براساس مصوبه سازمان بورس تمامی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس موظف‌اند سودهای تقسیمی خود را به حساب شرکت سپرده‌گذاری مرکزی واریز کرده تا این شرکت این مبلغ را به شماره شبا ثبت شده توسط سهامداران در سامانه سجام پرداخت کند.
اما با این وجود همچنان برخی شرکت‌ها زیر بار این مصوبه نمی‌روند. برخی؛ بانکی‌ها را علت این اتفاق می‌دانند؛ برخی دیگر، نفع چند هزار میلیارد تومانی شرکت‌ها از واریزنکردن سود شرکت‌ها از طریق سجام را علت می‌دانند. گروه سوم اما نبود زیرساخت‌های مناسب و الزام قانونی برای واریز سود شرکت‌ها از طریق سامانه سجام را دلیل این اتفاق می‌دانند. متولیان سازمان بورس و شرکت سپرده‌گذاری مرکزی تاکید دارند با تصویب قانون بازار سرمایه همه شرکت‌ها ملزم خواهند شد تا سودسهام را از طریق سامانه سجام پرداخت کنند. زمان مشخص خواهد کرد که الزام قانونی برای پرداخت سود سهام از طریق سجام می‌تواند شرکت‌های قانون‌گریز را قانونمند کند یا آنها راه فرار دیگری را در پیش خواهند گرفت.
کارکرد سجام
سامانه سجام از سال ۹۸ به منظور ارائه خدمات یکپارچه به فعالان و سرمایه‌گذاران بازار سهام ایجاد شد. از همان زمان قرار شد تا سود سهام عدالت به صورت مستقیم و غیر مستقیم از طریق این سامانه پرداخت شود. برخی شرکت‌های بورسی از همان ابتدا اقدام به پرداخت سود تقسیمی شرکت‌های خود کردند. اما در مقابل برخی دیگر از انجام آن شانه خالی کرده و دراین راه مقاومت کردند.
راهی برای شکستن مقاومت شرکت‌ها
مقاومت شرکت‌ها برای پرداخت سود سهام از طریق سامانه سجام در حالی است که براساس برنامه ریزی‌های سازمان بورس قرار است مقاومت این شرکت‌ها شکسته شود. هم‌اکنون آنطور که سکاندار سازمان بورس ومدیر عامل شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (سمات) اعلام کرده اند؛ زیرساخت‌های فنی در شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه برای پرداخت سود سهام فراهم شده و با تصویب قانون جدید بازار اوراق بهادار در مجلس سود سهام همه شرکت‌های حاضر در بازار سرمایه از طریق سامانه سجام انجام خواهد شد. براین اساس، چنین الزام قانونی می‌تواند برای بانک‌هایی که در بورس هستند و هم‌اکنون سود سهام را خودشان پرداخت می‌کنند، مجبوربه اجرای قانون شوند.
- بیشتر بخوانید:
عیدی بازنشستگان افزایش می‌یابد؟
۴۰ شرکت در آستانه سجامی شدن
اقدامات سازمان بورس وشرکت سپرده‌گذاری مرکزی برای الزام شدن قانون بازار سرمایه در حالی است که به زودی ۴۰ شرکت دیگر هم سجامی خواهند شد و بنا به گفته‌های محمد باغستانی، مدیرعامل شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (سمات)، با تحقق این امر، توزیع سود از طریق سامانه سجام دو برابر رشد خواهد کرد. هم اکنون نیز ٢٠ شرکت در صف تکمیل مدارک خود برای توزیع سود از طریق سامانه سجام هستند و حدود ۲۰ شرکت نیز از طریق سامانه جامع اطلاع رسانی ناشران (کدال) آمادگی خود را برای پرداخت سود از طریق این سامانه اعلام کرده‌اند.
شرکت‌های سر به‌راه
در سال ۹۹ اما شرایط دیگری حاکم بود و تنها ۳۶ شرکت سود خود را از طریق سامانه سجام پرداخت کرده بودند. پیش از این، حسین فهیمی مدیر عامل سابق شرکت سپرده‌گذاری مرکزی گفته بود: در نیمه نخست سال ۹۹، ۳۶ شرکت سود خود را به ارزش بیش از ۱۵ هزار و ۸۱۵ میلیارد ریال از طریق شرکت سپرده گذاری مرکزی پرداخت کرده بودند. براساس گفته‌های او، شرکت‌های تامین سرمایه امید، سپه، پرداخت الکترونیک سامان کیش، قند نیشابور، ارتباطات سیار ایران، پتروشیمی خراسان، تندگویان، آهن و فولاد ارفع، بورس انرژی ایران، خدمات انفورماتیک، سیمان ارومیه، مجتمع تولید گوشت مرغ ماهان، تامین سرمایه بانک ملت، پتروشیمی مبین، پلیمر آریا ساسول، عطرین نخ قم، پتروشیمی نوری، فرابورس، معدنی و صنعتی گل گهر، بیمه کوثر، پتروشیمی قائد بصیر، شیشه رازی، پتروشیمی فناوران، نفت ایرانول، بیمه آسیا، غلتک سازان سپاهان، گروه مالی مهر آیندگان، فجر انرژی خلیج فارس، نوش مازندران، پتروشیمی پارس، امیر کبیر، صنایع بهشهر، بانک خاورمیانه، بیمه نوین، ملی صنایع مس ایران و سیمان بجنورد از جمله شرکت‌هایی بودند که سود خود را از طریق شرکت سپرده‌گذاری مرکزی پرداخت کردند.
