شبکه‌های دیجیتال در حال تغییر قوانین تجارت جهان هستند؛ از منابع ارزش تا الگوهای ذهنی یا باورهایی که سازمان‌ها و رهبران آنها را هدایت می‌کنند، همه در حال تغییر هستند. این تغییر و تحول، مشکلاتی را برای شرکت‌های موجود که غیردیجیتال هستند و از الگوهای تجاری غیرشبکه‌ای استفاده می‌کنند و بیش از ۹۸ درصد ارزش بازار کسب‌وکارهای جهان را به خود اختصاص داده‌اند، ایجاد می‌کند.
در همین راستا، بسیاری از این شرکت‌ها برای به‌روزرسانی استراتژی، کادر مدیریت، فناوری و الگوی سازمانی خود تلاش می‌کنند اما شکاف بین دو گروه کسب‌وکارهای جدید و قدیمی در حال افزایش است و بیشتر این شرکت‌ها موفق نخواهند شد. شاید برخی مدیران و رهبران کسب‌وکارها تصور کنند که این شکاف دیجیتال مشکلی برای تجارت آنها به وجود نمی‌آورد یا ربطی به صنعت آنها ندارد، اما تازه‌ترین پژوهش‌ها نشان می‌دهند که شبکه‌های دیجیتال در حال نفوذ به همه صنایع، حتی کسب‌وکارهای پیش پا افتاده هستند. بیایید به چند نمونه نگاهی بیندازیم و وضعیت چند شرکت جوان (که بسیاری هنوز خصوصی هستند) را با برخی شرکت‌های قدیمی و مشهور مقایسه کنیم.
نکته جالب توجه اینکه این برندهای دیجیتال و تکنولوژی محور توانسته‌اند تغییرات بزرگی را در صنایع خود به وجود آورند. آنها بدون استفاده از دارایی‌های سنتی که لازمه موفقیت در کسب‌وکارهای سنتی به شمار می‌روند، به رشدهای چشمگیری دست یافته‌اند. گفت‌وگو با هیأت مدیره، مدیران و سرمایه‌گذاران در این استارتاپ‌ها یک واقعیت را آشکار می‌کند: تفاوت بین دو گروه دیجیتال و سنتی در تفکر آنها نهفته است. مدیران دیجیتال درباره ارزش و طراحی سازمانی دیدگاه‌های متفاوتی دارند. در واقع، تفکر آنها مخالف باورهای کسب‌وکار سنتی است.
اگرچه تغییر و تطبیق تفکرات با واقعیت‌ها برای هر کسی کار دشواری است، اما امروزه برای موفقیت امری حیاتی به شمار می‌رود، چون:
رهبران سنتی می‌پرسند شرکت‌شان چه ارزشی را می‌تواند ایجاد کند. رهبران دیجیتال می‌پرسند مشتریان‌شان و شبکه‌های دیگر چه ارزشی عرضه می‌کنند.
رهبران سنتی تصور می‌کنند هدف اصلی فروش محصولات بیشتر به مشتریان است. اما رهبران دیجیتال، ارزش را در همراهی، وفاداری و شراکت مشتری می‌بینند.
رهبران سنتی فکر می‌کنند که با تمام ظرفیت مشغول فعالیت هستند. در مقابل، رهبران دیجیتال دنیا را پر از فرصت‌های ناب می‌بینند.
این طرز تفکر متفاوت به رهبران شبکه‌های دیجیتالی کمک می‌کند تا دنیای پر از فرصت و دارایی‌های مختلف (مشهود و نامشهود) را در همه جا ببینند. خواه این دارایی‌ها خانه و ماشین باشند یا عکس و دانش و مهارت، مردمانی در سراسر جهان وجود دارند که مایلند این دارایی‌ها را برای کسب درآمد، شهرت، تجربه یا ایجاد ارتباط، با دیگران به اشتراک بگذارند.
آمارها نشان می‌دهند که در دو دهه گذشته، کسب‌وکارهای تکنولوژی محور با رشدی سریع توانسته‌اند کسب‌وکارهای سنتی را پشت سر بگذارند و به باارزش‌ترین شرکت‌های جهان تبدیل شوند. نمودار زیر گویای این واقعیت است.
مزیت‌های الگوهای کسب‌وکار دیجیتال بسیار روشن است اما لازم است برای معرفی ایده‌های جدید دیجیتال به بازار، مشاهدات تجربی نیز ارائه شوند. در این زمینه، بررسی‌های زیادی انجام و مشخص شد که تقریبا همه شرکت‌ها در چهار مدل مختلف کسب‌وکار به شرح زیر طبقه‌بندی می‌شوند:
دارایی‌سازان- تولید، بازاریابی، توزیع و فروش کالاهای فیزیکی. شرکت‌های فورد، وال‌مارت، اکسون و بوئینگ در این دسته جا می‌گیرند.
ارائه‌کنندگان خدمات- استخدام و تربیت نیروی کار ماهر برای خدمت‌رسانی به مشتریان. مثل شرکت‌های هومانا و مورگان چیس.
خالق فناوری- ارزش‌آفرینی از طریق ایده‌ها کار این شرکت‌هاست. مایکروسافت، اوراکل و فایزر بهترین نمونه این شرکت‌ها به شمار می‌روند.
