجه است در حالی که این مسئله علت اصلی وضعیت بازار نیست. اگر کلی به قضیه نگاه کنیم و کشور را در اولویت قرار دهیم به دلیل تنگناهای اقتصادی چون تحریم، کسری بودجه، مشکلات صندوق‌های بازنشستگی، کمبود انرژی در حوزه برق و گاز دولت مجبور به اتخاذ یکسری تصمیمات است بنابراین امکان دارد این تصمیم‌ها تاثیر منفی برصنایع و شرکت‌های بورسی داشته باشد به نظر می‌رسد هر چند دولت ناگزیر به اجرای این تصمیمات باشد اما این تصمیمات تاثیر منفی دارد. البته ناگفته نماند که مشکل بازار سرمایه بودجه نیست بلکه همانطور که گفته شد، مشکل بازار ما خروج نقدینگی از بازار است.
* فروش اوراق در بودجه کاهش یافته است. با توجه به این موارد دولت می‌تواند کسری بودجه خود را جبران کند؟
قطعا دولت نمی‌تواند کسری بودجه خود را جبران کند. امکان دارد مجوزهای بیشتری را برای انتشار اوراق بگیرد و از بانک مرکزی استقراض کند، اما قطعا با کسری روبرو خواهد بود که این اقدام منجر به تورم و افزایش پایه پولی خواهد شد. استقراض از بانک مرکزی قطعا درمیان مدت و بلند مدت منجر به تورم خواهد شد اما با توجه به سیاست‌ها وشرایط موجود دولت راه دیگری ندارد.
* با توجه به روند بازارعملکرد سبدگردان‌ها را چطور ارزیابی می‌کنید؟
شرکت‌های سبدگردان، در سال‌های گذشته عملکرد قابل توجهی داشته‌اند. به نظر می‌رسد این شرکت‌ها هم به اقتصاد وهم بازار سرمایه کمک کرده و نقش خود را به خوبی ایفا کرده باشند اما در یک سال و نیم گذشته که روند بازار منفی بوده است تحت تاثیر شرایط بازار دچار فشار و تنش از سمت سرمایه‌گذاران و نهاد ناظر بوده‌اند ضمن‌اینکه باید اصول و ضوابط ابلاغی از سوی سازمان بورس را رعایت می‌کردند اما به دلیل محدودیت‌ها و شرایط بازار انجام این اقدامات برایشان امکان‌پذیر نبوده است. در مجموع دارایی تحت مدیریت صندوق‌ها و سبدها بیش از ۵۰۰ هزار میلیارد تومان است که نسبت به حجم نقدینگی رقم خوبی است. این عدد شاید ۱۰ درصد حجم نقدینگی ما باشد اما این روند براحتی می‌تواند تا ۵۰ درصد حجم نقدینگی رشد کند. با نگاهی به عمر سبدگردان‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌توان گفت رشد و ارتقاء امروز آنها قابل قبول است.
* مهم‌ترین چالش پیش روی سبدگردان‌ها چیست؟
شرایط فعلی بازار چه در حوزه سهام چه در حوزه ابزارهای با درآمد ثابت و خروج نقدینگی از بازار اصلی‌ترین چالش سبدگردان‌هاست.
* با توجه به این چالش‌ها عملکرد این شرکت‌ها را تا پایان سال چطور می‌بینید؟
بسیاری از شرکت‌های سبدگردانی که در سال گذشته سودده بودند، امسال به مرحله یا سود صفر یا زیان رسیده‌اند که این خود بیانگر وضعیت آنهاست. علاوه براین نه تنها دارایی تحت مدیریت که بازدهی آنها نیز کاهش یافته و بر عملکردشان تاثیرگذاشته است.
* اگر روند بازار ادامه دا باشد، چطور؟ امکان دارد شاهد بدتر شدن شرایط آنها باشیم؟
شرکت‌های سبدگردان همانند صنعت کارگزاری هستند. در مقطعی که حجم معاملات بازار کاهش یافته بود، شرکت‌های کارگزاری زیان‌ده مجوزشان را به افراد دیگری واگذار کردند. بنابراین به نظر می‌رسد اگر شرایط به همین روال ادامه یابد، در نهایت شاهد تغییر مالکیت سبدگردان‌ها باشیم.
- آرین کیانی- خبرنـگار