بانک‌ها؛ متهم ردیف اول
محسن انصاری مهیاری، مدیر نظارت برناشران سازمان بورس و اوراق بهادار در گفت‌وگو با هفته‌نامه اطلاعات بورس گفت: براساس ماده ۵ دستورالعمل انضباطی ناشران، ناشر موظف است برای تسهیل امور سهامداران، انجام تمامی اقدامات شرکتی خود از جمله توزیع سود را در صورت قبول شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، به آن شرکت واگذار کند.
او اضافه کرد: مطابق با پیش نویس جدید قانون بازار اوراق بهادار پرداخت سود به سهامداران حقیقی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری باید طی سه ماه پس از تصمیم مجمع عمومی درباره تقسیم سود انجام شود.
مدیر نظارت برناشران سازمان بورس و اوراق بهادار با بیان‌اینکه در سال ۹۹، ۱۲۳ ناشر ودر سال ۱۴۰۰ تاکنون بیش از ۲۳۰ ناشر سود را از طریق شرکت سپرده‌گذاری پرداخت کرده اند، توضیح داد: برای اینکه تمام ناشران سود خود را از طریق این شرکت پرداخت کنند باید قانون بازار اوراق بهادار به تصویب برسد. انصاری مهیاری، با تاکید براینکه هم‌اکنون این موضوع در پیش نویس قانون بازار سرمایه دیده شده است، گفت: سازمان بورس و اوراق بهادار دراین پیش‌نویس تمامی ناشران را مکلف کرده است سود خود را از طریق شرکت سپرده‌گذاری پرداخت کنند.
او همچنین اضافه کرد: پیش نویس قانون بازار سرمایه هم‌اکنون مراحل پایانی خود را طی می‌کند و کسب نظر از فعالان و تمامی صاحب نظران بعد از تصویب برای همه شرکت‌ها لازم‌الاجرا خواهد شد.
مدیر نظارت برناشران سازمان بورس دربخش دیگری از صحبت‌هایش بانک‌ها را دلیل اصلی مقاومت برخی شرکت‌ها برای پرداخت سود سهام از طریق سجام برشمرد و تاکید کرد: از آنجا که بانک‌ها سهامدار عمده این شرکت‌ها هستند، تمایل دارند پول در مجموعه تحت مدیریت خود گردش و رسوب کند تا ازعواید آن بهره‌مند شوند. انصاری مهیاری با بیان‌اینکه براساس اظهارات رئیس سازمان بورس و مدیر عامل شرکت سپرده‌گذاری مرکزی زیرساخت‌های فنی و بانکی برای پرداخت سود تمامی شرکت‌های بورسی و فرابورسی فراهم شده است، گفت: با تصویب قانون جدید بازار اوراق بهادار در مجلس سود سهام تمام شرکت‌ها از طریق سامانه سجام پرداخت خواهد شد.
او در پایان توضیح داد: با تصویب این قانون، همه ناشران حتی اگر بخواهند یک ریال به ازای سهام تقسیم کنند حتما باید سود آن را از طریق شرکت سپرده‌گذاری پرداخت کنند.
دریافت سود سهام در دور دنیا
همه ساله، شرکت‌های بزرگ و کوچک در سراسر جهان در مجامع عمومی خود درباره تقسیم سود، میزان سود تخصیصی و زمان پرداخت آن تصمیم می‌گیرند. این سود که به سهامداران شرکت‌ها تعلق می‌گیرد، ممکن است به صورت پرداخت نقدی، تخصیص سهام یا اشکال دیگر به سهامداران منتقل شود.
نکته مهم اینکه، پرداخت نقدی سهام از طریق بانک و به حساب بانکی سهامدار که قبلا اعلام و ثبت شده، انجام می‌شود. البته اگر سهامدار فاقد حساب بانکی باشد یا تمایل به دریافت نقدی سود خود داشته باشد، می‌تواند با مراجعه به بانکی که معرفی می‌شود، تا سقف معینی از سود خود برداشت کند. این روش، مانند روش مراجعه حضوری به شرکت، بسیار نادر است و تقریبا تمامی سهامداران ترجیح می‌دهند سود سهام به حساب‌شان واریز شود. در روش پرداخت بانکی سود سهام، بانک‌ها مسئول روند پرداخت، اطلاع‌رسانی و رسیدگی به شکایات سهامداران هستند. در بازارهای سهام کشورهای پیشرفته، با صدور کد سهامداری و کد معاملاتی، تمامی اطلاعات سرمایه‌گذار از جمله حساب بانکی او در یکجا متمرکز می‌شود. بنابراین، فردی که سهام ۱۰ شرکت را در اختیار دارد، سود سهام آنها در زمان معین به حساب اعلامی او واریز می‌شود و نیازی به مراجعه حضوری به بانک یا شرکت ندارد. البته همانگونه که پیشتر گفته شد، اگر سهامداری (به هر دلیل) مایل به دریافت سود سهام به صورت حضوری باشد، منعی برای آن وجود ندارد.
- ارمغان جوادنیا - خبرنـگار