سازمان‌دهندگان شبکه- ارزش‌آفرینی از طریق ایجاد ارتباط و اتصال. شرکت‌هایی که با خلق پلتفرم امکان ارتباط بین اعضای یک شبکه را فراهم می‌کنند. ایی‌بی، اوبر و ویزا از این دسته شرکت‌ها به شمار می‌روند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که ارزش‌آفرینی دسته چهارم بیش از همه بوده است.
ورود به بازار سهام
به دلیل رشد چشمگیر، عملکرد مناسب و استقبال سرمایه‌گذاران از کسب‌وکارهای پلتفرمی، شرکت‌های تکنولوژی محور، استارتاپ‌های حوزه فناوری یا برندهای دیجیتال به عرضه عمومی سهام (IPO) خود روی آورده‌اند. این روند در ۵ سال گذشته سیر صعودی داشته است. نمودار زیر نشان‌دهنده افزایش ۸ برابری تعداد عرضه‌های اولیه سهام شرکت‌های استارتاپی و تکنولوژی محور در ۵ سال گذشته است.
یک نمونه موفق
برخی از شرکت‌های تکنولوژی محور که وارد بازار سهام شدند، با پشت سر گذاشتن رقبای سنتی خود به رشد چشمگیری دست یافتند. به عنوان مثال، ارزش شرکت Airbnb از زمان ورود به بازار سهام نزدیک به ۱۰۸ درصد رشد داشته است. این شرکت آمریکایی در حوزه اجاره مسکن، فضاهای اقامتی برای تعطیلات و توریسم فعالیت می‌کند و همه فعالیت‌های آن به صورت آنلاین است. Airbnb بیش از ۱.۵ میلیون فضای مسکونی برای اجاره در اختیار دارد که مالک هیچکدام نیست و تنها از طریق پلتفرم‌های خود به مشتریان خدمات ارائه می‌کند. نمودار زیر، روند تغییر ارزش شرکت Airbnb از زمان عرضه اولیه سهام تا پایان سال ۲۰۲۱ را نشان می‌دهد.
همچنین قیمت سهام این شرکت نیز از زمان عرضه اولیه سیر صعودی داشته و بیش از ۱۷ درصد رشد کرده است.
معرفی شرکت Airbnb
شرکت Airbnb سامانه‌ای دیجیتال برای ایجاد ارتباط بین کسانی است که مایلند خانه خود را اجاره دهند به افرادی که به دنبال اجاره فضای مسکونی به مدت کوتاه در نقاط مختلف هستند. در واقع از یک سو برای گروه اول امکان درآمدزایی را ایجاد می‌کند و از سوی دیگر برای گروه دوم، امکان یافتن آسان و ساده فضای مسکونی دلخواه را فراهم می‌کند. این شرکت در آگوست سال ۲۰۰۸ در شهر سانفرانسیسکو (کالیفرنیا) تاسیس شده و نزدیک به ۵۶۰۰ نفر کارمند دارد. برایان چسکی، ناتان بلچارژیک و جو گبیا بنیانگذاران این شرکت هستند. خدمات این شرکت از طریق وبسایت و اپلیکیشن تلفن همراه ارائه می‌شوند. صنعت هتلداری این شرکت را رقیب اصلی خود می‌داند اما Airbnb توانسته تحت قوانین چندین ایالت آمریکا و اتحادیه اروپا و آسیا (ژاپن و سنگاپور) حوزه فعالیت‌های خود را در سطح جهان گسترش دهد. در طول سال‌های فعالیت، Airbnb تعدادی از شرکت‌های رقیب در اروپا، کانادا و آمریکا را خریده و به مجموعه خود اضافه کرده است.
با یک مقایسه ساده درمی‌یابیم که قیمت‌های ارائه شده از طریق Airbnb ارزان‌تر از هزینه هتل است. این مزیت برای گردشگران بسیار اهمیت دارد چون می‌توانند هزینه‌های اسکان را کاهش و آن را به موارد دیگر اختصاص دهند. یکی از ویژگی‌های مهم Airbnb که آن را از رقبایش متمایز می‌کند، روند تایید هویت کاربران جدید است. به بیان دیگر، وقتی کاربران جدید در Airbnb اکانت ایجاد می‌کنند، باید هویت‌شان تایید شود.
سهام شرکت Airbnb با نماد ABNB در بورس نزدک آمریکا خرید و فروش می‌شود. بر اساس نتایج یک نظرسنجی، بیشتر فعالان بازار معتقدند که سهام این شرکت ارزش نگهداری دارد. میانگین امتیاز سهام این شرکت معادل ۲.۴۲ است و در برابر ۱۵ رای خرید و ۱۴ رای نگهداری تنها ۲ رای به فروش دارد. در سال ۲۰۲۱ قیمت سهام این شرکت روندی نزولی پیدا کرد که علت اصلی آن، همه‌گیری بیماری کرونا بود. با گسترش این بیماری در جهان، بسیاری از کسب‌وکارها به ویژه در حوزه گردشگری و جهانگردی به شدت آسیب دیدند.
شرکت Airbnb در فعالیت‌های بشردوستانه نیز حضور داشته است. از جمله در نوامبر ۲۰۱۲، این شرکت با شهرداری نیویورک برای اسکان آسیب‌دیدگان از توفان «سندی» همکاری کرد. این شرکت با راه‌اندازی یک سایت، بین توفان‌زدگان و کسانی که مایل بودند مسکن رایگان در اختیارشان قرار دهند، پل ارتباطی برقرار کرد.
- منبع: هفته نامه اطلاعات بورس - شماره ۴۳۲